Bức tranh xuất khẩu, FDI và lạm phát của Việt Nam dưới góc nhìn của HSBC

Thương mại càng mạnh mẽ hơn

Khi bước vào năm 2025, ít ai lường trước được thuế quan sẽ trở thành chủ đề đáng quan tâm nhất. Nhìn lại thời điểm tháng 4, rủi ro về mức thuế cao đã gây sốc cho thị trường. Việt Nam, quốc gia phải đối diện với mức thuế 46% do Mỹ dự kiến áp đặt.

Tuy nhiên, sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện đang nằm cùng nhóm thuế 19-20% giống như các thị trường mới nổi khác trong ASEAN. Đánh giá về tác động ban đầu của thuế quan đối với Việt Nam ở một số chỉ số quan trọng, báo cáo cho biết, trước hết, về việc liệu thuế quan có làm giảm động lực xuất khẩu của các nhà xuất khẩu Việt Nam? Câu trả lời không chỉ đơn thuần là “không”.

Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam bình quân năm 2025 (tới hiện tại) đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước. Đúng là mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading), đặc biệt là trong quý II khi các doanh nghiệp xuất khẩu đổ xô xuất khẩu hàng hóa, nhưng tác động của xu hướng này chưa giảm nhanh như dự đoán ban đầu.

Trong khi hầu hết các nước trong khu vực đều ghi nhận ​​sự tiết chế đáng kể trong hoạt động xuất khẩu sang Mỹ thì tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì ở mức gần 30% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động 3 tháng. Thái Lan cũng là quốc gia bất ngờ tương đối bền bỉ trong việc xuất khẩu sang Mỹ.

Giữa bối cảnh thuế quan do Mỹ áp đặt, các nhà hoạch định chính sách ASEAN đã nỗ lực đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do nhằm tìm kiếm các cơ hội thương mại đa dạng hơn ở những thị trường khác. Tuy nhiên, đây là một bài toán giữa lợi ích dài hạn và thiệt hại ngắn hạn, vì Mỹ rõ ràng là một thị trường xuất khẩu trọng yếu khó có thể bỏ qua trong ngắn hạn.

Việt Nam phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ không chỉ trong lĩnh vực xuất khẩu mà còn ở cán cân thương mại. Sau khi thặng dư thương mại hàng tháng giảm gần một nửa xuống còn 1,3 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025 so với năm 2024, con số này đã tăng lên 3 tỷ USD trong quý III/2025. Phần lớn sự bùng nổ thương mại với Mỹ đến từ lượng hàng điện tử xuất khẩu được duy trì ổn định ở mức cao.

Điều này đặt ra câu hỏi: Tại sao xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ lại mạnh mẽ hơn các quốc gia trong khu vực? Để trả lời câu hỏi này, điều quan trọng là phải phân tích cơ cấu hàng hóa. Năm 2013, 60% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nhẹ, như dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi. Khi đó, các sản phẩm điện tử chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn là 13%.

Tuy nhiên, xu hướng đã thay đổi khá nhanh và xuất khẩu điện tử đã ghi nhận mức tăng trưởng theo cấp số nhân. Xét theo tháng, tỷ trọng hàng điện tử từ mức từng chỉ bằng khoảng 1/7 so với nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ vào năm 2013, đã tăng lên gần tương đương vào năm 2024. Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.

Điều này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gia tăng, Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh. Nhờ sự đầu tư liên tục của Samsung từ sớm vào năm 2007, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung.

Thị phần xuất khẩu các ngành hàng liên quan đến điện thoại của Việt Nam đã tăng mạnh từ mức gần như bằng không trong chưa đầy 15 năm, dù gần đây có chút chững lại. Bên cạnh điện tử tiêu dùng, vai trò của Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong sản xuất chip xử lý (ICs) - một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử. Điều này nhờ vào đầu tư của Intel, công ty sản xuất 90% chip xử lý toàn cầu.

Bên cạnh thương mại, một chỉ số khác đáng chú ý là diễn biến dòng vốn FDI. Mặc dù vốn đăng ký cấp mới ghi nhận mức giảm so với cùng kỳ 2024, quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể. Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch.

“Nhìn chung, dường như tác động của thuế quan đối với nền kinh tế Việt Nam nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần lưu ý đến những rủi ro thương mại tiềm ẩn và có lẽ vẫn còn quá sớm để đánh giá mức ảnh hưởng”, báo cáo nêu.

Tổng quan tình hình tháng 11

Tháng 11 tiếp tục ghi nhận tình hình thương mại tích cực, dù tăng trưởng với tốc độ chậm hơn, phản ánh tác động ngày càng giảm dần của hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước (frontloading). Tăng trưởng xuất khẩu và nhập khẩu tháng 11 giảm xuống còn lần lượt 15,1% và 16% so với cùng kỳ năm trước, từ mức đỉnh. Sự chững lại của đà tăng trưởng thương mại diễn ra trên diện rộng nhưng xuất khẩu điện tử vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ. Tăng trưởng xuất khẩu linh kiện máy tính và điện tử vẫn ở mức 62% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động 3 tháng.

Mặc dù khó có thể dự đoán diễn biến của năm 2026 nhưng các chỉ số chính như PMI mang lại một số tín hiệu khả quan. Chỉ số PMI chính vẫn ở mức mở rộng 53,8 trong tháng 11, trong đó, một số chỉ số phụ cũng vượt qua mốc 50.

Đặc biệt, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã mở rộng với tốc độ nhanh hơn trong tháng thứ hai liên tiếp. Ngoài ra, một tín hiệu đáng mừng là chỉ số việc làm cũng duy trì đà tăng trưởng tích cực, vượt mốc 50 lần thứ hai trong một năm.

Bên cạnh tăng trưởng, lạm phát cũng là vấn đề đáng lưu ý. Đà tăng lạm phát chính trong tháng 11 tăng lên 0,45% so với tháng trước, tương đương với lạm phát 3,6% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức dự báo của thị trường (HSBC: 3,4%; Bloomberg: 3,4%).