Đẩy mạnh sản xuất lúa chất lượng cao: Liên kết chặt chẽ để đảm bảo đầu ra cho nông dân

Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, các mô hình trồng lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL đã đạt được những thành công nhất định. Ưu điểm của các mô hình này là giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2 - 24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4 - 7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc HTX nông nghiệp Thành Tâm (huyện Trần Đề, Sóc Trăng) chia sẻ, đơn vị đã liên kết với doanh nghiệp từ giống, vật tư đến thu mua. Hợp đồng rõ ràng giúp nông dân yên tâm sản xuất, không lo rớt giá hay bị ép giá như trước đây.

Tuy nhiên, không phải mô hình nào cũng thuận lợi như vậy. Nhiều nơi vẫn gặp khó trong khâu tiêu thụ, thiếu liên kết bền vững với doanh nghiệp, đặc biệt là thiếu vốn đầu tư ban đầu để chuyển đổi sản xuất theo tiêu chuẩn cao.

Theo PGS.TS Lê Thanh Phương, chuyên gia nông nghiệp tại Đại học Cần Thơ, một trong những nguyên nhân khiến sản phẩm lúa chất lượng cao khó tiêu thụ là do sản xuất chưa gắn chặt với thị trường. Chúng ta vẫn đang thiếu những chuỗi giá trị khép kín, nơi mà doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm, từ định hướng sản phẩm đến bao tiêu đầu ra. Nếu chỉ sản xuất tốt mà không có thị trường ổn định thì rất dễ rơi vào tình trạng “được mùa mất giá”.

Mô hình sản xuất lúa chất lượng cao góp phần nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên thị trường quốc tế

Nhiều chuyên gia cũng đề xuất cần xây dựng thương hiệu vùng miền cho các giống lúa đặc sản, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm vào các siêu thị, sàn thương mại điện tử và các thị trường xuất khẩu có giá trị cao như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, vốn đầu tư cũng là một rào cản lớn trong quá trình chuyển đổi mô hình. Để sản xuất lúa chất lượng cao, nông dân cần đầu tư giống, vật tư đầu vào chất lượng, áp dụng kỹ thuật canh tác mới và hạ tầng đồng bộ, những điều này đòi hỏi nguồn tài chính không nhỏ.

Ông Trần Văn Khải, Giám đốc Công ty TNHH Nông nghiệp Minh Phú (An Giang) cho biết, doanh nghiệp muốn đầu tư vùng nguyên liệu 500 ha sản xuất lúa hữu cơ, nhưng khó tiếp cận vốn vay ưu đãi. Nhiều ngân hàng vẫn yêu cầu tài sản thế chấp hoặc thủ tục phức tạp khiến doanh nghiệp và nông dân nản lòng.

Trước thực trạng khó khăn về vốn cho mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Việt Nam Đào Minh Tú đã nhiều lần nhấn mạnh: “Hệ thống ngân hàng cần tiếp tục đồng hành với nông dân, doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là những mô hình sản xuất quy mô lớn, gắn với công nghệ cao, sản phẩm chất lượng và chuỗi giá trị bền vững”.

NHNN sẽ chỉ đạo các tổ chức tín dụng ưu tiên nguồn vốn cho nông nghiệp, linh hoạt hơn trong điều kiện vay, rút ngắn quy trình và hướng dẫn cụ thể để người dân, hợp tác xã dễ tiếp cận hơn. Đồng thời, NHNN sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để rà soát, điều chỉnh các chính sách tín dụng phù hợp với thực tiễn chuyển đổi sản xuất.

Theo các chuyên gia, để đẩy mạnh mô hình lúa chất lượng cao, cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp chính, đó là thúc đẩy liên kết sản xuất – tiêu thụ theo chuỗi, hỗ trợ hợp tác xã tiếp cận doanh nghiệp và ngược lại. Nhà nước có vai trò hỗ trợ thông qua cơ chế chính sách, chi phí xây dựng vùng nguyên liệu, đầu tư hạ tầng, chuyển giao khoa học kỹ thuật; Cải cách chính sách tín dụng, tạo điều kiện cho nông dân và doanh nghiệp tiếp cận vốn vay dễ dàng hơn. Có thể áp dụng mô hình tín dụng theo mùa vụ, tín chấp bằng hợp đồng liên kết thay vì yêu cầu tài sản thế chấp; Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu gạo Việt trên thị trường quốc tế. Cần có chiến lược lâu dài trong phát triển thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm.

Việt Nam đang có cơ hội lớn khi thị trường quốc tế ngày càng quan tâm đến nông sản chất lượng cao, bền vững và thân thiện môi trường. Nếu giải quyết được “nút thắt” đầu ra và vốn đầu tư, mô hình sản xuất lúa chất lượng cao không chỉ mang lại thu nhập tốt cho người nông dân mà còn góp phần nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên thị trường quốc tế.