Khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã 20 năm nhìn lại: Thấy hạn chế để vượt lên

Thành tựu có, thách thức cũng nhiều

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc Tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết 13-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT và tổng kết 10 năm thi hành Luật HTX năm 2022 diễn ra ngày 15/2, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT) Nguyễn Chí Dũng cho rằng, Nghị quyết 13 là nền tảng và cơ sở quan trọng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo phát triển KTTT 20 năm qua. Khu vực KTTT với nhiều loại hình tổ chức kinh tế hợp tác đa dạng, trong đó HTX là một trong những thành phần kinh tế nòng cốt quan trọng, đã khắc phục được một phần tình trạng yếu kém kéo dài, từng bước đổi mới gắn với cơ chế thị trường, bước đầu khẳng định là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm an sinh xã hội và phát triển kinh tế đất nước. “Nổi bật nhất của KTTT trong 20 năm qua là sự thay đổi mô hình HTX kém hiệu quả sang mô hình HTX tự chủ, tự chịu trách nhiệm”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Trong khi đó theo Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo, các nội dung quy định tại Nghị quyết 13 đã được thể chế hoá và triển khai thực hiện, qua đó thúc đẩy KTTT phát triển trong 20 năm qua. “Qua quá trình thực hiện, chúng tôi thấy rằng có những bài học, như ở các ngành, lĩnh vực, địa phương nào có sự vào cuộc tích cực của hệ thống chính trị, khu vực KTTT phát triển nhanh và có chất lượng; nơi nào các HTX phát huy lợi thế quy mô thành viên, thu hút được đông thành viên thì nơi đó phát triển”, ông Nguyễn Ngọc Bảo cho biết.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú và tập thể Vụ Tín dụng các ngành kinh tế vinh dự được đón nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ

Theo báo cáo của Bộ KHĐT, tính đến 31/12/2021 cả nước có 27.342 HTX, tăng 16.420 HTX (gấp 2,5 lần) so với năm 2001; thu hút gần 6 triệu thành viên và tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động. Trong đó, HTX nông nghiệp chiếm 67,03%; ngoài ra, HTX thương mại, dịch vụ chiếm 7,49%; HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp chiếm 9,05%; HTX giao thông vận tải chiếm 6,7%; Quỹ tín dụng nhân dân chiếm 4,32%…

Trong đó đã xuất hiện thêm nhiều loại hình, mô hình KTTT, HTX hoạt động hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo cho các thành viên, góp phần bảo đảm an sinh, trật tự xã hội.

Tuy đã có những chuyển biến tích cực nhưng thẳng thắn nhìn lại, khu vực KTTT, HTX vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế và chưa thực sự trở thành nền tảng của nền kinh tế. “Một số mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết 13 đặt ra nhưng chưa đạt hoặc thực hiện chưa đầy đủ”, Bộ trưởng Bộ KHĐT Nguyễn Chí Dũng nói và chỉ ra một số dẫn chứng cụ thể. Trong đó, tốc độ tăng trưởng khu vực KTTT, HTX đạt thấp, chỉ bằng khoảng 1/2 tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế và đóng góp của KTTT vào GDP cả nước giảm liên tục (từ 8,06% năm 2001 xuống chỉ còn 3,62% năm 2020). Một trong những mục tiêu mà Nghị quyết 13 đặt ra là "phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng ngày càng cao, tiến tới tỷ có trọng ngày càng lớn trong GDP của nền kinh tế" vì vậy đến nay không đạt được.

Bên cạnh đó, khung khổ pháp luật, chính sách về HTX còn nhiều rào cản đối với sự phát triển HTX, chưa bao quát được sự phát triển sinh động của các loại hình kinh tế hợp tác…

Không thể chỉ “cưỡi ngựa xem hoa”

Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, để khu vực KTTT, HTX phát triển hiệu quả, bền vững, yếu tố quan trọng nhất và quyết định là sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, nhất là người đứng đầu. "Lăn lộn với thực tiễn, đam mê, cháy bỏng, cháy hết mình với công việc thì nhất định sẽ có sáng kiến, cách làm hay, còn "cưỡi ngựa xem hoa" thì rất khó sáng tạo, hiệu quả sẽ thấp", Thủ tướng nói.

Nhấn mạnh KTTT, HTX là thành phần kinh tế quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước khuyến khích và phát triển, người đứng đầu Chính phủ cho biết, cơ hội, dư địa, tiềm năng phát triển của KTTT, HTX còn rất lớn, đặc biệt là HTX nông nghiệp. Đội ngũ lao động đông đảo, có kinh nghiệm, cùng với hạ tầng cơ sở đã và đang được đầu tư, đặc biệt là ở khu vực nông thôn sẽ là nền tảng thúc đẩy áp dụng công nghệ, phương thức sản xuất tiên tiến, hiện đại. Quy mô thị trường trong nước lớn; thị trường quốc tế tiếp tục mở rộng với nhiều FTA đã được ký kết và đàm phán… là những yếu tố thuận lợi cho KTTT, HTX phát huy tiềm năng, dù các khó khăn, thách thức phía trước cũng rất nhiều.

Để KTTT ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng yêu cầu: Đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT, HTX gắn với phát huy vai trò làm chủ, tăng cường lợi ích của các thành viên, nâng cao khả năng huy động nguồn lực. Do đó về nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu tập trung triển khai một số nhóm nhiệm vụ, giải pháp.

Theo đó, cần tiếp tục nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp diễn biến mới và thực tiễn Việt Nam. Tiếp tục tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ số trong chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Huy động mọi nguồn lực hợp pháp cho phát triển, nhất là đẩy mạnh hợp tác công - tư. Xây dựng mô hình quản trị KTTT, HTX tiên tiến, kết hợp với mô hình truyền thống phù hợp với tình hình Việt Nam, tức là phải có kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển. Tạo cạnh tranh lành mạnh gắn với mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Tăng cường liên doanh, liên kết, xây dựng thương hiệu sản phẩm theo chuỗi và theo thế mạnh từng khu vực, vùng miền, quy hoạch vùng nguyên liệu hợp lý theo điều kiện từng nơi, từng sản phẩm, quy mô, thị trường… Nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ và các chủ thể tham gia KTTT, HTX.

Về sửa đổi Luật HTX, Thủ tướng nêu rõ mục tiêu phải xóa bỏ các rào cản, điểm nghẽn; tạo môi trường thể chế, chính sách thuận lợi; thúc đẩy phát triển mạnh mẽ để khu vực này tương xứng với vị trí, vai trò nền tảng trong xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. “Việc sửa đổi phải phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lợi ích các chủ thể tham gia, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn, nguồn lực… mục tiêu cuối cùng là hạnh phúc, ấm no của nhân dân. Cần bám sát vào nguyên tắc đó để làm”, Thủ tướng nhấn mạnh.