Để cuộc sống nhân lên những điều tốt đẹp

Không chỉ bởi sau 10 năm hợp nhất, đô thị Hà Nội phát triển đến chóng mặt, cùng với đó là quá trình hội nhập, sự đứt gãy của lối ứng xử từ gia đình đến môi trường xã hội đang cho thấy những mối lo ngại về chất lượng ứng xử nơi công cộng, xã hội. Đồng thời cần xây dựng các giải pháp để văn hóa Hà Nội, lối ứng xử đẹp nơi công cộng được phát triển bền vững.

Hướng dẫn trẻ em bỏ rác đúng nơi quy định

Nhan nhản hành vi thiếu văn hóa

Có thể thấy, những năm qua Hà Nội nỗ lực để xây dựng bộ quy tắc ứng xử. Và sau một năm đi vào thực hiện, cơ quan chức năng cho rằng, văn hóa ứng xử nơi công cộng đã được nâng lên. Song, đi ngoài đường phố, cảnh “chướng tai gai mắt”, lối ứng xử thiếu văn hóa vẫn nhan nhản.

Cảnh chen lấn lúc tan tầm, cảnh hôi của khi người khác bị nạn, gặp người bị tai nạn giao thông không cứu mà chỉ đứng nhìn. Cảnh vứt rác bừa bãi ra đường, nơi công cộng, chặt phá cây xanh trái phép cũng thường xuyên diễn ra. Chưa kể đến tình trạng nói tục, chửi bậy đã trở thành chuyện như cơm bữa.

Cũng trong năm qua, nhiều quận, huyện còn ban hành các kế hoạch thực hiện nề nếp, ứng xử tại nơi làm việc. Nhiều tiết mục, chương trình văn nghệ tuyên truyền về văn hóa ứng xử, xây dựng nếp sống văn minh trong khu dân cư, nơi các chung cư cao tầng. Gần đây lực lượng chức năng của thành phố còn tổ chức thi ảnh về văn hóa ứng xử, thi viết về văn hóa giao thông, Hội thi tuyên truyền Quy tắc ứng xử nơi công cộng…

Điều đó cho thấy vấn đề này đang được quan tâm rất lớn. Cũng bởi, các nhà văn hóa, cơ quan chức năng nhận thấy những điều vướng mắc, nhạt phai những nét văn hóa đẹp và đã đến lúc phải tìm cách tôn bồi nề nếp văn hóa của Hà Nội nghìn năm, của những giá trị một đô thị văn minh, bề thế.

Trong định nghĩa về ứng xử, sống đẹp nơi công cộng, các nhà nghiên cứu văn hóa, cơ quan chức năng cũng đã bàn đến nhiều lần, nhằm có biện pháp điều chỉnh hành vi con người.

Theo chuyên gia giáo dục Bùi Thị Kim Phượng, sống đẹp nơi công cộng là những hành vi, những cử chỉ thể hiện sự văn minh, lịch sự của mỗi con người nơi công cộng như bến xe hay bến tàu; bệnh viện; sân trường, thư viện, lớp học...

Nó cho chúng ta biết tính cách của mỗi người thông qua cách ứng xử trong mọi tình huống của người đó, như việc không xả rác nơi công cộng, biết giữ gìn vệ sinh chung, tôn trọng người xung quanh, tôn trọng người lớn tuổi, giúp đỡ người gặp nạn… Sống đẹp nơi công cộng chính là thể hiện sự hiểu biết, văn minh của chính mình. Nó còn là sự tôn trọng của mình đối với người khác, tôn trọng người khác cũng chính là tôn trọng bản thân.

Còn GS. Ngô Đức Thịnh, cho rằng, chúng ta có thể nhận thấy, các nhân tố quyết định đến văn hóa ứng xử của một con người biểu hiện ở sự khoan dung, nhân hậu. Tiếp đó là sự trung thực và biết mình biết người. Chúng ta khẳng định đó là người có lòng tự trọng cao. Từ những biểu hiện ấy, chúng ta thấy ở ngoài đời, có người rất giỏi, nhưng cái tâm lại ác. Ngược lại có người bình thường, không sang trọng nhưng có tấm lòng rất nhân hậu, bao dung.

