Cởi nút thắt cho tăng trưởng bán lẻ

	Không có hiện tượng thiếu hàng, sốt giá các thực phẩm thiết yếu tại hệ thống bán lẻ
	Thị trường bán lẻ Việt Nam thu hút nhà đầu tư ngoại
	Đầu tư bán lẻ: Nội - ngoại đều than khó

Tiêu dùng sụt giảm, nền kinh tế lao đao

Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, dịch Covid-19 đã kéo tăng trưởng bán lẻ hàng hoá và dịch vụ 2 tháng đầu năm xuống thấp nhất trong vòng nhiều năm trở lại đây. Tính riêng trong tháng 2/2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tính chỉ đạt 414.100 tỷ đồng, giảm 7,9% so với tháng trước và giảm ở tất cả các lĩnh vực. Cụ thể, doanh thu bán lẻ hàng hóa đạt 325.200 tỷ đồng, giảm 6,7%; doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống đạt 44.200 tỷ đồng, giảm 13%; doanh thu du lịch lữ hành đạt 3.300 tỷ đồng, giảm 21%; doanh thu dịch vụ khác đạt 41.400 tỷ đồng, giảm 10,2%.

Tính chung 2 tháng đầu năm 2020, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng thấp nhất của 2 tháng kể từ năm 2014 đến nay. Trong đó, doanh thu bán lẻ hàng hóa tăng 9,8% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn nhiều mức tăng 13,3% của cùng kỳ năm 2019 do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến người tiêu dùng hạn chế đến nơi công cộng mua sắm. Doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống cũng chỉ tăng 1,7% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn nhiều mức tăng 10,8% cùng kỳ năm 2019, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên người dân hạn chế đi lại và ăn uống ngoài gia đình, đồng thời việc tạm ngừng cấp visa cho khách Trung Quốc cũng ảnh hưởng đến dịch vụ lưu trú, ăn uống.

Sức mua sụt giảm mạnh do người dân lo ngại sự bùng phát của dịch bệnh

Theo các chuyên gia kinh tế, các hoạt động thương mại nội địa chính là một trong những động lực quan trọng giúp Việt Nam duy trì được tốc độ tăng trưởng GDP ở mức cao trong những năm gần đây. Tuy nhiên chỉ trong vòng 1 tháng vừa qua, trước những rủi ro từ dịch Covid-19, người tiêu dùng đã trở nên thận trọng hơn trong các hoạt động chi tiêu và mua sắm, với tần suất thấp hơn đáng kể so với trước đây. Cùng với đó, cơ cấu tiêu dùng của từng gia đình cũng có thay đổi đáng kể khi chỉ tập trung vào các mặt hàng thiết yếu.

Khi nhu cầu tiêu dùng bị co lại tạm thời, đã làm suy yếu sức cầu tạm thời, DN không bán được hàng, tồn kho tăng ngoài dự kiến, dẫn đến giảm sản xuất, giảm sản lượng, giảm tăng trưởng. Điều đó cho thấy tác động dây chuyền của việc người tiêu dùng trong nước cắt giảm mua sắm, đi lại… là rất lớn.

Cơ hội để cơ cấu lại thị trường

Tại Báo cáo đánh giá ảnh hưởng của dịch Covid-19 đối với phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam gửi tới Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) dự báo, tổng mức bán lẻ sẽ giảm trong quý I so với cùng kỳ năm trước do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Nếu dịch vẫn tiếp tục kéo dài thì tổng mức bán lẻ cả năm 2020 sẽ thấp hơn so với mức tăng trưởng dự kiến 11-11,5% so với năm 2019. Như vậy, việc đạt được mục tiêu tăng trưởng của cả năm 2020 sẽ rất khó khăn.

