Khơi dậy khát vọng phát triển, đột phá vào thể chế thị trường

Dựa vào khoa học công nghệ

Dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030, là một trong những văn kiện quan trọng của Đại hội XIII của Đảng và đang được lấy ý kiến đóng góp của nhân dân. Chiến lược này có chủ đề “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa, con người Việt Nam và sức mạnh thời đại, huy động mọi nguồn lực, phát triển nhanh và bền vững trên cơ sở khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đến năm 2030 là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao”.

Chiến lược 2021-2030 đã đưa ra 5 quan điểm phát triển, 6 mục tiêu và 3 đột phá chiến lược. Là thành viên thường trực Tổ biên tập của Tiểu ban kinh tế - xã hội chuẩn bị cho Đại hội Đảng XIII, TS. Nguyễn Đình Cung tâm đắc với quan điểm phát triển trong dự thảo Chiến lược này, đó là: “để phát triển nhanh và bền vững phải dựa chủ yếu vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Phải đổi mới tư duy và hành động, chủ động nắm bắt kịp thời, tận dụng hiệu quả các cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư gắn với quá trình hội nhập quốc tế để cơ cấu lại nền kinh tế, phát triển kinh tế số, xã hội số; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh”.

Cũng theo vị chuyên gia này, cần thị trường hóa thị trường khoa học công nghệ, đây là tư duy mới, tạo điều kiện cho sự cạnh tranh, phát triển của các “người chơi”. Theo đó cần có cơ chế, chính sách kinh tế, tài chính khuyến khích các doanh nghiệp tham gia nghiên cứu phát triển và đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, cần cho phép thực hiện cơ chế thử nghiệm chính sách mới, thúc đẩy triển khai và ứng dụng công nghệ mới, đổi mới sáng tạo, mô hình kinh doanh mới.

Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh tới điểm mới nữa trong Chiến lược, thể hiện ở quan điểm thứ 2 lấy cải cách, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đầy đủ, đồng bộ, hiện đại, hội nhập và thực thi pháp luật hiệu lực, hiệu quả là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy phát triển đất nước. Theo ông, thị trường đóng vai trò chủ yếu trong huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực sản xuất, nhất là đất đai. Hệ thống pháp luật phải thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế mới. Đồng thời phát triển nhanh, hài hòa các khu vực kinh tế và các loại hình DN; phát triển kinh tế tư nhân thực sự là một động lực quan trọng của nền kinh tế. “Cải cách, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường là trọng tâm”, ông Cung nhấn mạnh…

Chiến lược lần này đưa ra ba đột phá, đó là: Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Phát triển toàn diện nguồn nhân lực, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; Hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội đồng bộ, hiện đại.

TS.Nguyễn Đình Cung đặc biệt nhấn mạnh đến điểm đột phá 1 là tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đầy đủ, đồng bộ, hiện đại, hội nhập, trọng tâm là thị trường các nhân tố sản xuất như thị trường quyền sở hữu đất, thị trường sản phẩm trí tuệ, thị trường lao động, thị trường vốn và thị trường tài nguyên. Đồng thời phải huy động, sử dụng các nguồn lực thực hiện theo cơ chế thị trường; đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, nhất là quản lý phát triển và quản lý xã hội. “Đột phá này nhấn mạnh vào thể chế phân bố nguồn lực làm thay đổi cách thức phân bố nguồn lực và nâng cao hiệu lực quản trị quốc gia. Nguồn lực sẽ được phân bổ theo cơ chế thị trường. Thị trường đóng vai trò chủ yếu trong huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực sản xuất, nhất là đất đai”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Điểm cốt tử là xóa bỏ 7 không

“Điểm yếu cốt tử của kinh tế Việt Nam cho đến nay vẫn là hiệu quả sử dụng nguồn lực thấp và chưa được cải thiện đáng kể. Cải cách, đổi mới thể chế huy động và phân bố nguồn lực là cực kỳ quan trọng vì nó sẽ tạo ra thị trường để phân bổ nguồn lực. Hiện nay DN sợ lớn vì họ không được tiếp cận nguồn lực một cách công bằng. DN có quản trị tốt năng lực tốt chưa chắc đã tiếp cận được nguồn lực. Nguồn lực vẫn được phân bổ cho thân hữu cho sân sau”, ông Cung nhấn mạnh.

Bởi vậy theo ông, nguồn lực đầu tư nhà nước phải được phân bổ theo nguyên tắc thị trường, thay thế cho cơ chế phân bổ hành chính xin cho; vốn đầu tư nhà nước phải được phân bổ theo mức độ hiệu quả của dự án, không thể tiếp tục phân bổ dàn trải và nặng về ý chí chủ quan như hiện nay. “Cải cách theo hướng đó nghĩa là nâng cao mức độ phát triển thị trường của nền kinh tế”, ông Cung nhấn mạnh.

Bên cạnh đó cần mở rộng và bảo đảm, bảo vệ quyền tự do kinh doanh, tháo bỏ rào cản đối với đầu tư và kinh doanh, bảo vệ tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và DN. “DN không muốn lớn vì tài sản và quyền không được bảo vệ, càng lớn thì rủi ro càng cao. Quyền tự do kinh doanh là được tự do làm gì, tự do làm như thế nào. Trong đó tự do làm như thế nào mới là quyết định – hiện đang thiếu quyền này. Vì vậy phải phá bỏ rất nhiều rào cản đang khiến DN không được tự do làm. Tự do kinh doanh có nghĩa là họ được quyền tự do làm bất cứ những gì mà luật không cấm và cả quyền tự do làm như thế nào chứ không phải bắt họ làm theo quy định như hiện nay”, ông Cung khuyến nghị.

Muốn vậy phải xây dựng hệ thống thể chế thực thi, cải cách hệ thống tư pháp nhất là tòa án và xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, có chất lượng, khắc phục tình trạng “7 không”: không rõ ràng, không cụ thể, không nhất quán, không minh bạch, không hiệu lực, không tiên liệu, không hiệu quả. Nếu không thay đổi được những điều này thì tốc độ thị trường vẫn sẽ còn dùng dằng và tăng trưởng vẫn sẽ không bứt lên được.

Theo ông Cung, yếu tố quyết định, tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy tăng trưởng cao và bền vững trong trung và dài hạn vẫn là cải cách, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mà bản chất của nó là nâng cấp mức độ phát triển thị trường của nền kinh tế. Nếu tích cực cải cách, cải thiện được mức độ thị trường, nguồn lực sẽ được huy động và phân bổ theo nguyên tắc thị trường sẽ khơi dậy được tiềm năng và khi ấy Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng 9-10%.