Giải pháp để giám sát hiệu quả giao dịch các bên liên quan

Bà Nguyễn Ngọc Bảo Linh - đại diện Thanh tra Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã trình bày tại Tọa đàm về những vướng mắc, thách thức trong công tác thanh tra giao dịch bên liên quan tại các tổ chức tín dụng (TCTD). Đại diện NHNN đã nêu rõ các quy định pháp luật về “người có liên quan” trong hoạt động của tổ chức tín dụng, nổi bật là Luật Các TCTD năm 2024, cùng các Thông tư mà NHNN đã ban hành như số 22/2019/TT-NHNN, 13/2018/TT-NHNN và 46/2018/TT-NHNN. Mục tiêu của thanh tra là phòng ngừa xung đột lợi ích, đảm bảo tuân thủ pháp luật, tăng tính minh bạch và phát hiện vi phạm để kiến nghị hoàn thiện chính sách.

Thực tiễn cho thấy việc xác định bên liên quan gặp nhiều khó khăn do các giao dịch thiếu minh bạch, bên liên quan sử dụng sở hữu chéo, công ty sân sau hoặc người đứng tên hộ để che giấu mối quan hệ. Ngoài ra, các TCTD không tự giác công bố đầy đủ thông tin, trong khi dòng tiền luân chuyển phức tạp, hồ sơ tín dụng bị hợp thức hóa, tài sản bảo đảm định giá không chính xác. Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp còn hạn chế, thiếu cơ sở dữ liệu liên thông và công cụ phân tích phù hợp, nguồn lực thanh tra còn thiếu và yếu.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Quang Dũng tại Tọa đàm

Từ những vấn đề phát sinh từ thực tiễn, đại diện Thanh tra NHNN đề xuất hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, tăng cường ứng dụng công nghệ, phối hợp liên ngành, siết chặt chế tài xử phạt và mong muốn WB hỗ trợ đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ thanh tra ngân hàng. Đồng thời, cần cũng cần tăng cường năng lực quản trị điều hành, quản trị rủi ro của các ngân hàng thương mại.

Trong khi đó, ông Mai Khánh Dũng thuộc Cục Quản lý, giám sát các tổ chức tín dụng (NHNN) đã nêu rõ các biện pháp từ cơ quan quản lý nhằm tăng cường giám sát giao dịch với bên liên quan.

Trước hết, về mặt pháp lý, Luật Các TCTD năm 2024 đã được sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi xác định người có liên quan, tăng trách nhiệm công khai thông tin, đặc biệt là thông tin sở hữu cổ phần thông qua ủy thác. Đồng thời, luật cũng siết chặt giới hạn sở hữu cổ phần và giới hạn cấp tín dụng đối với người có liên quan.

Quang cảnh Tọa đàm

Về cơ sở dữ liệu, NHNN đang phối hợp với Bộ Công an để kết nối, làm sạch và làm giàu dữ liệu từ Hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư theo Đề án 06 về Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đây là nền tảng để phục vụ cho công tác giám sát và xác minh thông tin.

Ngoài ra, đại diện Cục Quản lý, giám sát các tổ chức tín dụng cũng cho biết, đơn vị giám sát vi mô đã chủ động lưu ý, cảnh báo rủi ro đối với hoạt động cấp tín dụng đối với những người có mối liên hệ trên cơ sở thu thập các thông tin, số liệu về tài sản bảo đảm, nguồn trả nợ, cùng chung mục đích vay vốn…. (nằm ngoài phạm vi người có liên quan theo quy định) để xác định chủ sở hữu hưởng lợi.

Chia sẻ các kinh nghiệm quốc tế, Tiến sĩ Kimmo Soramäki - Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành FNA trong bài trình bày trực tuyến đã giới thiệu một loạt công cụ SupTech tiên tiến nhằm hỗ trợ các ngân hàng trung ương giám sát hiệu quả các giao dịch liên quan đến bên liên quan. Ông thông tin về khả năng của FNA trong việc phân tích mạng lưới và xử lý dữ liệu lớn để phát hiện các liên kết ẩn, bất thường và rủi ro tiềm ẩn trong hệ thống tài chính. Công nghệ của FNA cũng đã được ứng dụng bởi nhiều tổ chức uy tín toàn cầu

Một trong những giải pháp trọng tâm được trình bày là nền tảng phân tích báo cáo giám sát. Hệ thống này cho phép tự động hóa việc phân tích, trực quan hóa và đào sâu hiệu quả hoạt động của các tổ chức tài chính, từ đó làm rõ mối quan hệ sở hữu, rủi ro chung và tương tác giữa các pháp nhân liên quan. Bên cạnh đó, FNA cũng giới thiệu công cụ phát hiện bất thường trong thanh toán, giúp giám sát tần suất cao các giao dịch trong ngày để nhận diện hành vi gian lận, hỗ trợ phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Tiến sĩ Kimmo cũng nhấn mạnh vai trò của phân tích giao dịch với bên liên quan, cho phép xây dựng các sơ đồ mạng lưới phức tạp, trực quan hóa mối quan hệ và hỗ trợ điều tra hiệu quả thông qua các tính năng kỹ thuật tiên tiến. Các giải pháp khác đáng chú ý khác cũng được vị chuyên gia đưa ra như theo dõi điểm số PCRT/CTTKB (Phòng chống rửa tiền/Chống tài trợ khủng bố), phát hiện gian lận trong thanh toán tức thời...