Giảm phát và cảnh báo sớm

Lạm phát giảm liên tiếp trong 4 tháng qua dẫn tới một số quan ngại về nguy cơ “giảm phát”. Tuy nhiên, như khẳng định của các thành viên Chính phủ, việc CPI giảm liên tiếp vừa qua không phải là hiện tượng giảm phát. Một số chuyên gia kinh tế cũng khẳng định điều này, nhưng dẫu sao, vẫn còn câu hỏi có nên lường trước nguy cơ thiểu phát hay giảm phát hay chưa?

Thiểu phát còn chưa lo, sao vội nói đến giảm phát

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh khẳng định, CPI giảm liên tiếp không phải là hiện tượng giảm phát của nền kinh tế mà nguyên nhân chủ yếu là do giá xăng, dầu, giá gas trong nước giảm mạnh, làm giảm chỉ số giá các nhóm hàng giao thông, nhà ở và vật liệu xây dựng trong nhóm hàng hóa tính CPI. Khối Nghiên cứu Kinh tế của Ngân hàng HSBC cũng cùng một góc nhìn.

Theo báo cáo triển vọng kinh tế vĩ mô (KTVM) Việt Nam do HSBC vừa công bố, xu hướng CPI giảm liên tiếp trong những tháng qua chủ yếu là do chi phí xăng dầu, vận chuyển giảm mạnh nên không gây lo ngại cho “sức khoẻ” của nền kinh tế.

Về lý thuyết, giảm phát của nền kinh tế được phản ánh qua hiện tượng cung vượt cầu, dẫn tới suy giảm sản xuất trong nước. Tuy nhiên, nhìn nhận tại Việt Nam thời gian qua, tình hình sản xuất trong nước 2 tháng đầu năm vẫn tăng trưởng tốt.

Đơn cử, chỉ số sản xuất công nghiệp 2 tháng đầu năm tăng 12% (cùng kỳ năm trước chỉ tăng 5,4%); sức mua vẫn tăng, nếu loại trừ yếu tố giá thì tổng mức bán lẻ tháng 2/1015 tăng 10,7%, cao hơn rất nhiều so với cùng kỳ các năm 2014 và 2013 ở mức lần lượt là 6,2% và 3,6%.

TS. Trần Kim Chung - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) chỉ ra: “Chưa có dấu hiệu cho thấy suy giảm kinh tế. Vừa qua mới chỉ có yếu tố tổng cầu giảm khiến giá giảm. Bao giờ tổng cung giảm thì mới là đáng lo ngại, bởi khi đó là suy giảm sản xuất. Còn suy giảm tiêu dùng thì nhà giàu người ta vẫn có thể ăn tiêu tiết kiệm”.

Đáng lưu ý, lạm phát cơ bản tháng 2/2015 vẫn tăng 0,36% so với tháng trước, tăng 0,6% so với tháng 12/2014 và bình quân 2 tháng đầu năm tăng 2,4% so với cùng kỳ năm trước.

Không nên phấn khích quá mức

“Giá xăng, dầu giảm là nguyên nhân chính giúp lạm phát giảm. Đây là yếu tố quan trọng khiến không tạo ra cơ sở nào về mặt đạo đức kinh doanh lẫn lý luận để thị trường như từ ông bán phở, bà bán rau có cớ đòi tăng giá nữa”, theo TS. Trần Kim Chung cho biết.

Cũng đồng quan điểm “chưa thấy dấu hiệu của giảm phát”, TS. Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính cho rằng, nếu tất cả các nhóm hàng trong toàn bộ mặt bằng giá giảm liên tục qua nhiều tháng và do sản xuất suy giảm thì nền kinh tế xuất hiện giảm phát, còn nếu chỉ một, hai nhóm hàng có chỉ số giá giảm thì đó chỉ là giảm giá đơn thuần chứ không nên kết luận là giảm phát.

Những tháng qua, giá giảm chủ yếu từ tác động của giá xăng dầu giảm, sau đó lan tỏa sang nhóm giao thông vận tải; nhà ở, vật liệu xây dựng và một chút ở nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống (mặt hàng lương thực) nên chưa thể nói đã có dấu hiệu của giảm phát bởi các mặt hàng khác vẫn bình thường, nhiều nhóm vẫn tăng nhẹ.

Tuy chỉ số giá chung giảm nhưng tổng mức bán lẻ hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng xã hội của tháng này so với tháng trước hay so CPI 2 tháng vừa qua với 2 tháng cùng kỳ năm trước thì tốc độ vẫn tăng (tháng 2 CPI tăng 0,3%; tháng 1 tăng 0,9% so với cùng kỳ năm trước) nên càng chưa cho thấy dấu hiệu của thiểu phát.

Khẳng định chưa phải giảm phát nhưng cũng không thể chủ quan, theo TS. Chung, nếu CPI suy giảm trong khoảng 2 quý liên tục thì cũng bắt đầu đáng lo ngại. Và hiện CPI đã giảm 4 tháng tức là hơn 1 quý thì cũng nên cảnh báo sớm vấn đề. Ông Chung cho rằng, mặc dù kinh tế 2015 có triển vọng ổn định và dự báo tăng trưởng sẽ phục hồi khả quan hơn nhưng bài học 2006 – 2007 đã chỉ ra rằng, không nên phấn khích quá mức.

Các chuyên gia cũng cho rằng, không nên để CPI liên tục giảm mà chủ quan. Bởi giá xăng dầu - yếu tố quan trọng giúp lạm phát giảm thời gian vừa qua - rất phụ thuộc vào thị trường quốc tế và biến động khó lường. Trong lịch sử kinh tế những năm gần đây, cũng nhiều lần lạm phát sau thời gian dịu nguội có thể nhanh chóng bùng phát trở lại. Bởi thế, bài học cẩn trọng trong điều hành chính sách và thị trường vẫn còn nguyên giá trị.