Lát cắt nghệ thuật tuồng
Khi tài năng không muốn theo nghề | |
Ngày xuân, về đất Tuồng |
Chút gì lấp lánh
Trong thời buổi văn hóa giải trí bùng nổ, nhiều loại hình nghệ thuật thời đại mới du nhập, lan tỏa như hiện nay đã khiến tuồng, nghệ thuật truyền thống vốn là bộ môn nghệ thuật tổng hợp gồm có cả văn học, hội họa, âm nhạc, múa, trò diễn... chỉ là lựa chọn thứ yếu của nhiều khán giả, đặc biệt là lớp trẻ.
Nghệ thuật sân khấu tuồng ở nước ta đang gặp không ít khó khăn, thử thách |
Dù vẫn có các buổi diễn do nhiều nhà hát thực hiện nhưng không hút người xem. Đặc biệt tuồng gồm những vở diễn mang tính hàn lâm, bác học lại càng kén đối tượng thưởng thức. Bởi vậy, nhiều người vẫn mong tuồng có được những “cú nổ lớn” nhằm lấy lại thương hiệu và giá trị của mình.
Đáng mừng, Hội diễn sân khấu tuồng không chuyên toàn quốc năm 2018 tại Bình Định do Bộ VH-TT&DL tổ chức vừa diễn ra. Khép lại sự kiện này, Ban tổ chức đã trao 21 Huy chương Vàng cho 21 cá nhân và 16 Huy chương Bạc cho 16 cá nhân xuất sắc; 10 Huy chương Vàng, 5 Huy chương Bạc cho các đoàn nghệ thuật có trích đoạn xuất sắc.
Bên cạnh đó, Cục Văn hóa cơ sở cũng tặng Giấy khen cho các tập thể, cá nhân, đoàn tuồng không chuyên có thành tích xuất sắc tham gia hội diễn. Điều này cho thấy hội diễn là sân chân khiến “cả nhà cùng vui” vì đơn vị, cá nhân nào cũng có giải và những phần thưởng ấy mang tính động viên, khích lệ đội ngũ nghệ sĩ, diễn viên tuồng không chuyên là chính.
Nhưng cũng phải ghi nhận rằng, hội diễn dịp này đã thu về những dấu hiệu tích cực khi có hơn 400 nghệ nhân đến từ 15 câu lạc bộ, đoàn nghệ thuật tuồng không chuyên của 7 tỉnh, thành phố trong cả nước gồm Bắc Ninh, Đắk Lắk, Đà Nẵng, Vĩnh Phúc, Thanh Hóa, Phú Yên và Bình Định tham gia. Hội đồng nghệ thuật, Ban giám khảo đánh giá các đoàn đã chọn mang đến sân chơi vừa qua nhiều trích đoạn hay, cấu trúc chặt chẽ trên cơ sở vừa kịch tính vừa trữ tình, tạo được nhiều đất diễn, trò diễn để diễn viên thể hiện tài năng.
NSND Lê Tiến Thọ, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đánh giá, về nghệ thuật biểu diễn, đa số diễn viên đều hát hay (nhất là các vai đào võ, đào thương), múa đẹp (các vai kép văn pha võ, kép võ, kép xéo), diễn xuất tốt, một số đã vươn tới tính điêu luyện, hội tụ đầy đủ 6 yếu tố của nghệ thuật biểu diễn tuồng truyền thống: thanh, sắc, thục, tinh, khí, thần.
Đường dài lắm gian nan
Cũng cần nói thêm, NSND Lê Tiến Thọ đánh giá, qua Hội diễn sân khấu tuồng không chuyên toàn quốc năm 2018 cho thấy không ít hạn chế khi nghệ sĩ nói và hát không rõ lời, hát chênh nhạc; hóa trang kẻ mặt chưa nét, chưa đẹp, xử lý đạo cụ còn tùy tiện... Như vậy mặt tồn tại, yếu kém của tuồng ở hội diễn vừa qua cũng đã được chỉ ra và ghi nhận.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại với nghệ thuật sân khấu tuồng nước ta thời gian qua và trong tương lai chính là những hạn chế, yếu kém từ những chủ quan và khách quan của tuồng. NSND Lê Tiến Thọ cho rằng, tuồng đang “chết yểu” do các nhà hát thiếu kinh phí nên các vở diễn thường bị chắp vá.
Ngoài ra, chế độ bồi dưỡng cho diễn viên, nghệ sĩ quá thấp nên không ít người phải làm nhiều nghề tay trái để có thêm thu nhập. Chất lượng của các vở tuồng mang tính cổ điển, khuôn mẫu ngày xưa đã không còn phù hợp với nhu cầu thưởng thức của khán giả hiện nay… Do đó tuồng không còn giữ được chân khán giả.
Theo ông Phạm Ngọc Tuấn, Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam, hàng tuần, tại rạp hát Hồng Hà (Hà Nội), nhà hát vẫn đều đặn có hai đêm diễn để phục vụ khách du lịch, với các trích đoạn tuồng cổ đặc sắc như Ông già cõng vợ đi xem hội, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo... nhưng chủ yếu là khách nước ngoài khoảng 40 - 50 người, thậm chí có buổi chỉ có 4 khách vãng lai vào xem.
NSND Lê Tiến Thọ lại chia sẻ, thời đỉnh cao, nhiều vở tuồng diễn tới trăm buổi, diễn viên thuộc hết thoại của tất cả các nhân vật nhưng giờ một vở dựng xong có khi tốn bao công tập luyện của người nghệ sĩ thì khán giả tới rạp chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Trong khi đó, ở khâu đào tạo, tìm lớp người trẻ giữ gìn, phát triển tuồng cũng bộc lộ nhiều nỗi lo lớn. Nghệ sĩ giỏi nghề hiện đã ở tuổi xưa nay hiếm còn thế hệ trẻ không còn mặn mà với loại hình nghệ thuật này. Nhiều năm qua, Trường Trung cấp Văn hóa nghệ thuật Thừa Thiên - Huế đi về tận các vùng quê nhiều tỉnh, thành phố lân cận để tuyển các học sinh có năng khiếu về tuồng nhưng không có ai đăng ký.
Trong khi đó, Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội đăng tải thông tin, phát tờ rơi rồi cử giảng viên về tận các trường học của nhiều tỉnh, thành phố để thông tin và tuyển diễn viên nhưng khi tuyển được vài chục em, sau đó “rơi dụng” dần. Trường này đào tạo 5 nhạc công tuồng thì chỉ ít lâu sau có 4 em nghỉ học.
Và thực tế trên cho thấy, nghệ thuật sân khấu tuồng đang đứng trước nhiều nguy cơ mai một, chặng đường gìn giữ, bảo tồn và phát triển vì thế đầy gian nan, nhiều thử thách trong tương lai!