Dự luật PPP: Đề nghị bổ sung nội dung lấy ý kiến cộng đồng

Ảnh minh họa

Hai giải pháp cần tập trung

Phần thảo luận tại Tổ “nóng” với nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội. Đại biểu Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) cho rằng việc xây dựng Luật PPP vào thời điểm này là hết sức cần thiết. Chúng ta đã có đến 336 hợp đồng PPP với tổng giá trị lên đến 1,6 triệu tỷ đồng vốn đầu tư, xấp xỉ tổng mức đầu tư công trong 5 năm từ 2015 đến 2019. Nguồn lực đó đã giúp giải quyết rất nhiều điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng.

Mặc dù nguồn lực lớn như vậy, nhưng do thời gian qua khuôn khổ pháp lý của Việt Nam về đầu tư PPP vừa thiếu (cơ sở pháp lý của các hợp đồng PPP chỉ là một văn bản ở cấp Nghị định), vừa yếu đã dẫn đến một số dự án PPP gây bức xúc dư luận (điển hình như các dự án BOT Cai Lậy - Tiền Giang, BT Thủ Thiêm…). Sự phản ứng của người dân tạo ra rủi ro cho các dự án PPP, bởi vậy mà vài năm qua, dòng tiền đổ vào PPP bị chững lại.

“Như vậy, nhiệm vụ xây dựng Luật PPP lần này là phải làm sao vực dậy được dòng vốn tư nhân đổ vào cơ sở hạ tầng. Muốn làm được điều đó thì tôi kiến nghị tập trung vào 2 giải pháp sau: Bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và công khai minh bạch với người dân”, đại biểu Lộc nói.

Theo đó, về bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, ông Lộc cho rằng về nguyên tắc, các hợp đồng PPP là hợp đồng giữa Nhà nước và Nhà đầu tư. Do đó, hợp đồng này ràng buộc trách nhiệm của toàn bộ Nhà nước Việt Nam chứ không chỉ dừng lại ở trách nhiệm của cơ quan hay người đại diện ký hợp đồng (trừ khi chứng minh được có gian dối khi ký hợp đồng).

“Đây là nguyên tắc được thừa nhận đương nhiên trong pháp luật hợp đồng và thực tiễn xét xử các tranh chấp hợp đồng PPP”, vị đại biểu này nói và cho biết điều này sẽ giúp tránh hiện tượng chủ đầu tư phản ánh tình trạng thiếu tôn trọng hợp đồng PPP từ các cơ quan nhà nước như trước đây.

Bên cạnh đó, Việc bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư không chỉ thể hiện trong khâu thực thi pháp luật mà còn cả khi thay đổi pháp luật.

“Dự thảo hiện chưa có quy định về bảo đảm đầu tư khi có sự thay đổi của pháp luật. Đây là một nội dung mà các nhà đầu tư rất quan tâm. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung một điều khoản về bảo đảm đầu tư khi có sự thay đổi của pháp luật”, đại biểu Lộc đề xuất.

Ngoài ra, cơ chế bảo đảm của Chính phủ đối với các dự án PPP quan trọng cũng được rất nhiều nhà đầu tư quan tâm. Bởi nếu không có các cơ chế bảo đảm đầu tư thì rất khó thu hút các nhà đầu tư tư nhân, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài hoặc các dự án có mức độ rủi ro cao. Tuy nhiên, nếu áp dụng cơ chế bảo đảm này thì Nhà nước nhận rủi ro về phía mình và nếu không có cơ chế quản lý rủi ro tốt thì có thể sẽ gây những hệ luỵ lớn cho ngân sách về dài hạn.

“Quan điểm của tôi là Việt Nam vẫn có thể chấp nhận áp dụng các biện pháp bảo đảm đầu tư của Chính phủ đối với các dự án PPP quan trọng. Tuy nhiên, Dự luật nhất thiết phải bổ sung các quy định để phòng ngừa và quản lý rủi ro của các biện pháp bảo đảm đầu tư này”, ông Lộc nêu quan điểm, kèm với đó là kiến nghị bổ sung một số quy định cụ thể cho vấn đề này.

Về giải pháp công khai minh bạch và lấy ý kiến người dân, dẫn việc thời gian qua, một số dự án PPP bị người dân, dư luận xã hội phản đối, đại biểu Lộc cho rằng một phần nguyên nhân rất quan trọng là do đã không có một cơ chế lấy ý kiến cộng đồng.

