Chế biến chuyên sâu để hội nhập thị trường thế giới

Trong năm qua, Công ty cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đông Giao (Doveco) đã khởi công dự án Trung tâm Chế biến rau quả Doveco rộng gần 9 ha, khép kín, bao gồm từ liên kết sản xuất, thu mua nguyên liệu đến chế biến sâu. Dự án này gồm tổ hợp 3 nhà máy có công suất thiết kế 20.000 tấn/năm, nhằm phục vụ hệ thống kinh doanh bán hàng trong nước và xuất khẩu. Dự kiến, Trung tâm Chế biến rau quả Doveco sẽ hoàn thành vào cuối năm 2021, khi đi vào hoạt động sẽ thu mua và chế biến hàng trăm ngàn tấn sản phẩm rau quả để chế biến xuất khẩu với kim ngạch ước khoảng 90 triệu USD.

Tương tự, nhà máy chế biến hoa quả tươi với vốn đầu tư 1.200 tỷ đồng của Tập đoàn TH giai đoạn I đã đi vào hoạt động, chuyên chế biến các loại quả như nhãn, ổi, xoài, cam, chanh, táo mèo… và sản xuất các loại nước ép rau, củ, quả tự nhiên xuất khẩu. Nhà máy của TH sử dụng công nghệ trích ly hoàn toàn tự động và công nghệ chế biến áp suất cao HPP.

Để hội nhập được tại các sân chơi lớn, các doanh nghiệp Việt phải nâng cao hàm lượng, giá trị gia tăng cho sản phẩm nông nghiệp

Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đến năm 2022, thị trường trái cây và rau quả chế biến toàn cầu sẽ đạt 346 tỷ USD. Cùng với đó, Hiệp định EVFTA đã và đang mở ra cánh cửa cho các nhà sản xuất chế biến mặt hàng nông, thủy sản chuyên nghiệp của Việt Nam những cơ hội làm ăn lớn. Tuy nhiên, để hội nhập được tại các sân chơi lớn này, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải có sự đầu tư bài bản chuyên sâu về các công nghệ, trang thiết bị phục vụ chế biến sâu, nâng cao hàm lượng, giá trị gia tăng cho sản phẩm nông nghiệp Việt Nam nhằm đáp ứng nhu cầu và thị hiếu người tiêu dùng tại các nước châu Âu.

Mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 là nông nghiệp Việt Nam đứng trong số 15 nước phát triển nhất thế giới; trong đó, ngành chế biến nông sản đứng trong số 10 nước hàng đầu thế giới và là một trung tâm chế biến sâu và logistics của thương mại nông sản toàn cầu. Và để thực hiện mục tiêu này, Thủ tướng yêu cầu các tỉnh, thành thúc đẩy phát triển công nghiệp chế biến nông sản và cơ giới hóa nông nghiệp theo hướng tổ chức sản xuất hàng hóa lớn gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ, thúc đẩy phát triển cánh đồng lớn với cơ giới hóa đồng bộ trong các khâu của chuỗi giá trị nông sản, đầu tư phát triển ngành công nghiệp chế tạo máy và thiết bị phụ trợ cho ngành nông nghiệp theo hướng chuyên sâu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu nông sản, đồng thời khai thác tốt thị trường tiêu thụ nông sản trong nước...

Tuy nhiên, hiện cũng không nhiều doanh nghiệp có quy mô và đầu tư bài bản vào chế biến sâu, nhằm nâng cao giá trị cho sản phẩm nông nghiệp như Doveco hay TH True Milk, mà phần lớn các doanh nghiệp vẫn hoạt động manh mún, nhỏ lẻ, máy móc thô sơ, công nghệ lạc hậu. Theo số liệu của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện cả nước đã hình thành và phát triển hệ thống công nghiệp chế biến, bảo quản nông sản có công suất thiết kế khoảng 100 triệu tấn nguyên liệu/năm. Song, trình độ công nghệ chế biến nông sản của Việt Nam chưa cao, các sản phẩm có giá trị gia tăng thấp vẫn chiếm tỉ lệ lớn (khoảng 80% sản lượng), chủng loại chưa phong phú. Ước tính hiện nay Việt Nam có khoảng 150 doanh nghiệp chế biến rau, trái cây, chỉ chiếm 2,19% số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, công suất trung bình đạt 1,2 triệu tấn/27 triệu tấn sản lượng trung bình mỗi năm. Như vậy, chỉ đạt xấp xỉ 4,4%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và thế giới, như Philippines có tỷ lệ chế biến đạt 28%, Thái Lan 30%, Mỹ 65%…

Giải thích nguyên nhân của vấn đề này, một số chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp đầu tư vào chế biến rau quả quy mô lớn trong nước hiện còn nhiều hạn chế, bởi Việt Nam chưa hình thành được những vùng chuyên canh, thâm canh rộng, tập trung. Trong khi các tập đoàn một khi đã đầu tư trang thiết bị hiện đại thì rất cần số lượng nguyên liệu chế biến đủ nhiều. Bên cạnh đó, bản thân mỗi doanh nghiệp cũng chưa có chiến lược lâu dài, cụ thể trong quá trình cạnh tranh, hội nhập quốc tế, nhất là trong lĩnh vực chế biến nông, thủy sản.