Thu hẹp quy mô kinh tế bất hợp pháp
Sự hiện diện và vai trò của kinh tế ngầm | |
Không dễ đo đếm kinh tế ngầm |
Quy mô hàng chục tỷ USD
Tháng 7/2018, Đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội đã tổ chức họp báo công bố nhiều số liệu về thương mại, đầu tư giữa hai nước. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước được công bố đạt tới 120 tỷ USD (năm 2017) và 66 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2018. Nhưng số liệu của Tổng cục Thống kê công bố lại ghi nhận, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương hai nước năm 2017 chỉ đạt 93,8 tỷ USD và trong 6 tháng đầu năm nay đạt 47,7 tỷ USD.
Gian nan cuộc chiến chống buôn lậu tại các cửa khẩu vùng biên |
Như vậy, số liệu được Tổng cục Thống kê công bố thấp hơn số liệu của Đại sứ quán Trung Quốc tới 26,2 tỷ USD trong năm 2017. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2018, thấp hơn 18,3 tỷ USD.
Điều này đồng nghĩa, hoạt động kinh tế ngầm, phi pháp – buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế qua biên giới Việt – Trung không hề nhỏ và nếu những con số này được tính toán đầy đủ, sẽ làm tăng đáng kể quy mô GDP nền kinh tế. Với các quốc gia khác cũng vậy, nhiều trường hợp, người Việt không trực tiếp đứng tên mua nhà tại Mỹ mà nhờ gia đình, người thân, bạn bè đang sinh sống tại đây đứng tên mua nhà giúp.
Còn theo GS. Hà Tôn Vinh, Chủ nhiệm Chương trình Giáo dục & Đào tạo Doanh nghiệp cao cấp của Đại học Tổng hợp California Miramar University tại Việt Nam, mỗi năm người Việt đang bỏ ra hàng trăm triệu USD để sang Campuchia, Ma Cao, Hồng Kông, Singapore đánh bạc. Thời gian qua, vào các dịp lễ, hay cuối tuần thì trung bình khoảng 3.000 người Việt ra nước ngoài có tham gia vào hoạt động chơi bài bạc. Rõ ràng nhu cầu vào casino chơi bài của một bộ phận người Việt là có thật.
TS. Bùi Trinh (nguyên cán bộ Tổng cục Thống kê) cho rằng, hoạt động kinh tế ngầm đôi khi diễn ra hợp pháp nhưng chưa thể đánh giá được do gian lận. Ví dụ, có thể kể đến tình trạng doanh nghiệp có 2 sổ kế toán.
Nguy cơ phình to
Phân tích nguyên nhân kinh tế ngầm phình to những năm qua, TS. Bùi Trinh đã chỉ ra 2 nguyên nhân. Thứ nhất là do quá nhiều quy định bất hợp lý, ví dụ như quy định đóng bảo hiểm theo thu nhập của Luật Bảo hiểm, đã là nguyên nhân xảy ra tình trạng lách luật, tạo ra hoạt động kinh tế ngầm. Thứ hai là tình trạng tham nhũng của công chức cũng làm phát sinh hoạt động này.
Tiếp theo là hoạt động kinh tế bất hợp pháp như buôn lậu, mại dâm, tín dụng đen rất phức tạp và không đo lường được, hiện nay trong GDP của Việt Nam chưa có thống kê này. Những ngành nghề này đang tồn tại nhưng không thể được thừa nhận.
Ngay trong tháng 10/2018, Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh qua rà soát đã phát hiện và quyết định truy thu thuế của 18.903 tổ chức với số tiền lên tới trên 1 nghìn tỷ đồng và 17,8 triệu USD từ hoạt động thương mại thông qua Google, Facebook, Youtube chưa đóng thuế.
Hiện đang tồn tại song song nền kinh tế quan sát được và nền kinh tế chưa quan sát được, điều đáng tiếc là khu vực kinh tế chưa quan sát đang phát triển rất mạnh.
Lý giải về quy mô kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp còn lớn, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh - Giám đốc nghiên cứu Công ty Viet Analytics cho rằng, đa phần hoạt động kinh tế ngầm, kinh tế bất hợp pháp hiện không thể thống kê được một phần là do công tác thống kê, nhưng nguyên nhân chính là do nền kinh tế còn sử dụng tiền mặt là chủ yếu.
TS. Bùi Trinh nêu quan điểm, muốn thu hẹp khu vực kinh tế chưa quan sát được cần đẩy mạnh phòng chống tham nhũng. Bên cạnh đó, các khuôn khổ pháp lý phải được chỉnh sửa cho phù hợp với thực tế, tạo ra các khuyến khích để doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ pháp luật, hạn chế tình trạng lách luật.
Lộ trình thực hiện đề án thống kê khu vực kinh tế chưa quan sát Năm 2018, trình Thủ tướng phê duyệt dự án. Năm 2019, xây dựng hệ thống chỉ tiêu đầu vào, đo lường thử nghiệm quy mô. Năm 2020, chính thức đo lường, cập nhật quy mô kinh tế ngầm, bất hợp pháp vào GDP. Từ năm 2019 – 2025, bổ sung, hoàn thiện văn bản pháp lý liên quan với khu vực kinh tế ngầm, bất hợp pháp. Từ năm 2020 – 2025, chuyển dần khu vực kinh tế ngầm, bất hợp pháp – chưa quan sát sang khu vực kinh tế được quan sát. |