Bên cạnh chống dịch, cần “thúc” đầu tư công

	Không được làm chậm chi NSNN, ảnh hưởng tới giải ngân vốn đầu tư công
	Kinh tế cuối năm 2021: Đầu tư công vẫn là “đầu kéo” tăng trưởng
	Đầu tư công trung hạn: Từ kế hoạch đến thực thi?

Đầu tư công cũng “ngấm đòn” đại dịch

Vai trò hỗ trợ cho tăng trưởng của đầu tư công đã được khẳng định trong năm 2020, khi đại dịch Covid-19 bùng phát gây tác động tiêu cực đến các hoạt động sản xuất kinh doanh. Cũng chính bởi vậy, trong bối cảnh làn sóng dịch Covid-19 lần thứ tư vẫn đang diễn biến phức tạp tại nhiều địa phương trên cả nước như hiện tại, đầu tư công càng đóng vai trò quan trọng để hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế năm nay.

“Nhưng đầu tư công cũng bị ảnh hưởng bởi tình hình dịch Covid-19 như các hoạt động sản xuất kinh doanh khác”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết và dẫn chứng, giải ngân đầu tư công 7 tháng mới đạt 36% kế hoạch, thấp hơn cùng kỳ năm ngoái.

Đầu tư công là một động lực quan trọng của tăng trưởng năm nay

Ảnh hưởng của đại dịch tới đầu tư công nhìn rõ nhất là ở tiến độ các dự án. Tại các địa phương thực hiện giãn cách xã hội, một số công trình đã phải tạm dừng thi công. Một số công trình thực hiện nguyên tắc “3 tại chỗ” để duy trì tiến độ, nhưng gặp khó khăn về nguyên liệu vật liệu đầu vào để thi công do việc vận chuyển bị gián đoạn. Nhân lực cho đầu tư công cũng bị giảm sút do một số lớn kỹ sư, công nhân, chuyên gia, tư vấn… cũng phải thực hiện các chính sách giãn cách của địa phương.

Một khó khăn nữa của đầu tư công là sự tăng giá của nguyên, vật liệu đầu vào. Đây là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ, đặc biệt là tâm lý của nhà thầu và việc tăng giá khiến họ khó tìm nguồn cung về nguyên liệu hoặc ảnh hưởng đến phương án tài chính khi thực hiện dự án.

Ngoài ra, sự phân tán về lực lượng cũng như thời gian vật chất trong công tác chỉ đạo, điều hành của các địa phương, do phải thực hiện song song với công tác chỉ đạo, điều hành chống dịch, cũng phần nào đó ảnh hưởng đến đầu tư công.

Mặc dù Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất chia sẻ với các địa phương, nhất là các địa phương có dịch và đang thực hiện giãn cách, gần như phải ưu tiên cả về thời gian và nguồn lực con người, nguồn lực vật chất dành cho công tác chống dịch. Tuy nhiên Bộ cũng mong muốn, các địa phương không quá sao nhãng đối với đầu tư công, vẫn cần có phương án phù hợp để có sự quan tâm nhất định đối với công tác thực hiện dự án và giải ngân vốn đầu tư công.

Có thể thấy xu thế giải ngân đầu tư công dồn vào cuối năm đã tồn tại rất lâu rồi, qua phân tích của các chuyên gia thì điều này gần như đã thành quy luật, đó là những tháng cuối năm là thời điểm tập trung cao độ giải ngân đầu tư công. Nhưng nếu năm nay dịch bệnh tiếp tục kéo dài những tháng cuối năm thì kết quả thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công cả năm sẽ bị ảnh hưởng rất nặng nề.

Thời gian quá ít, khối lượng lại nhiều

Thường những tháng giữa và cuối năm là những tháng tiến độ giải ngân đầu tư công tăng lên. Ngay như năm 2020, quý III/2020 lại là quý phục hồi sau quý II/2020 bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Nhưng năm 2021 này, quý III lại là quý bị ảnh hưởng nhiều nhất vì đại dịch.

Trong khi theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, việc triển khai các dự án đầu tư công còn áp lực nữa là về thời gian. Bởi năm 2021 là năm đầu tiên của một chu trình kế hoạch đầu tư công và là năm chuẩn bị cho giai đoạn 5 năm tới. Do vậy công việc những tháng đầu năm 2021 chủ yếu là thực hiện các bước chuyển tiếp của giai đoạn trước. Bên cạnh đó hầu hết các dự án mới của giai đoạn 2021-2025 những tháng đầu năm là chưa thực hiện được mà phải chờ đến khi Quốc hội phê duyệt kế hoạch trung hạn 2021-2025.

Ngày 28/7/2021 Quốc hội đã ra Nghị quyết số 29/2021/QH15 về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Ngay khi có Nghị quyết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nhanh chóng, khẩn trương trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch kế hoạch trung hạn, trong đó có nhiều dự án dự kiến sắp tới khởi công, đấu thầu, tạo điều kiện để giải phóng lượng vốn hơn 70 nghìn tỷ chưa được giao kế hoạch tại thời điểm đầu năm.

Đây là một thách thức, là một nhiệm vụ rất khó trong bối cảnh thời gian quá ít, khối lượng quá nhiều như thế. Bên cạnh đó, đầu tư công vẫn còn những vướng mắc như giải phóng mặt bằng… Để tháo gỡ những vướng mắc này nhằm đẩy nhanh tiến độ đầu tư công, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thành lập Tổ nghiên cứu để xây dựng quy định tách giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư công. Tuy nhiên, để làm được việc này cần phải nghiên cứu điều chỉnh văn bản quy phạm pháp luật, theo đó tác động ngay trong năm nay là rất khó.

Mặc dù đại dịch Covid-19 cũng đã có tác động làm chậm lại tiến độ thực hiện đầu tư công, nhưng thẳng thắn mà nói là sự chậm trễ này còn xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan khác như ở một vài nơi đầu tư công phụ thuộc nhiều năng lực của lực lượng tham gia dự án và tính chuyên nghiệp chuyên môn trong quản lý.

Theo các chuyên gia, năng lực ở cấp thực hiện không được tốt thì cũng gây chậm trễ cho các dự án. Bên cạnh đó là tính chuyên nghiệp, chuyên môn trong công tác quản lý dự án cũng ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ thực hiện.

Trên thực tế, nhiều đơn vị sử dụng ngân sách ở cấp Trung ương chủ yếu đang dùng bộ phận kiêm nhiệm của chính cơ quan mình để thực hiện quản lý dự án nên phần nào cũng ảnh hưởng năng lực của Ban quản lý dự án. Nguyên nhân một phần cũng bởi vì kinh phí đắt nên chỉ dự án quy mô lớn mới thuê quản lý chuyên nghiệp.

Mặc dù Bộ Kế hoạch và Đầu tư có hỗ trợ, hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương, ban quản lý dự án, tuy nhiên chủ yếu là về quy trình, thủ tục, các quy định pháp lý, còn về kỹ thuật, kỹ năng quản lý thì rất khó hỗ trợ mà tuỳ thuộc vào việc sử dụng cán bộ, năng lực của đơn vị.

Nhắc lại càng trong lúc các ngành, các địa phương đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch thì vai trò của đầu tư công trong càng quan trọng để duy trì đà tăng trưởng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nói: “Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất chia sẻ với các địa phương, nhất là các địa phương bị tác động bởi dịch Covid-19 và mong các địa phương tuỳ điều kiện cụ thể của mỗi địa phương để có phương án cụ thể thúc đẩy ngay vấn đề giải ngân vốn đầu tư công”.