Thu phí tự động không dừng: Lợi sao không làm?

	Đừng để BOT là gánh nặng của dân
	Thu phí BOT: Đừng vì chút lợi ích mà thả nổi
	Đầu tư dự án thu phí tự động không dừng và kiểm soát tải trọng xe tự động

Từ 2015, Chính phủ đã chủ trương áp dụng công nghệ thu phí không dừng tại các trạm BOT giao thông với mục đích hiện đại hóa công nghệ thu phí, tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng thời kiểm soát được mức phí qua trạm mỗi ngày.

Mặc dù Đề án thu phí không dừng (ETC) được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) khởi động được hơn 3 năm nhưng cho đến nay, việc triển khai vẫn còn nhiều vướng mắc từ phía chủ đầu tư các trạm thu phí BOT cũng như việc hưởng ứng một chủ trương có lợi từ các chủ phương tiện giao thông.

Khai trương một trạm thí điểm hệ thống ETC

Muôn vàn lý do trì hoãn từ các chủ đầu tư BOT

Các chủ đầu tư BOT đã đưa ra nhiều lý do để chậm trễ áp dụng, như việc chỉ có một nhà cung cấp giải pháp sẽ dẫn đến độc quyền, hay cần nhiều công nghệ để cạnh tranh, thậm chí là không thuận theo mức phí quản lý mà bộ chủ quản đưa ra. Hàng chục cuộc họp kiểm điểm tiến độ đã diễn ra căng thẳng trong suốt 3 năm qua và các mốc tiến độ lại được lùi. Rất nhiều lý do để trì hoãn và theo người trong ngành có lý do ẩn dụ mà cốt lõi nhất là các chủ đầu tư BOT không muốn sự minh bạch trong thu phí.

Công ty cổ phần VETC được Bộ GTVT chỉ định làm nhà đầu tư, theo dạng hợp đồng BOO (xây dựng - sở hữu - kinh doanh). Nhà đầu tư được phép thu hồi vốn theo thời gian thu phí các dự án BOT.

Cho biết lý do chậm triển khai ETC, ông Vũ Quang Lâm, Tổng giám đốc Công ty cổ phần VETC (TASCO) - nhà đầu tư và vận hành hệ thống ETC cho biết, đến nay công tác lập, thẩm định, phê duyệt bản vẽ thiết kế thi công và dự toán đã cơ bản hoàn thành. Hiện chỉ còn thủ tục thẩm định, phê duyệt bản vẽ thiết kế thi công đang còn chậm. Một trong những nguyên nhân chính dẫn tới việc chậm trễ trong việc triển khai vận hành dự án được ông Lâm chỉ ra là do lợi ích và một số nhà đầu tư BOT muốn độc quyền. Dẫn chứng tại trạm thu phí Tư Nghĩa (Quảng Ngãi), TASCO đã thực hiện thu phí tự động vé tháng từ tháng 10/2016, tuy nhiên, nhà đầu tư BOT chưa cho hưởng phí vì phải chạy thử nghiệm 6 tháng.

“Gần đây, trạm này còn yêu cầu TASCO phải tắt hệ thống camera toàn cảnh và yêu cầu camera chỉ soi ở làn thu phí không dừng mà không được soi sang làn thu phí thủ công của nhà đầu tư”, ông Lâm nói và cho biết, qua quá trình làm việc, mỗi nhà đầu tư BOT có thái độ khác nhau, có nhà đầu tư yêu cầu rất nhiều “yêu sách” như tắt camera làn, không cho bán vé tháng, không cho cung cấp dịch vụ ETC.

Ngoài ra, ông Lâm cũng cho biết, trong quá trình triển khai, đàm phán dịch vụ, nhà đầu tư BOT yêu cầu giữ lại một phần chi phí thu khoảng 20-30% để phục vụ cho giám sát, hậu kiểm, khiến nguồn thu ETC thời gian qua sụt giảm. Cùng đó, TASCO phải vận hành thí điểm để chứng tỏ hiệu quả hệ thống cho nhà đầu tư BOT từ 3 - 6 tháng; Một số dự án BOT tiến độ thi công chậm, dẫn đến tổ chức thu phí hoàn vốn cho TASCO cũng chậm theo.

Ông Ngô Trọng Nghĩa, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 4 (Cienco 4) - đại diện chủ đầu tư của 2 trạm thu phí BOT trên Quốc lộ 1 (Nghi Sơn-Cầu Giát và Vinh-Bến Thủy) đưa ra một lý do hết sức vô lý. Ông Nghĩa lo ngại khi hệ thống ETC này vào vận hành thì nhân viên thu phí của trạm chắc chắn sẽ giảm. Do đó, ông đề nghị Bộ GTVT cần phải có thời gian và Thông tư hướng dẫn chế độ cho người lao động dôi dư vì một số trạm đang có hợp đồng dài hạn.

