Blockchain - nền tảng vững chắc cho ứng dụng đột phá trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng

Nhiều quốc gia chấp nhận tài sản kỹ thuật số

Về bản chất, Blockchain là một mạng lưới phi tập trung, bao gồm vô số máy tính (hay còn gọi là các nút mạng) cùng nhau duy trì một “sổ cái” kỹ thuật số ghi lại mọi giao dịch. Tiền điện tử và mã thông báo trên blockchain hoạt động như các hình thức tài sản tài chính mới (chuỗi liên khối), trở thành những hình thức tài sản tài chính mới đầy tiềm năng. Điển hình có thể kể đến Bitcoin, Ethereum, Stablecoin.

Dù còn nhiều vấn đề song theo TS. Giacomo Merello, tại một số quốc gia, tài sản mã hóa đã được chấp nhận là tài sản đảm bảo của ngân hàng. Vào tháng 2/2023, SNB đã đưa một trái phiếu kỹ thuật số (gốc Blockchain) vào nhóm tài sản thế chấp đủ điều kiện của mình. Đây là lần đầu tiên trên thế giới có sự chấp nhận chính thức các tài sản được mã hóa của một ngân hàng trung ương. Gần đây nhất, Swiss Exchange (SIX) đã ra mắt Dịch vụ thế chấp kỹ thuật số cho phép các tổ chức đăng ký tiền điện tử là tài sản thế chấp cùng với các chứng khoán truyền thống. Giải pháp kết hợp này giúp giảm rủi ro đối tác và hợp lý hóa hoạt động. Các ngân hàng cũng cung cấp các khoản vay được hỗ trợ bằng tiền điện tử. Khách hàng có thể thế chấp nhiều tài sản tiền điện tử cho các khoản vay...

Trong khi đó, Malta cũng là một trong những quốc gia đầu tiên quản lý tiền điện tử (Đạo luật Tài sản Tài chính Ảo năm 2018), với mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ tài chính. Các cơ quan quản lý của Malta đang tích cực điều chỉnh các khuôn khổ pháp lí, trong đó Malta đang thúc đẩy mã hóa nợ. Trong khi đó, Đạo luật dịch vụ thanh toán của Singapore yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ mã thông báo kỹ thuật số phải được cấp phép. Điều này bao gồm các sàn giao dịch, đơn vị lưu ký, nhà cung cấp ví... tuân thủ nghiêm ngặt các chính sách và biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Tòa án Singapore đã khẳng định rằng mã thông báo kỹ thuật số là tài sản. Trong một vụ án năm 2023, Tòa án tối cao đã phán quyết rằng mã thông báo kỹ thuật số là tài sản có thể được nắm giữ ủy thác. Sự công nhận này có nghĩa là tiền điện tử có thể đóng vai trò là quyền lợi thế chấp/bảo đảm theo luật pháp Singapore. Cách tiếp cận của Singapore có xu hướng cho phép đổi mới, nới lỏng lập trường "rủi ro cao" của Basel đối với tiền điện tử và khám phá các định nghĩa dự trữ phù hợp.

Gợi ý xây dựng khung pháp lý cho Việt Nam

TS. Giacomo Merello cho rằng, thị trường tiền điện tử của Việt Nam có nhiều tiềm năng và người dân dành rất nhiều sự quan tâm cho thị trường này khi có gần 17 triệu người Việt Nam nắm giữ tài sản kỹ thuật số (tính đến năm 2024), với giá trị thị trường trên 100 tỷ USD. Việt Nam đứng thứ 5 toàn cầu về sự quan tâm đến tiền điện tử và thứ 3 về việc sử dụng sàn giao dịch, cho thấy nhu cầu trong nước mạnh mẽ.

Hiện Việt Nam đang xây dựng khuôn khổ tiền điện tử. Các dự thảo luật hiện định nghĩa "tài sản kỹ thuật số" và hình dung ra một hộp các công nghệ tài chính (trung tâm tài chính) nơi giao dịch tiền điện tử được cấp phép có thể bắt đầu (mục tiêu khoảng tháng 7/2026).

Để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho loại hình này, TS. Giacomo Merello cho rằng, Việt Nam có thể tận dụng các bài học toàn cầu như thiết lập luật rõ ràng về tiền điện tử như tài sản, tài sản thế chấp; thực hiện các quy tắc cấp phép và lưu ký, khuyến khích mã hóa (trái phiếu kỹ thuật số) tại trung tâm tài chính sẽ hình thành tới đây.

Tuy nhiên, bất kỳ khuôn khổ pháp lý nào cho tài sản kỹ thuật số ở Việt Nam cũng phải hướng tới mục tiêu kép vừa tạo điều kiện cho sự đổi mới và thu hút đầu tư, vừa đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính. Để xây dựng một khung pháp lý hiệu quả cho tài sản kỹ thuật số, Việt Nam cần đồng thời giải quyết các vấn đề về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố (AML/CFT) cũng như các chính sách thuế. Việt Nam có thể nghiên cứu mức thuế 0,1% đối với tiền điện tử.

Đồng thời, các cơ quan quản lý có thể khuyến khích sự đổi mới, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và đầu tư, bằng cách yêu cầu tính minh bạch của tài sản thế chấp và giám sát chặt chẽ tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản, nhằm bảo vệ sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

Như vậy, tài sản kỹ thuật số/chuỗi khối cung cấp các hình thức thế chấp mới nhưng đi kèm với những thách thức pháp lý/kỹ thuật mới. Đặc biệt, khi mở cửa trung tâm tài chính của mình cho tiền điện tử, Việt Nam có thể áp dụng các thông lệ tốt nhất (luật thế chấp rõ ràng, kiểm soát rủi ro) để khai thác xu hướng này một cách an toàn. Các ngân hàng nên định giá tài sản thế chấp tiền điện tử biến động như thế nào, xem cần có những thay đổi pháp lý nào (quyền sở hữu, hồ sơ chứng khoán) để quản lý quyền lưu ký và rủi ro mạng…TS. Giacomo Merello gợi ý.