Hoàn thiện khung pháp lý ba trục cho thị trường vàng Việt Nam

Quang cảnh diễn đàn

Nghị định 232 mở ra cơ chế thị trường minh bạch

Phát biểu tại Diễn đàn "Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới, do Báo Kinh tế Đô thị tổ chức chiều 24/11, PGS.TS. Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị chia sẻ, diễn đàn diễn ra đúng vào thời điểm Nghị định 232/2025/NĐ-CP - văn bản sửa đổi toàn diện Nghị định 24/2012 – chính thức có hiệu lực từ ngày 10/10/2025. Theo PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, đây là bước chuyển quan trọng mở ra giai đoạn hoàn thiện khung pháp lý cho một thị trường đặc thù, vừa mang tính tài sản dự trữ, vừa là công cụ đầu tư, phòng ngừa rủi ro và hàng hóa tiêu dùng.

Ông Lợi nhấn mạnh, Nghị định 232 được kỳ vọng tạo thay đổi căn bản theo hướng minh bạch hơn, giảm dần chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và hỗ trợ ổn định kinh tế vĩ mô. Tính liên thông của thị trường được cải thiện sẽ góp phần củng cố niềm tin vào Đồng Việt Nam - yếu tố then chốt trong bối cảnh sức ép tỷ giá và lạm phát ngày càng phức tạp.

Dưới góc nhìn chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Chí Hiếu cho rằng Nghị định 232 là bước triển khai tất yếu khi Nghị định 24 đã vận hành hơn một thập kỷ và bộc lộ nhiều điểm không còn phù hợp. Tinh thần trọng tâm của nghị định mới là chuyển sang tiếp cận thị trường; mở rộng khu vực kinh doanh có điều kiện; đồng thời đưa thị trường vàng vận hành theo logic cung – cầu thay vì cơ chế hành chính như trước.

TS Nguyễn Đức Kiên - nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng - đánh giá việc ban hành Nghị định 232 là “đúng, trúng và kịp thời”. Theo ông Kiên, nghị định mới sẽ giúp sửa các méo mó thị trường thời gian qua, nhất là tình trạng chênh lệch giá quá lớn, giao dịch thiếu minh bạch và nguồn cung bị bó hẹp kéo dài. Một thị trường vận hành theo cung – cầu cân bằng sẽ giảm cơ hội cho đầu cơ, làm giá, đồng thời tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững.

Đồng quan điểm, TS. Lê Xuân Nghĩa - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng - nhấn mạnh sửa đổi Nghị định 24 là bước đầu nhưng thể hiện sự dịch chuyển rõ rệt trong tư duy điều hành: từ “siết” sang tiếp cận thị trường. Những điểm tiến bộ nhất của Nghị định 232 theo ông Nghĩa gồm bỏ độc quyền nhập khẩu vàng miếng, bỏ độc quyền vàng miếng SJC, cho phép ngân hàng thương mại và doanh nghiệp lớn tham gia sâu hơn vào thị trường vàng miếng.

Song hành với việc tăng cung, việc kiểm soát buôn lậu vàng được xem là điều kiện tiên quyết. TS. Nghĩa nhấn mạnh cần siết chặt thanh tra, kiểm tra, ngăn chặn các hành vi thao túng, găm hàng, đội giá gây rối loạn thị trường.

Tăng minh bạch và liên thông dữ liệu

Thực tiễn quản lý cho thấy thị trường vàng Việt Nam những năm gần đây biến động mạnh, đặc biệt là khoảng cách giá trong nước với thế giới nhiều thời điểm bị kéo giãn. Theo ông Kiều Đình Cảnh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội (Sở Công Thương Hà Nội) lực lượng quản lý thị trường đã liên tục phát hiện và xử lý vi phạm, nhưng tình trạng không đồng nhất chất lượng, niêm yết thiếu minh bạch và hàng hóa không rõ nguồn gốc vẫn diễn ra phổ biến.

Trong năm 2024, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội kiểm tra và xử lý 107 vụ vi phạm, xử phạt hơn 1,36 tỷ đồng; tịch thu nhiều vàng miếng không rõ nguồn gốc, trang sức vàng, nhẫn và bông tai giả mạo các nhãn hiệu lớn. Năm 2025, lực lượng này tiếp tục xử lý một vụ kinh doanh vàng miếng không giấy phép, phạt 819 triệu đồng và tịch thu số vàng trị giá 81 triệu đồng.

Ở góc độ quản lý hệ thống, ông Nguyễn Đức Lê - Phó Phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết, mạng lưới kinh doanh vàng trang sức tại Việt Nam rộng nhưng phân tán; nhiều cơ sở nhỏ lẻ rải rác tại vùng sâu, vùng xa khiến cơ quan quản lý khó kiểm soát đầy đủ. Thực tế kiểm tra cho thấy nhiều sản phẩm có tuổi vàng không đồng nhất, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và tạo ra môi trường cạnh tranh thiếu lành mạnh.

Cùng góc nhìn này, Phó Cục trưởng Cục Thuế Hà Nội Nguyễn Tiến Minh cho biết cơ quan thuế đã phát hiện nhiều tài khoản cá nhân có dòng tiền lớn, bất thường, không phù hợp với hoạt động kinh doanh khai báo. Một số trường hợp có dấu hiệu kinh doanh vàng trái phép đã được chuyển cơ quan điều tra.

Ở biên giới, nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) lý giải vàng hấp dẫn giới buôn lậu vì giá trị cao, dễ vận chuyển, dễ tiêu thụ và đặc biệt phù hợp với tâm lý tích trữ lâu đời trong dân. Thị trường trong nước luôn có nhu cầu lớn, nên vàng lậu là mặt hàng đem lại biên lợi nhuận cao, khó kiểm soát.

Theo ông Nguyễn Tiến Minh, để thị trường vàng vận hành ổn định và minh bạch, cần có một khung pháp lý đồng bộ giữa ba trục: quản lý vàng - quản lý thuế - quản lý thanh toán. Mặc dù nhiều cơ quan đang tham gia giám sát thị trường như Ngân hàng Nhà nước, cơ quan thuế, quản lý thị trường, công an, hải quan..., nhưng dữ liệu hiện chưa kết nối thông suốt, dẫn đến khó dự báo rủi ro.

Giải pháp quan trọng là xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro liên cơ quan dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử và dữ liệu thanh toán. Cơ quan thuế đề nghị bắt buộc thanh toán không dùng tiền mặt trong giao dịch vàng, gắn với mã định danh của người mua - bán, giúp truy xuất nguồn gốc giao dịch, hạn chế tình trạng trốn thuế và giao dịch ngầm.

Bên cạnh đó, ông Kiều Đình Cảnh cho rằng lực lượng quản lý thị trường cần tăng cường kiểm tra đột xuất, tập trung vào nguồn gốc hàng hóa, tiêu chuẩn chất lượng, ghi nhãn, điều kiện kinh doanh; đồng thời phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, hải quan và các viện giám định để kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm.

Từ Nghị định 232 đến việc siết quản lý và mở rộng cạnh tranh, thị trường vàng Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới: minh bạch, có kỷ luật và tiệm cận hơn với chuẩn quốc tế. Đây được xem là điều kiện quan trọng để giảm rủi ro, tăng niềm tin và bảo đảm sự ổn định của hệ thống tài chính trong dài hạn.