Định vị lại lợi thế cạnh tranh ngành trái cây xuất khẩu

Bên cạnh sầu riêng, hiện kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm từ dừa đã vượt ngưỡng 1,1 tỷ USD trở thành loại trái cây xuất khẩu chủ lực của nhiều địa phương. Ảnh: TL

Tại Diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế” diễn ra ngày 18/7, tại TP. Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết: Nhóm trái cây chủ lực như cần được tổ chức lại toàn diện từ vùng nguyên liệu đến chế biến, xuất khẩu.

Đây là các mặt hàng đang tiệm cận ngưỡng xuất khẩu tỷ USD, nhưng vẫn đối mặt nhiều thách thức về giống, kỹ thuật canh tác, chế biến sâu và mở cửa thị trường.

Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, năm 2024, cả nước có hơn 425.000 ha trồng 4 loại cây trên, cho sản lượng hơn 6,3 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu dừa đạt khoảng 1,1 tỷ USD, chuối đạt 380 triệu USD, chanh dây trên 222 triệu USD, dứa khoảng 16,5 triệu USD tại EU.

Tuy nhiên, các thị trường nhập khẩu ngày càng siết chặt kiểm dịch và truy xuất nguồn gốc, trong khi nội tại ngành hàng còn tồn tại những “điểm nghẽn” về quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu mã số vùng trồng, năng lực chế biến còn yếu và liên kết chuỗi chưa bền vững.

Thực tế 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng - mặt hàng trái cây duy nhất đạt kim ngạch trên 3 tỷ USD - đã giảm tăng trưởng, kéo theo kim ngạch toàn ngành rau quả sụt giảm sau 2 năm tăng mạnh. Tình hình này đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng xác lập lại lợi thế cạnh tranh của các mặt hàng đang nổi lên như chuối, dứa, dừa, chanh dây.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề ra 6 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó nhấn mạnh phát triển vùng nguyên liệu tập trung có mã số, ưu tiên giống cây kháng bệnh, đầu tư chế biến sâu, mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch và xây dựng thương hiệu quốc gia.

Đặc biệt, ngành dừa được định hướng gắn với phát triển du lịch sinh thái, sản phẩm OCOP; ngành chuối đẩy mạnh liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp; ngành dứa rải vụ phục vụ thị trường tươi lẫn chế biến; còn chanh dây sẽ tiếp tục xúc tiến mở cửa các thị trường khó tính như Mỹ, Hàn Quốc.

Về định hướng 2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định 4 loại trái cây chủ lực: chanh dây, chuối, dứa, dừa sẽ được phát triển theo hướng mở rộng diện tích có chọn lọc, nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng chế biến sâu, phù hợp nhu cầu thị trường.

Theo đó, chanh dây dự kiến sẽ được mở rộng diện tích lên khoảng 12.000-15.000 ha, với sản lượng 250.000-300.000 tấn/năm, trọng tâm vùng nguyên liệu sẽ nằm ở các vùng có điều kiện sinh thái phù hợp như Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và một phần Tây Bắc; chuối sẽ ổn định diện tích trong khoảng 165.000-175.000 ha, sản lượng 2,6-3 triệu tấn/năm, phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP chủ yếu tại khu vực Đồng bằng sông Hồng, trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ và một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; dứa sẽ phấn đấu giữ ổn định diện tích 55.000-60.000 ha, sản lượng khoảng 800.000-950.000 tấn/năm, tập trung ở các khu vực có truyền thống trồng dứa như Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Nam, Tiền Giang, Kiên Giang; dừa sẽ ổn định diện tích trong khoảng 195.000-210.000 ha, tập trung chủ yếu tại Đồng bằng sông Cửu Long, Duyên hải Nam Trung Bộ với mục tiêu đến năm 2030 có trên 30% diện tích dừa sản xuất theo quy trình GAP và 30% diện tích có mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu chính ngạch.