Chuyển dịch dòng vốn sang vận tải xanh

Cuộc đua phương tiện không phát thải

Năm tài chính 2026, Honda Việt Nam công bố 3 trụ cột chiến lược mới: mở rộng danh mục xe điện, thúc đẩy chuyển đổi xanh và hiện thực hóa mục tiêu không còn tử vong vì tai nạn giao thông vào năm 2045.

Theo thông tin từ Honda, tại Việt Nam, chỉ riêng năm tài chính 2025, hãng này bán ra gần 2,3 triệu xe máy, chiếm 83% thị phần; xuất khẩu hơn 305.000 xe, tổng giá trị đạt 635 triệu USD. Trong thời gian tới, hãng xe này sẽ tung ra 2 mẫu xe điện đầu tiên trong năm 2025 là ICONe và CUVe, đồng thời lên kế hoạch ra mắt 5 mẫu xe máy điện từ nay đến 2030 cũng như nghiên cứu đầu tư nhà máy ô tô điện (EV) tại Việt Nam. Đây được coi là những bước đi mang tính chiến lược.

Còn với VinFast, tốc độ chuyển đổi còn quyết liệt hơn. Sau khi khánh thành nhà máy thứ 2 tại Hà Tĩnh với công suất 200.000 xe/năm, hãng đặt mục tiêu giao 200.000 xe trong năm 2025, trong đó 56.000 xe đã được giao chỉ trong 5 tháng đầu năm. Cùng thời điểm, VinFast mở rộng hoạt động sang Mỹ, Indonesia và Châu Âu, đồng thời cam kết đầu tư thêm 3,3 tỷ USD đến năm 2026, phần lớn đến từ nội lực của Tập đoàn Vingroup và khoản vay tín dụng xanh quốc tế.

Trong khi đó, Toyota, Hyundai - Kia và các hãng liên doanh khác lựa chọn chiến lược thực dụng hơn, tập trung vào phát triển dòng xe hybrid. Chẳng hạn, Toyota tiêu thụ hơn 5.300 xe hybrid trong năm 2024, gấp đôi năm 2023, chủ yếu là Corolla Cross và Yaris Cross. Hyundai và Kia cũng tăng tốc phân phối dòng xe hybrid và BEV như Santa Fe HEV, Carnival HEV, Ioniq 5, với kỳ vọng đáp ứng nhu cầu chuyển tiếp của người tiêu dùng đô thị - vốn chưa hoàn toàn sẵn sàng cho xe điện thuần.

Cục diện cạnh tranh càng thêm gay gắt khi các hãng Trung Quốc như BYD, Chery, Haval liên tiếp làm sôi động thị trường Việt Nam bằng chiến lược giá rẻ, sản phẩm giao nhanh, tín dụng linh hoạt. BYD hiện đã triển khai nhiều mẫu EV với giá dưới 800 triệu đồng, liên kết với các ngân hàng nội địa để cung cấp gói vay trả góp hấp dẫn. Chery đầu tư 800 triệu USD xây nhà máy tại Thái Bình (nay thuộc Hưng Yên), còn Haval đưa H6 HEV vào lắp ráp CKD (lắp ráp trong nước bằng toàn bộ linh kiện nhập khẩu).

Theo nhận định của giới phân tích, thị trường xe xanh tại Việt Nam đang trở thành “chiến trường” thực sự, nơi không chỉ cạnh tranh về sản phẩm mà còn tiềm năng về tài nguyên tài chính, ưu đãi chính sách và thị phần trong một thị trường đang tái cấu trúc toàn diện.

Nhu cầu đầu tư hạ tầng phục vụ “xanh hóa” ngành vận tải đang rất lớn

Cần đồng bộ chính sách, vốn và hạ tầng

Điểm chung dễ nhận thấy trong các chiến lược chuyển đổi xanh của doanh nghiệp ngành vận tải là hiện nay có sự tham gia ngày càng sâu của các NHTM và các tín dụng quốc tế. Theo quan sát thực tế, các ngân hàng trong nước hiện nay đang triển khai khá nhiều gói tín dụng xanh dành cho ngành xe.

Chẳng hạn, VPBank, BIDV, VietinBank đã liên kết với BYD (Trung Quốc) để cung cấp các khoản vay mua xe điện trị giá đến 85% giá trị xe, với lãi suất ưu đãi chỉ từ 7,9%/năm. HSBC Việt Nam từng tài trợ 25 triệu USD cho Vinasun chuyển đổi sang xe hybrid.

Trong khi đó, ở góc độ vốn quốc tế, ADB mới đây cũng đã phê duyệt gói tài trợ khí hậu trị giá 135 triệu USD cho VinFast - bao gồm vay ưu đãi, bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật. Trong khi đó, Vingroup đã gọi thành công khoản tín dụng xanh 500 triệu USD từ nhóm ngân hàng quốc tế do BNP Paribas dẫn đầu, theo chuẩn khung tài chính bền vững toàn cầu.

Hiện các NHTM đang tham gia ngày càng sâu vào quá trình chuyển đổi xanh phương tiện giao thông. Theo các thống kê của NHNN, đến cuối quý I/2025 có gần 50 TCTD phát sinh dư nợ tín dụng xanh với tổng mức gần 640.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn hệ thống. Trong đó lĩnh vực vận tải xanh chiếm một tỷ trọng tương đối lớn ở các ngân hàng như BIDV, VPBank… Điều này cho thấy tín dụng xanh là một trong những trọng tâm chính sách được hệ thống ngân hàng triển khai rất chủ động, tích cực và có mục tiêu dài hạn.

Bên cạnh những dịch chuyển về tín dụng, hiện nay những chính sách ưu đãi về thuế phí, như chính sách miễn phí trước bạ 3 năm tiếp giảm 50% cho xe điện, thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ 1-3% và miễn thuế linh kiện đến năm 2027 được giới phân tích cho rằng đã tạo ra hành lang tài chính khả thi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào sản xuất EV tại Việt Nam.

Mặc dù vậy, ngành vận tải xanh vẫn đối mặt với một số khoảng trắng trống về thể chế và thị trường cần được lấp đầy. Đơn cử như việc chưa tiêu chuẩn hóa trạm sạc dùng chung, hoặc chính sách hỗ trợ điện cho hạ tầng EV và các ưu đãi khi doanh nghiệp, người dân thay thế xe cũ bằng “xe xanh” chưa được cụ thể hóa vẫn là rào cản khiến dòng vốn xanh chưa thể chảy mạnh vào lĩnh vực sản xuất phương tiện giao thông.

Vì thế, trong thời gian tới, để thị trường xe thân thiện môi trường phát triển bền vững, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp - ngân hàng - Nhà nước. Trong đó, Chính phủ cần đóng vao trò điều phối thể chế và dẫn dắt dòng vốn xanh. Từ đó tạo ra khung pháp lý và các chính sách ưu đãi đủ mạnh tạo nên độ “cộng hưởng chiến lược” để các doanh nghiệp ngành này có thể bứt phá.