Doanh nghiệp công nghiệp chật vật vì thiếu nguyên liệu

Giá nguyên liệu đã tăng hơn mạnh so với cùng kỳ năm ngoái

Nguồn cung đứt gãy, chi phí leo thang

Đại diện một nhà máy sản xuất bao bì nhựa ở Bình Dương cho biết, doanh nghiệp đang phải cắt giảm công suất khoảng 30% vì không mua đủ hạt nhựa nguyên sinh. Giá nguyên liệu đã tăng hơn 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Không những vậy, hàng nhập từ Trung Quốc và Ả Rập Saudi đều về trễ do gián đoạn logistics ở Biển Đỏ.

"Chúng tôi không còn cách nào khác ngoài cắt bớt đơn hàng mới và chuyển một số khách hàng sang đáp ứng hợp đồng vào tháng sau", vì này cho biết.

Ông Lê Quốc Phong - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam nhận định, tình trạng thiếu nguyên liệu đang diễn ra diện rộng, đặc biệt ở các ngành phụ thuộc lớn vào nhập khẩu. Một phần do xung đột địa chính trị và khó khăn trong khâu vận tải toàn cầu, nhưng nguyên nhân sâu xa là Việt Nam chưa phát triển được hệ sinh thái sản xuất nguyên phụ liệu đủ mạnh.

Trước khó khăn về nguồn cung và giá cả nguyên liệu biến động, nhiều doanh nghiệp đã tìm cách xoay xở để không bị đứt gãy chuỗi sản xuất.

Nhiều doanh nghiệp bắt đầu chú trọng đến tiết kiệm nguyên liệu và sản xuất tuần hoàn

Ông Nguyễn Minh Đức, Tổng giám đốc doanh nghiệp sản xuất linh kiện điện tử tại Khu công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh cho biết, hiện doanh nghiệp phải đàm phán lại với nhà cung cấp để ký hợp đồng dài hạn, cam kết mua trước 6 tháng với mức giá ổn định. Đồng thời, công ty cũng tăng cường nhập hàng từ Ấn Độ và Malaysia để tránh rủi ro quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp bắt đầu chú trọng đến tiết kiệm nguyên liệu và sản xuất tuần hoàn. Một số nhà máy gỗ, nhựa đã tái sử dụng phế phẩm để làm nguyên liệu đầu vào thay thế. Ở một nhà máy sản xuất ván ép tại Đồng Nai, 80% vụn gỗ và mùn cưa được tái chế để giảm chi phí và giảm áp lực nhập khẩu.

"Cái khó nhất hiện nay là không biết giá nguyên liệu sẽ tăng bao nhiêu nữa. Nếu cứ bị động mãi thì doanh nghiệp Việt rất dễ mất đơn hàng vào tay đối thủ trong khu vực", ông Nguyễn Minh Đức cho biết thêm.

Giải pháp dài hạn là phát triển chuỗi cung ứng nội địa

Theo các chuyên gia, giải pháp căn cơ để giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu là phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ và chủ động nguồn cung trong nước.

PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, Việt Nam đang ở tình thế bị động vì chưa xây dựng được chuỗi sản xuất khép kín. Những ngành như dệt may, da giày, điện tử… đều mạnh ở khâu gia công, nhưng nguyên phụ liệu lại lệ thuộc gần như hoàn toàn vào nước ngoài.

"Phải thay đổi tư duy phát triển công nghiệp từ chiều rộng sang chiều sâu, đầu tư cho công nghiệp hỗ trợ và vùng nguyên liệu trong nước. Nhà nước cần có chính sách ưu đãi rõ ràng hơn, đặc biệt về thuế, đất đai và tín dụng, để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất nguyên phụ liệu. Bên cạnh đó, cần có các gói hỗ trợ cho chuyển đổi công nghệ sản xuất xanh, tuần hoàn để tiết kiệm nguyên liệu", ông Thiên khuyến nghị.

Thực tế, đã có một số tín hiệu tích cực. Cụ thể là Tập đoàn TTI (Hoa Kỳ) đang hợp tác với doanh nghiệp trong nước xây dựng nhà máy linh kiện tại Bình Dương. Một số dự án sản xuất sợi, vải, nhựa sinh học… cũng bắt đầu được triển khai tại các khu công nghiệp ở miền Trung và Tây Nguyên.

Phát triển chuỗi cung ứng nội địa chính là giải pháp dài hạn

Theo ông Lê Quốc Phong, trước mắt cần quy hoạch và phát triển các vùng nguyên liệu chiến lược. Ví dụ, để phục vụ ngành dệt may thì có thể trồng bông ở Tây Nguyên, ngành giấy cần rừng nguyên liệu tại Bắc Trung Bộ... Nếu Nhà nước có chiến lược dài hạn, kết hợp với hạ tầng logistics chuyên biệt thì hoàn toàn có thể giảm dần phụ thuộc vào nhập khẩu. Mặt khác, cần xây dựng các trung tâm logistics và sàn giao dịch nguyên liệu để kết nối doanh nghiệp với nhà cung cấp trong và ngoài nước, tránh tình trạng bị “làm giá” hoặc thiếu thông tin thị trường.

Khủng hoảng nguyên liệu là nguy cơ lớn, nhưng cũng là cơ hội để nền sản xuất Việt Nam tái cấu trúc. Nếu tận dụng được thời điểm này để đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ, nâng cấp chuỗi cung ứng, đẩy mạnh liên kết giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước, Việt Nam có thể từng bước giảm phụ thuộc, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, điều đó chỉ thành hiện thực nếu có sự chung tay giữa nhà nước - doanh nghiệp - viện nghiên cứu, cùng tầm nhìn chiến lược và hành động cụ thể.