Kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều rủi ro

Khủng hoảng năng lượng

Giá khí đốt tự nhiên, than đá và dầu mỏ đã tăng vọt trong năm nay. Giá dầu đã vượt mốc 80 USD/thùng lần đầu tiên sau 3 năm và giá khí đốt cũng tăng lên cao nhất trong 7 năm, đã đẩy Chỉ số Hàng hóa giao ngay của Bloomberg lên mức cao nhất trong một năm. Patrick Pouyanne, Giám đốc điều hành của TotalEnergies SE cho biết, cuộc khủng hoảng khí đốt đang ảnh hưởng mạnh đến sự phục hồi của kinh tế đến châu Âu có thể sẽ kéo dài cả mùa đông.

Trong khi đó tại Trung Quốc, tình trạng thiếu điện ở Trung Quốc đã buộc các nhà sản xuất của nước này phải hạn chế sản xuất và khiến các nhà kinh tế phải cắt giảm dự báo tăng trưởng của họ. Bloomberg Economics cho rằng tình trạng thiếu điện sẽ ảnh hưởng mạnh nhất đến tăng trưởng của Trung Quốc kể từ khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới buộc phải đóng cửa vì đại dịch Covid-19 hồi đầu năm ngoái.

Giá năng lượng tăng mạnh trong thời gian gần đây

Mọi thứ thậm chí có thể trở nên tồi tệ hơn. Các nhà phân tích của Bank of America cảnh báo với khách hàng của mình là giá dầu đạt có khả năng sẽ tăng lên 100 USD/thùng và điều đó có thể gây ra một cuộc khủng hoảng kinh tế.

Các vấn đề về năng lượng của Trung Quốc cũng có thể khiến giá lương thực thế giới bước vào đợt tăng giá mới khi mà nước này phải trải qua một mùa thu hoạch khó khăn từ ngô, đậu nành đến lạc và bông. Trong năm qua, Trung Quốc đã nhập khẩu một lượng nông sản kỷ lục do tình trạng thiếu hụt trong nước, khiến giá cả và chi phí lương thực toàn cầu lên mức cao nhất trong nhiều năm. Chỉ số của Liên hợp quốc đã tăng 33% trong vòng 12 tháng qua.

Nguồn cung vẫn bị đứt gãy

Hiện mùa đông đang đến gần khiến nhu cầu tiêu dùng hàng hoá tăng cao, trong khi đó biến thể delta vẫn đang hoành hành tại nhiều quốc gia trên thế giới. Đó chính là lý do khiến nhiều trung tâm giao thương lớn của thế giới đang trong tình trạng tắc nghẽn, từ các cảng ở Thượng Hải và Los Angeles, đến các bãi đường sắt ở Chicago và các nhà kho ở Anh.

Hiện các nhà bán lẻ ở Mỹ bao gồm Costco Wholesale Corp. ở Hoa Kỳ đang tăng cường đặt hàng để đảm bảo các kệ hàng của mình luôn có hàng, đặc biệt là để phục vụ nhu cầu mua sắm vào các dịp lễ cuối năm. Trong khi đó, các nhà sản xuất đang gặp khó khăn trong việc tìm nguồn cung ứng các bộ phận quan trọng như chất bán dẫn, hóa chất... Rồi tình trạng thiếu vỏ container cũng khiến tình trạng tắc nghẽn tại các cảng biển lớn thêm trầm trọng.

Dubai’s DP World - một trong những nhà khai thác cảng lớn nhất toàn cầu dự báo, những tắc nghẽn đã làm ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại toàn cầu sẽ tiếp tục ít nhất trong hai năm nữa.

Bên cạnh đó, sự thiếu hụt lao động trong một số ngành công nghiệp cũng khiến cho tình trạng đứt gãy nguồn cung có thể còn kéo dài. Nguồn cung bị đứt gãy, giá năng lượng tăng cao đã thổi bùng ngọn lửa lạm phát trên toàn cầu, khiến cho việc thu lại các chính sách kích thích tài khoá và tiền tệ có thể phải đẩy nhanh hơn.

Rủi ro chính sách

Sự phục hồi của kinh tế toàn cầu thời gian qua một phần cũng nhờ các giải pháp kích thích và các gói cứu trợ khổng lồ của các quốc gia, dẫn đầu là Mỹ. Tuy nhiên những hỗ trợ tài khóa này có thể sẽ sớm kết thúc khi mà hiện các chính phủ gánh khoản nợ lớn nhất kể từ những năm 1970. Chưa kể các biện pháp kích thích tài khóa được đưa ra để ứng phó với đại dịch Covid-19 cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sự ổn định tài chính.

Không chỉ chính sách tài khoá mà chính sách tiền tệ cũng đang dần được thắt chặt lại trên toàn cầu và lộ trình thắt chặt có thể phải đẩy nhanh hơn vì lạm phát. Những ngày cuối tuần qua đã chứng kiến tin tức về lạm phát tại khu vực đồng euro tăng cao nhất trong 13 năm, trong khi chỉ số giá tiêu dùng cá nhân (PCE) lõi - một thước đo lạm phát của Fed - cũng tăng cao nhất kể từ năm 1991.

Hiện mặc dù Chủ tịch Fed Jerome Powell và Chủ tịch ECB Christine Lagarde vẫn duy trì quan điểm lạm phát cao hiện tại chỉ là tạm thời; tuy nhiên, các nhà kinh tế đang đặt nhiều nghi vấn về việc các yếu tố gây lạm phát có thể trở nên dai dẳng hơn. Điều đó khiến cho kế hoạch thu hẹp chương trình mua tài sản và tăng lãi suất của Fed hay ECB cũng như nhiều NHTW lớn khác có thể phải đẩy nhanh hơn.

Hiện nhiều NHTW ở khu vực Mỹ Latinh và một số NHTW ở Đông Âu đã phải tăng lãi suất để ứng phó với lạm phát. Đáng chú ý là Na Uy vừa trở thành quốc gia phát triển đầu tiên làm như vậy. Còn Fed cũng đang báo hiệu sẽ dừng chương trình mua trái phiếu của mình ngay sau tháng 11 tới.

Chiến lược gia Jim Reid của Deutsche Bank AG cho rằng, nền kinh tế thế giới có thể đang đối mặt với thời kỳ “diều hâu” nhất đối với chính sách tiền tệ trong một thập kỷ. Tuy nhiên theo Alicia Garcia Herrero - nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Natixis: “Các NHTW đang chơi với lửa bằng cách giảm bớt áp lực lạm phát mà không hoàn toàn chắc chắn về vị trí của chúng ta trong chu kỳ”.