Ông Trịnh Xuân Phúc, Tổng giám đốc công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên hạ tầng Sông Đà đưa ra giả thuyết thắc mắc, trong công tác phối hợp giữa Tasco và nhà đầu tư BOT cũng cần phải quy định trách nhiệm rõ ràng của các bên bởi nếu thiết bị thu phí lỗi khi gọi đơn vị cung cấp dịch vụ lại hạch sách, chậm trễ khắc phục.

Trả lời luôn vấn đề này, lãnh đạo Tasco cam kết, hệ thống ETC sẽ vận hành trực tuyến liên tục. Đối với trường hợp hệ thống hỏng hóc không thể thu phí trong một giờ thì phía Tasco sẽ phải bồi thường cho nhà đầu tư thông qua ký kết thỏa thuận.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường nhận định, đây là “cuộc chiến” giữa lợi ích chung và lợi ích riêng. Lợi ích chung là khi áp dụng thu phí không dừng, người dân sẽ được đi lại thuận tiện, quản lý khoa học và minh bạch trong thu phí. Lãnh đạo Bộ GTVT đề nghị Ban Quản lý đầu tư các dự án đối tác công – tư (PPP) yêu cầu nhà đầu tư ký ngay phụ lục hợp đồng, rà soát nhà đầu tư BOT chưa triển khai công nghệ thu phí không dừng và phải có lý do cụ thể, không thể để nhà đầu tư muốn làm gì cũng được.

Có lợi thì phải cương quyết làm

Theo tính toán, nếu tất cả các trạm thu phí hiện nay áp dụng công nghệ thu phí tự động, mỗi năm sẽ giúp tiết kiệm chi phí in vé giấy khoảng 70 tỷ đồng; tiết kiệm 233 tỷ đồng chi phí nhiên liệu; tiết kiệm thời gian tham gia giao thông tương đương 2.800 tỷ đồng; tiết kiệm chi phí quản lý giao thông 360 tỷ đồng. Tất cả sẽ rõ ràng trên dữ liệu máy tính và có tới 6 thành phần có thể kiểm soát được việc thu phí, đó là Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Chủ đầu tư BOT, Nhà cung cấp dịch vụ và chủ xe. Chưa kể, từ đó các xe ô tô sẽ kết nối với các tiện ích khác trong môi trường giao thông thông minh và thanh toán điện tử như đỗ xe, kiểm soát an ninh an toàn.

Chủ trương việc thực hiện ETC rõ ràng là mang lại lợi ích hết sức to lớn nhưng một trong những rào cản không hề nhỏ trong việc lựa chọn phương thức trả phí và thu phí là thói quen sử dụng tiền mặt. Cần phải dứt điểm việc không dùng tiền mặt, nếu xử lý được thì mọi việc sẽ rất đơn giản. Trường hợp không thể thay đổi ngay lập tức thì phải quy định rõ ràng với tất cả các phương tiện đều phải sử dụng công nghệ ETC bởi đầu tư rất nhiều tiền nhưng khai thác có hiệu quả hay không? Đối với hệ thống thu phí ETC cần có tiêu chuẩn chung thống nhất chứ không phụ thuộc vào công nghệ nào.

Đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam đề xuất cần phải quy định bắt buộc chủ phương tiện phải gắn thẻ điện tử RFID (E-tag) trên xe và lập tài khoản để nộp phí tránh tình trạng bán xe rồi vẫn trừ tiền thẻ cũ gây bất tiện.

Đại diện một số Ngân hàng có phối hợp triển khai ETC với các nhà đầu tư BOT và mở tài khoản E-tag cho các chủ phương tiện như VietinBank, Vietcombank, BIDV... cho biết, hệ thống thu phí ETC nên thống nhất theo chủ trương của Bộ GTVT là làm theo công nghệ tiên tiến nhất, nên tập trung công nghệ này nhằm kết nối các hệ thống một cách đồng bộ. Với hệ thống công nghệ hiện nay của các Ngân hàng hoàn toàn có thể đáp ứng được những yêu cầu kết nối, kiểm soát tài khoản của chủ phương tiện và các trạm ETC.

Các Ngân hàng khẳng định, qua việc triển khai vừa qua với công nghệ của Tasco, đơn vị đã chạy thử và thử nghiệm thành công các giao dịch, tiền thu phí sẽ được chuyển vào tài khoản của nhà đầu tư ngay trong ngày bất kể nhà tài trợ vốn là ngân hàng nào để đảm bảo không bị thất thoát.