Trong bối cảnh đó, Bộ KH&ĐT khuyến nghị, cần đẩy mạnh khai thác và phát triển thị trường nội địa, nâng cao sức tiêu dùng trong nước và phát triển thương hiệu Việt. Khơi dậy nội lực trong nước, khuyến khích DN Việt Nam phát triển, khuyến khích hàng hóa do người Việt Nam sản xuất. Ưu tiên phát triển hệ sinh thái dịch vụ, trong đó tập trung vào một nhóm các lĩnh vực dịch vụ trên cơ sở áp dụng đồng bộ công nghệ và nền tảng công nghệ thông tin đảm bảo thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 như kinh tế chia sẻ, kinh tế số. Đẩy mạnh các hoạt động ứng dụng công nghệ trong thương mại nhất là thương mại điện tử, dịch vụ giao vận và chuyển phát.

Giải pháp cấp bách hiện nay là tìm bạn hàng và đối tác thay thế các nước và các ngành đang và sẽ bị ảnh hưởng; khuyến khích các DN và toàn nền kinh tế cần tiếp tục giao dịch buôn bán, đặc biệt là qua các phương tiện điện tử. Cần có chiến lược thúc đẩy thương mại điện tử mạnh mẽ cả trong nước cũng như xuất khẩu, vì đây là lĩnh vực giao dịch ít bị ảnh hưởng của dịch bệnh.

TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh đánh giá, trong cơn bão dịch, chúng ta thấy chuyển đổi số được mọi người nhắc rất nhiều như làm việc online, học online, mua bán hàng online… để hạn chế những tác động tiêu cực của dịch bệnh. Vì vậy, trong nguy bao giờ cũng có cơ. Ông Thành cho rằng, bên cạnh những tác động tiêu cực về kinh tế, một mặt tích cực mà dịch Covid-19 mang lại là tạo sức ép để thị trường thay đổi, một số lĩnh vực có cơ hội phát triển, điển hình là kinh tế số với các lĩnh vực như thương mại điện tử, ứng dụng công nghệ trong các dịch vụ vận tải, du lịch, công nghệ tài chính (fintech)… Đây đều là những khu vực tăng trưởng mạnh mẽ và năng động nhất của nền kinh tế số trong khoảng 5 năm trở lại đây ở Việt Nam.

Minh chứng cho ý kiến này, bà Nguyễn Thị Kim Dung - Giám đốc Siêu thị Coop Mart Hà Nội cho biết, do ảnh hưởng của dịch bệnh mà dịch vụ giao hàng tận nhà của hệ thống siêu thị này tại Hà Nội đã tăng mạnh hơn. Trước đây, Coop Mart đã triển khai dịch vụ giao hàng tận nhà nhưng chỉ chiếm rất ít so với doanh số bán tại các địa điểm siêu thị. Tuy nhiên từ khi dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, số lượng đơn hàng đã tăng đáng kể, từ chỗ chỉ có khoảng 30-40 đơn hàng/ngày thì hiện nay đơn hàng đã tăng 10%, cao điểm có những ngày trên 100 đơn hàng. Siêu thị đã chủ động tăng số lượng nhân viên giao hàng để giao hàng nhanh hơn cho khách.

Ghi nhận tại nhiều hệ thống cửa hàng bán thực phẩm cũng cho thấy, hiện đơn hàng online đang tăng đáng kể trong khi doanh thu tại các điểm bán lại giảm đi. Mặc dù vậy, lượng đơn hàng online tăng khá cũng không thể bù được cho nguồn doanh thu sụt giảm. Trước thực tế đó, các hệ thống bán lẻ đang chạy đua để thiết kế các chương trình khuyến mãi, kích cầu mua sắm thông qua kênh trực tuyến để cầm cự trong lúc chờ dịch bệnh qua đi.

Báo cáo Đánh giá nền kinh tế số Đông Nam Á do Google, Temasek và Bain&Company thực hiện, đã đưa ra nhận xét rằng Việt Nam và Indonesia dẫn đầu khu vực về tốc độ tăng trưởng của kinh tế số. Trong đó xét theo tỷ lệ giao dịch hàng hóa trực tuyến trên GDP, Việt Nam đứng đầu, chiếm khoảng 5% GDP. Mặc dù vậy, tỷ lệ này vẫn rất khiêm tốn nếu so với quy mô thị trường bán lẻ hiện nay.