Động lực cải cách môi trường kinh doanh đang “nguội” dần
Chính phủ sẽ ban hành Nghị quyết về định hướng tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp | |
Cải thiện môi trường kinh doanh: Vẫn còn ‘khấp khểnh’ |
Điều kiện kinh doanh được cắt giảm thiểu thực chất, các quy định pháp luật chồng chéo và nhiều mâu thuẫn… là những kết quả chính được rút ra từ báo cáo “Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2019”, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 26/12.
Ảnh minh họa |
Thủ tục chồng chéo cản trở các động lực tăng trưởng
Báo cáo của VCCI cho biết, năm 2019 là năm có số lượng văn bản quy phạm pháp luật được ban hành ít hơn so với các năm trước đó. Theo Cổng thông tin Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật, tính đến hết tháng 11/2019, mới chỉ có 267 thông tư được ban hành, thấp hơn nhiều so với con số từ 500 - 800 thông tư của các năm trước đó. Đối với nghị định, cũng mới chỉ có 91 nghị định được ban hành, thấp hơn con số 155 nghị định cùng kỳ năm 2018, và mức 125 nghị định trong 11 tháng đầu năm 2017.
Tuy nhiên, nhóm chuyên gia VCCI cho rằng, số lượng văn bản giảm không đồng nghĩa với việc khối lượng công việc xây dựng pháp luật của các bộ, ngành giảm. TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI đánh giá, năm 2018 hàng trăm điều kiện kinh doanh đã được bãi bỏ và đơn giản hoá, nhưng quá trình rà soát điều kiện kinh doanh đang có và kiểm soát điều kiện mới ban hành vẫn còn nơi lỏng. Tương tự như vậy, các cơ quan quản lý đã quan tâm tới việc rà soát, cắt gọt các giấy phép con, nhưng còn nơi lỏng trong kiểm soát các giấy phép con mới ban hành.
Ngoài ra, khảo sát của VCCI còn cho thấy, vẫn còn tới 25 điểm xung đột, chồng chéo trong pháp luật liên quan đến đầu tư, sản xuất kinh doanh. Chủ tịch VCCI cho rằng, chính 25 điểm xung đột, chồng chéo này là cản trở rất lớn, làm chậm lại quá trình huy động nguồn vốn đầu tư ở cả khu vực công và tư vào phát triển kinh tế, xã hội; trong đó tập trung nhiều ở các mảng như đầu tư, đấu thầu, môi trường, nhà ở…
Trong đó, không chỉ có sự chồng lấn về trình tự thủ tục mà còn thiếu thống nhất trong ban hành các điều kiện kinh doanh, liên quan đến các chính sách về hạn chế quyền kinh doanh. Cũng có trường hợp cá biệt là dịch vụ hàng hoá này được phép kinh doanh ở văn bản này nhưng ở văn bản khác lại bị cấm hoặc hạn chế kinh doanh.
“Các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt ở cấp bộ, ngành, địa phương thực sự lúng túng khi gặp phải các quy định chồng chéo như vậy. Họ thấy rằng nếu thực hiện thì có nguy cơ trái luật, mà thực hiện đúng thì rất lâu, khiến cơ hội kinh doanh của DN qua đi”, ông Lộc chỉ ra thực tế là chính các cơ quan quản lý cũng bất lực trước sự thiếu thống nhất của các văn bản pháp luật.
Cũng theo TS. Vũ Tiến Lộc, sự chồng chéo này không mới mà đã tồn tại từ trước. Tuy nhiên, trước đây trong quá trình vận dụng thì thường các bộ, ban, ngành, địa phương tìm cách làm linh hoạt, còn bối cảnh hiện nay thì thường rất khó hoặc không thể vận dụng. Sự lúng túng đó đã dẫn đến thực trạng đáng lo ngại là trong 2 năm trở lại đây, tốc độ giải ngân các dự án tại địa phương chậm lại hơn hẳn, do việc hoàn thành các thủ tục rất khó khăn. Đây là giai đoạn có nhiều cản trở trong thực hiện các dự án vì có điểm chồng chéo, chưa minh bạch trong hệ thống pháp luật về quy định kinh doanh. Riêng trong năm vừa qua, các dự án hoàn thiện được thủ tục chỉ còn một nửa hoặc 1/3 so với các năm trước.
