Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Sửa đổi Luật Đất đai phải bám sát các chủ trương và nghị quyết của Đảng

Đây là dự án luật rất lớn, quá trình xây dựng và thông qua luật này là một ví dụ sinh động nhất, thích đáng nhất để đánh giá năng lực về xây dựng pháp luật của Chính phủ, Quốc hội và các tổ chức, cơ quan hữu quan trong việc thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước… Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, đầu tiên cần phải thấy trách nhiệm của chúng ta trong quá trình xây dựng luật

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệphát biểu tại phiên họp.

Dẫn lời đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội cho biết: Giàu lên cũng từ đất, nghèo đi cũng từ quy hoạch đất. Tranh chấp, khiếu kiện, khiếu nại từ đất đai hiện chiếm tới 70%… Việc sửa đổi luật phải làm sao để khắc phục được những bất cập này. Vì vậy, trách nhiệm của các cơ quan là rất lớn.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị quá trình sửa đổi luật phải bám sát các chủ trương của Đảng trong các nghị quyết, trực tiếp là Nghị quyết 18 và cố gắng thể chế hóa bằng cái quy phạm pháp luật chứ không nhắc lại tinh thần và lời văn của Nghị quyết.

“Chúng ta chỉ cụ thể hóa những gì đã chín, đã đủ rõ và đã có quyết sách, còn những nội dung không thể thực hiện được hoặc chưa đủ độ chín thì tuyệt đối không đưa vào dự án Luật…”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trước đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Đất đai. Thực tiễn cho thấy, sau gần 8 năm tổ chức thi hành, Luật Đất đai tạo ra hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ, khả thi cho việc khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả đất đai, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của đất nước.

Tuy nhiên, Luật cũng bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, ảnh hưởng đến công tác quản lý đất đai, hiệu quả sử dụng đất, tài chính đất đai. Việc giao đất, cho thuê đất còn nhiều bất cập. Vi phạm về đất đai vẫn còn diễn biến phức tạp, nhiều vụ việc nghiêm trọng phải xử lý hình sự, chưa đảm bảo hài hòa quyền lợi của người dân bị thu hồi đất, khiếu kiện về đất đai còn nhiều phức tạp, nguồn lực đất đai chưa được khai thác, phát huy đầy đủ.

Dự kiến, dự án Luật sẽ phải được bố trí xem xét qua ba kỳ họp để có thời gian rà soát kỹ lưỡng. Vì vậy, Phó Chủ tịch Nguyễn Đức Hải đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung thảo luận vào một số nội dung lớn, có tính chất trọng tâm.

Thứ nhất, sự phù hợp của dự thảo Luật với chủ trương của Đảng, tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật.

Thứ hai, tính tương thích với các cam kết, các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam ký kết hoặc là thành viên. Phạm vi, đối tượng điều chỉnh, sự phù hợp tương thích của Luật với các luật có liên quan.

Thứ ba, quy định về vai trò, trách nhiệm của Nhà nước trong quản lý đất đai, thủ tục hành chính về đất đai, quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, bảo vệ, cải tạo, nâng cao chất lượng đất đai, quy định về thu hồi đất, chính sách chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng sang mục đích khác; chính sách về giao đất, cho thuê đất, quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất; quy định về tài chính đất đai, giá đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; quy định về chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất; hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu về đất đai; quy định về tập trung tích tụ đất đai cho sản xuất nông nghiệp; các quy định liên quan đến thị trường quyền sử dụng đất; quản lý và sử dụng đất kết hợp với đa mục đích; chế độ sử dụng các loại đất, giải quyết tranh chấp về đất đai…

Ngoài ra, ông cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau mà Chính phủ trình như các trường hợp Nhà nước thu hồi đất; hạn mức nhận quyền sử dụng đất của các hộ gia đình, cá nhân; chuyển nhượng, thế chấp quyền thuê trong hợp đồng thuê đất hàng năm; cơ chế tự thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đô thị nhờ thương mại, thẩm quyền giải quyết tranh chấp về đất đai...

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga đánh giá cao quá trình chuẩn bị của Chính phủ, của Bộ Tài nguyên và Môi trường và báo cáo thẩm tra.

Thống nhất với sự cần thiết sửa đổi Luật Đất đai với những những lý do như Tờ trình của Chính phủ, bà Nga cho biết, Luật Đất đai là luật khi đi tiếp xúc cử tri lần nào nhân dân cũng có kiến nghị, phản ánh. Việc sửa đổi đang được cả xã hội mong đợi, do vậy sự cần thiết sửa đổi này là rất phù hợp.

Về tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, đại diện Ủy ban Tư pháp đề nghị Ban soạn thảo cần phải rà soát xem Luật Đất đai liên quan đến những luật nào và cần xử lý như thế nào khi Luật Đất đai và các luật này có quy định khác nhau, ưu tiên áp dụng luật như thế nào để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về tính cụ thể của dự án Luật, theo Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, hiện có 80/240 điều giao Chính phủ quy định chi tiết. Bà Nga đề nghị xem xét để luật hóa tối đa các quy định đã có ở các nghị định và giảm bớt các điều do Chính phủ quy định để đảm bảo tính cụ thể, tính minh bạch của dự án Luật.

Về các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, Chủ nhiệm Lê Thị Nga cho biết, đây là một chế định rất quan trọng trong Luật Đất đai. Thu hồi đất là một hình thức chuyển dịch quyền sử dụng đất qua cơ chế hành chính. Do đó, thu hồi đất cần phải quy định chặt chẽ.

Theo bà Nga, nội dung này có cơ sở pháp lý từ Hiến pháp. Điều 70 của dự án Luật đã liệt kê cụ thể những trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Việc quy định trong dự thảo Luật là cần thiết nhằm thể chế hóa nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại Nghị quyết 18 và đảm bảo tính minh bạch. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát để quy định chặt chẽ hơn về nội dung này và lưu ý một số vấn đề.

Thứ nhất, nghiên cứu bổ sung quy định về nguyên tắc, điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể, tiêu chí cụ thể để Nhà nước thu hồi đất nhằm phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng theo đúng yêu cầu tại Nghị quyết 18.

Thứ hai, rà soát kỹ các trường hợp liệt kê tại Điều 70 để đảm bảo tính chính xác và phù hợp, tránh việc lạm dụng trong thực tiễn, như cân nhắc quy định Nhà nước về thu hồi đất đối với dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại.

“Chúng tôi cũng đồng ý với Ủy ban Kinh tế và đề nghị trường hợp thu hồi đất để phát triển dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại thì cần phải áp dụng cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp theo đúng yêu cầu tại Nghị quyết 18”, bà Nga phát biểu.

Tại phiên thảo luận, nhiều ý kiến cũng đề nghị trong thu hồi đất, Ban soạn thảo cần rà soát và quy định chặt chẽ hơn quy định đối với trường hợp các dự án khác được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý theo hướng: Các dự án khác nhưng vẫn phải đảm bảo các nguyên tắc, điều kiện, tiêu chí thuộc diện Nhà nước thu hồi vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Đồng thời, cần làm rõ tỷ lệ 80% người dân đồng ý thì phải kèm theo các điều kiện về tỷ lệ diện tích đất được thu hồi, tránh trường hợp mặc dù có 80% người dân đồng ý nhưng họ chỉ sử dụng 10-20% diện tích đất thu hồi.