Để tránh tình trạng “tiến thoái lưỡng nan” như một số dự án PPP thời gian qua, cần thiết phải bổ sung một điều khoản về việc lấy ý kiến cộng đồng trước khi quyết định chủ trương và ký hợp đồng PPP. Nội dung thông tin cung cấp khi lấy ý kiến cần bao gồm: Thông tin cơ bản về dự án; Những ích lợi mang lại cho người sử dụng; Mức phí/giá, thời gian thu; Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, dự thảo hợp đồng…

Cùng với đó, mặc dù Điều 11 của dự thảo đã quy định nhiều nội dung thông tin của dự án phải công bố, tuy nhiên vẫn cần bổ sung thêm các thông tin phải công bố nữa như: Công khai các hợp đồng PPP và cả phụ lục, trừ các nội dung thuộc bí mật nhà nước, tài sản trí tuệ; Công khai các báo cáo thẩm định dự án; Công khai các báo cáo hoạt động của dự án, công bố định kỳ sản lượng, doanh thu của các dự án thu tiền trực tiếp từ người dùng.

Cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện

Trước đó, trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cũng đã nêu rõ, Ủy ban cơ bản nhất trí với Tờ trình của Chính phủ. Việc ban hành Luật PPP nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 về việc phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng quốc gia nói chung và huy động nguồn lực tư nhân thông qua đầu tư PPP nói riêng, góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước…

Thẩm tra các nội dung cụ thể của dự án Luật, Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh nêu rõ, về lĩnh vực đầu tư của dự án PPP, Ủy ban Kinh tế nhận thấy, dự thảo Luật đã xác định một số lĩnh vực đầu tư cần thiết, cũng như có quy định mở đối với các lĩnh vực phát sinh trong tương lai cần đầu tư theo phương thức PPP trên nguyên tắc các lĩnh vực khác phải phù hợp với quy định về lĩnh vực đầu tư công và khả năng bố trí vốn đầu tư công trong kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng và xác định một cách có chọn lọc về các lĩnh vực đầu tư theo PPP, bảo đảm tính công khai, minh bạch, hiệu quả và thống nhất, đồng bộ với quy định tại các luật liên quan, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho các bên trong lựa chọn phương thức đầu tư phù hợp.

Ủy ban Kinh tế cũng cho rằng việc quy định quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án PPP để áp dụng phương thức đầu tư PPP là cần thiết nhằm ưu tiên đầu tư PPP đối với các dự án quan trọng, khuyến khích thu hút nguồn lực đầu tư từ khu vực tư nhân thuộc các lĩnh vực được xác định, tránh tình trạng đầu tư tràn lan, không kiểm soát được rủi ro.

Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, quy định cụ thể quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu đối với các lĩnh vực cũng như làm rõ hơn căn cứ, cơ sở của việc quy định quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án PPP tại dự thảo Luật.

Ủy ban Kinh tế cũng cho rằng, cần làm rõ tính chất đặc thù của phương thức đầu tư PPP, sự khác biệt giữa dự án PPP với các dự án đầu tư công hoặc dự án đầu tư tư nhân thuần túy, từ đó có những quy định phù hợp với đặc thù của phương thức đầu tư PPP, tạo điều kiện cho việc bảo đảm tiến độ triển khai dự án một cách hiệu quả, có tính khả thi và bảo đảm lợi ích của các bên.

Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị tiếp tục nghiên cứu, quy định cụ thể hơn về điều kiện áp dụng theo hướng thu hẹp các trường hợp chỉ định thầu hoặc đấu thầu hạn chế tại dự thảo Luật. Đồng thời, nghiên cứu, bổ sung ngay tại dự thảo Luật một số quy định mang tính nguyên tắc như: quy định cụ thể về điều kiện, phạm vi, trường hợp áp dụng các cơ chế bảo đảm; cơ chế đánh giá, theo dõi và quản lý các nghĩa vụ nợ dự phòng, rủi ro tài khóa tiềm ẩn từ các dự án PPP; quy định cụ thể hơn về cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu giữa hai bên (công và tư) trong thực hiện dự án…

Ngoài những nội dung nêu trên, Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị tiếp tục rà soát các quy định khác tại dự thảo Luật, tránh tình trạng quy định chung chung như “theo quy định của pháp luật”, “các nội dung cần thiết khác”... gây khó khăn trong thực tế triển khai.