“Tăng trưởng ngày mai tuỳ thuộc vào đầu tư của ngày hôm nay, nên nếu không tháo gỡ các rào cản đó, sẽ không thể tạo ra các dự án động lực cho tăng trưởng kinh tế trong tương lai”, ông Lộc cảnh báo.
Mong sóng lớn nhưng chỉ còn sóng nhỏ
Một trong những nội dung trọng tâm của báo cáo là tình hình cắt giảm điều kiện kinh doanh. Theo ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng Ban Pháp chế VCCI, năm 2019, hoạt động cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh khá lặng lẽ. Tính đến giữa tháng 11/2019, VCCI chỉ nhận được hai đề nghị góp ý của hai bộ đối với dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung các nghị định liên quan đến điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc lĩnh vực do bộ quản lý, đó là Bộ Công thương và Bộ Y tế.
Còn theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi Thủ tướng Chính phủ ngày 27/6/2019 về đánh giá mức độ thay đổi của những cải cách về bãi bỏ, đơn giản hóa các quy định về điều kiện kinh doanh và tác động thực chất đối với DN thì Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng chỉ biết rằng có hai bộ (gồm Công thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) có kế hoạch thực hiện việc bãi bỏ, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh theo Nghị quyết 02 trong năm 2019.
“Sau một năm với những chuyển động tích cực có tính cải cách, đột phá thì dường như năm nay, sự nhiệt tình của một số bộ đã giảm đi đáng kể hoặc có thể các bộ nhận thấy không thể cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh do bộ mình quản lý hơn nữa”, ông Tuấn bình luận.
Đánh giá về việc cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh của Bộ Y tế và Bộ Công thương, VCCI cho hay hoạt động của Bộ Y tế nằm trong phạm vi hẹp, chủ yếu điều chỉnh các quy định để giải quyết những vướng mắc trên thực tế và đảm bảo tính khả thi cho các thủ tục liên quan đến trang thiết bị y tế, còn các vấn đề khác gần như không xem xét điều chỉnh gì. Còn đối với Bộ Công thương, dự thảo nghị định của bộ đã bãi bỏ, đơn giản hóa khá nhiều điều kiện kinh doanh. Tuy nhiên, một số quy định sửa đổi điều kiện kinh doanh trong dự thảo vẫn còn hình thức, có điều khoản được sửa đổi hay bãi bỏ nhưng không làm thay đổi bản chất của quy định, có điều kiện được sửa đổi nhưng chưa triệt để.
TS. Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương lo ngại, nếu tiếp tục giao cho từng bộ, ngành soạn thảo các văn bản cắt giảm điều kiện kinh doanh như hiện nay thì không thể giải quyết triệt để vấn đề. Bởi lẽ theo ông Cung, từng bộ chỉ nhìn vấn đề theo góc độ chuyên môn của mình về quản lý nhà nước chứ không thể có cái nhìn tổng quát. Đó là chưa kể các lĩnh vực như đất đai, đầu tư, môi trường là cực kỳ phức tạp.
Ông kiến nghị để thực hiện việc này phải lập một tổ đặc biệt chỉ có chuyên gia và DN, không có cơ quan quản lý nhà nước, dưới sự chỉ đạo của ít nhất là Phó Thủ tướng, nếu Thủ tướng thì càng tốt và phải làm đầy đủ thời gian trong vài ba tháng. Đội ngũ này phải tập trung ngồi cùng một chỗ và soạn 1 luật sửa nhiều luật thì mới nhìn các vấn đề theo chiều ngang để tránh sự chồng chéo.
“Nhiều nội dung trong một số luật phải bãi bỏ hẳn để tạo ra sự thống nhất và không có nội dung nào chồng chéo. Nếu còn chồng chéo sẽ dẫn tới thẩm quyền chồng chéo”, ông Cung lưu ý.