Tiềm ẩn nhiều rủi ro về thuế trong nền kinh tế số

Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế phát biểu tại Hội thảo

Ngày 13/5, Tổng cục Thuế tổ chức Hội thảo với chủ đề "Quản lý tuân thủ thuế trong nền kinh tế số".

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Thuế, tính đến thời điểm hiện tại, cả nước có gần 1 triệu doanh nghiệp, hơn 3 triệu hộ kinh doanh (trong đó có khoảng 1,9 triệu hộ kinh doanh thuộc diện phải nộp thuế) và 27 triệu cá nhân có thu nhập thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân (trong đó khoảng 7 triệu cá nhân thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân).

Trong khi đó, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, đặc biệt là sự bùng nổ của internet và các nền tảng số, đã tạo ra một nền kinh tế số đầy tiềm năng và cơ hội to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về thuế.

Để bắt kịp với xu thế đó, ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cho biết, ngành thuế đã tạo được hành lang pháp lý phù hợp với yêu cầu quản lý thuế hiện đại và phù hợp với định hướng chiến lược cải cách hiện đại hóa của ngành đến năm 2030; tổ chức triển khai hiệu quả công tác thu thập, phân tích dữ liệu hóa đơn điện tử nói riêng, dữ liệu quản lý thuế nói chung; thực hiện xây dựng cơ sở dữ liệu đối soát dữ liệu lớn với hoá đơn điện tử, xây dựng chức năng cảnh báo xuất hoá đơn vượt ngưỡng an toàn; và bước đầu nghiên cứu, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào phân tích dữ liệu hóa đơn điện tử để phát hiện rủi ro giá bất thường, chuỗi mua bán hóa đơn, gian lận hoàn thuế giá trị gia tăng, phân tích chuỗi mua bán hóa đơn theo từng mặt hàng rủi ro hoặc theo chuỗi quan hệ mua bán của các doanh nghiệp trong nền kinh tế giúp tìm các chuỗi nghi ngờ (mua bán lòng vòng, chỉ mua không bán, chỉ bán không mua, xuất khống hóa đơn...).

Bà Ngô Thị Thùy Linh, Phó Trưởng ban, Ban Quản lý rủi ro, Tổng cục Thuế cho biết thêm, hành lang pháp lý phù hợp với yêu cầu quản lý thuế hiện đại và phù hợp với định hướng chiến lược cải cách hiện đại hóa của ngành đến năm 2030; phân loại hồ sơ hoàn thuế giá trị gia tăng tự động, không có sự can thiệp của con người trong quá trình phân loại hồ sơ hoàn, rút ngắn thời gian phân loại hồ sơ hoàn, đảm bảo khách quan, công bằng trong phân loại hồ sơ hoàn thuế; theo dõi, quản lý chặt chẽ, sát sao tình hình quản lý, sử dụng hóa đơn chứng từ của người nộp thuế, hạn chế tình trạng mua bán hóa đơn bất hợp pháp thông qua việc xác định các dữ liệu rủi ro, xây dựng các công cụ, ứng dụng quản lý việc sử dụng hóa đơn điện tử của người nộp thuế.

Tuy nhiên, ông Đặng Ngọc Minh cho biết, việc quản lý tuân thủ thuế trong nền kinh tế số gặp nhiều khó khăn hơn so với nền kinh tế truyền thống do tính phức tạp, tính đa dạng và tính toàn cầu của các hoạt động kinh tế. Các giao dịch diễn ra trên môi trường mạng, thông qua các nền tảng số, khiến cho việc theo dõi, kiểm soát và quản lý trở nên khó khăn hơn.

"Do vậy, đòi hỏi cần có những giải pháp quản lý phù hợp, hiệu quả để đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước", Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế khẳng định.

Toàn cảnh Hội thảo

Nhằm quản lý tuân thủ thuế được thực hiện theo lộ trình phù hợp về thời gian, nguồn nhân lực, cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với chiến lược cải cách hành chính nói chung, chiến lược cải cách hệ thống thuế nói riêng, bà Ngô Thị Thùy Linh đề xuất, cần hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý tuân thủ thuế tổng thể tại hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý thuế theo nguyên tắc phân tích rủi ro, quản lý tuân thủ về thuế; nghiên cứu sửa đổi bổ sung hoàn thiện pháp luật quản lý thuế, pháp luật về quản lý tuân thủ của người nộp thuế nhằm thúc đẩy sự tuân thủ của người nộp thuế. Căn cứ vào mức độ tuân thủ của người nộp thuế cơ quan thuế xác định mức độ ưu tiên người nộp thuế trong việc kê khai thuế, nộp thuế, thanh tra, kiểm tra thuế, hoàn thuế, sử dụng hóa đơn; ưu tiên về hỗ trợ thuế; tuyên dương người nộp thuế…

Bên cạnh cơ chế chính sách, TS. Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính còn lưu ý đến một số giải pháp cần phải tập trung, đó là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân lực số; phát triển hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin; phát triển dữ liệu số và quản lý rủi ro...

Bổ sung thêm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, cần thực hiện công tác thi đua khen thưởng cho người nộp thuế tuân thủ cao, kết hợp thêm một số biện pháp khuyến khích khác như hoàn thuế trước, giãn thời gian thanh tra, kiểm tra... Đối với các đơn vị không tuân thủ cần áp dụng các biện pháp công khai thông tin, tăng cường thanh tra kiểm tra… qua đó khuyến khích tăng tự nguyện tuân thủ.

Đồng thời, cần cung cấp, phổ biến đầy đủ, kịp thời quy định của pháp luật thuế, thông tin quản lý thuế đến người nộp thuế và tổ chức, cá nhân khác nhằm nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của xã hội về công tác thuế của Nhà nước; ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác hỗ trợ người nộp thuế để giảm chi phí thực hiện thủ tục hành chính thuế, đồng thời nâng cao mức độ tuân thủ tự nguyện của người nộp thuế; khuyến khích, hỗ trợ các tổ chức kinh doanh dịch vụ về thuế phát triển...

"Quản lý thuế càng tốt, tính tuân thủ càng cao thì sẽ tạo nên môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng", Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam khẳng định.