Hai vấn đề căn nguyên quyết định đến việc con người có ứng xử tốt nơi công cộng hay không, phụ thuộc vào việc giáo dục trong gia đình và môi trường xã hội. Việc giáo dục trong gia đình bị xem nhẹ, hay môi trường xã hội với nhiều biểu hiện tiêu cực khiến những nam thanh nữ tú bước ra nơi công cộng, liền bộc lộ những hành vi thiếu văn hóa.

Tôn bồi giá trị

Một trong những giải pháp quan trọng trong nâng cao nếp sống, ứng xử nơi công cộng là giáo dục, từ nhà trường đến mỗi gia đình. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến cho rằng, việc giáo dục trong gia đình và nhà trường là vô cùng quan trọng có tác động đến nhận thức, mà yếu tố này là yếu tố tiên quyết ảnh hưởng đến lối ứng xử của một bạn trẻ khi đến nơi công cộng.

Gia đình và nhà trường là hai nơi bồi đắp lòng tự trọng cho các học sinh để ra đời là một công dân tốt. Giáo dục không tốt, cộng thêm nhiều tác động xấu đã ảnh hưởng đến học sinh, thanh niên khiến các em chỉ quen bắt chước người khác, thích chứng tỏ cái tôi.

Khi cái tôi quá lớn được bộc lộ ra, nó khiến một bạn trẻ bất chấp mọi nề thói, trên dưới, các giá trị đạo đức được bảo lưu từ nhiều đời của cha ông ta, chỉ để mình được “nổi trội”. Họ cho mình được quyền nói tục, chửi bậy nơi công cộng; được quyền chen lấn, xô đẩy để đạt được mục đích gì đó mà không nghĩ sẽ ảnh hưởng đến người chung quanh. Lâu dần, điều đó tạo thành một thói quen xấu.

TP. Hà Nội xây dựng các quy tắc ứng xử, sẽ khả thi trong trường học, bệnh viện, cơ quan hành chính, nhưng sẽ không đạt hiệu quả cao ở ngoài phố, công viên, lễ hội, hội chợ… Giải quyết vấn đề ở ngoài các cơ quan, đơn vị mới khó khăn. Để giải quyết được triệt để, có chiều sâu cần đến trình độ dân trí. Đó là từng bước làm thay đổi tính cách, nhân lên những cái đẹp, cụ thể hơn là sự kết hợp giáo dục có căn bản từ phía nhà trường và gia đình.

Cùng với đó tìm lại tinh thần chung trong giáo dục ở cộng đồng, như người lớn sẵn sàng trách mắng, nhắc nhở nếu ra đường thấy trẻ con nói bậy. Để người lớn nhắc nhở mà không bị phản ứng tiêu cực của các em cũng phải dần dần mới làm được.

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến đã nhìn nhận căn nguyên sâu xa và những vướng mắc trong nâng cao nhận thức, văn hóa ứng xử nơi công cộng. Quan điểm đó cũng được nhiều chuyên gia đồng tình. Căn cốt nhất vẫn là văn hóa và con người văn hóa. Bởi để hình thành nên phẩm chất cao của nền văn hóa chung, thì phải có những con người có phẩm chất cao. Để tôn bồi giá trị văn hóa Tràng An, phải có những cốt cách của người Tràng An được bảo lưu, gìn giữ, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Thực tế chúng ta đang xem nhẹ giáo dục gia đình. Việc chăm sóc con cái không hề nhẹ hơn việc người đàn ông ra ngoài kiếm tiền. Sinh con, giáo dục cho con thành công dân tốt phải được coi là hoạt động mang tính chất xã hội, thậm chí còn quan trọng hơn các công việc khác ngoài xã hội. Chúng ta cần nhìn nhận lại, tạo điều kiện cho người phụ nữ chăm sóc tốt con cái.

Nhìn rõ những căn nguyên, những khuyết thiếu để có hướng đi đúng. Mục tiêu chính là nâng cao nhận thức, văn hóa ứng xử cho cả cộng đồng. Đây là điều các cơ quan chức năng cần biện pháp tổng thể để thực hiện.