Miền trầm tích Kinh Môn

Ước mơ khám phá đã đưa tôi vượt qua 95 cây số đi đường, từ Hà Nội đến Kinh Môn. Buổi sớm trời se se lạnh, đến được thị trấn miền quê đang thay da đổi thịt thì cũng là lúc mặt trời vừa lên. Quần thể di tích lịch sử và tâm linh ở đây tạo thành một hệ thống, tiện cho khách hành hương, khám phá tìm hiểu.

Tượng đài Trần Hưng Đạo

Điểm đầu tiên tôi đến là đền Cao - An Phụ và tượng đài Trần Hưng Đạo trên dãy núi An Phụ - gồm một hệ thống núi thấp tiếp nối nhau hình rồng. Tượng đài Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn được đặt trên một đỉnh núi có độ cao gần 200m, thấp hơn đền Cao - thờ An Sinh Vương Trần Liễu chừng 50m, cách đền về phía trước 300m, phù hợp với luân thường đạo lý dân tộc: Cha đứng trên, con đứng dưới và tiến lên phía trước, vị trí còn tạo nên sự ấm cúng, thiêng liêng thể hiện sự trung hiếu của một gia đình truyền thống Việt Nam.

Qua tìm hiểu, từ năm 1993, tượng đài bắt đầu được xây dựng. Nhưng trước đó, để có mẫu tượng, tỉnh Hải Dương đã thành lập Hội đồng nghệ thuật xây dựng tượng đài Trần Hưng Đạo, gồm những cán bộ lãnh đạo và những nhà khoa học, điêu khắc có uy tín của tỉnh và Trung ương. Hội đồng có trách nhiệm chọn phác thảo, phương án thiết kế, chất liệu, kiến trúc, nghiệm thu, giám định chất lượng công trình.

Tiếp đó, UBND tỉnh ban hành tiêu chí thi mẫu, chọn mẫu và giải thưởng cho các mẫu đã đạt được điểm cao. Kết quả mẫu của nhà điêu khắc Hà Trí Dũng được chọn làm mẫu thi công. Qua 2 năm chuẩn bị và 3 năm thi công, trải biết mấy khó khăn, trở ngại, tượng đài hoàn thành, trở thành tượng đài hoành tráng và đẹp nhất trong số 5 tượng đài đã xây dựng ở phía Bắc đất nước.

Đi ngược lên vài trăm mét là đền An Phụ, còn gọi là đền Cao, có tên tự là An Phụ Sơn từ, thuộc xã An Sinh. Đền được xây dựng từ thời Trần (thế kỷ XIII). Các công trình kiến trúc hiện nay được trùng tu, tôn tạo thời Nguyễn. Ngày nay, đền đang được Nhà nước quan tâm, trùng tu tôn tạo các công trình, trồng lại rừng cây trên núi.

Đền An Phụ

Đền tọa lạc trên đỉnh núi An Phụ, nơi đây sơn thủy hữu tình, được sử sách ca ngợi là một trong những cảnh đẹp đáng du ngoạn. Cuốn sách Hải Dương danh thắng đã giới thiệu về khu di tích: “Phía Đông Bắc nhìn về dãy Yên Tử sừng sững; phía Tây Bắc là Động Kính Chủ được mệnh danh Nam thiên đệ lục động, có dòng Kinh Thầy uốn lượn sát chân núi; Phía Tây nam là miền châu thổ mênh mông.

Từ An Phụ nhìn về hướng tây nam miền châu thổ bát ngát tận chân trời. Sông ngòi uốn lượn như những dải lụa nối tiếp nhau vô tận. Nếu nhìn về phía Đông Bắc dãy An Phụ như gần lại, kéo dài từ Tây sang Đông như một bức trường thành kỳ vĩ…”.

Quả thật, với mỗi ai đến khu di tích này, ngoài được du ngoạn trong một bầu không khí tươi xanh của thiên nhiên, còn được đắm trong sự huyền bí của một cụm di tích trên đỉnh núi hình chóp nón. Đứng trên đỉnh An Phụ, cao 146 m so với mực nước biển, có thể nhìn bao quát cánh đồng xa xa, với những nhánh sông cong cong, uốn lượn, được “điểm trang” bởi những người làm nghề chài lưới, ngồi trên chiếc thuyền bé tẻo teo.

Điểm thứ hai trong hành trình, cách đó chừng 3km là động Kính Chủ (còn gọi là động Dương Nham) nằm ở sườn núi phía Nam của núi Dương Nham thuộc thôn Dương Nham, xã Phạm Mệnh. Động là danh xưng do vua Lê Thánh Tông (1446 - 1497) phong tặng. Qua 36 bậc đá, động mở toang, hoăm hoẳm vào lòng núi với 3 cửa hang lớn. Không gian động khá rộng phơi bày những thạch nhũ được thiên tạo sắp đặt vô cùng kỳ thú.

Theo nghiên cứu, động từng là chốn cư trú của những người tiền sử. Bằng chứng là những hình động vật được khắc trên vách đá và công cụ lao động của người xưa đã được tìm thấy. Trong động còn có đường lên trời thông với đỉnh núi, đường xuống âm phủ, ăn xuống lòng sông Kinh Thầy. Với cảnh thiên tạo như cõi cực lạc, động được người xưa tạo thành chùa thờ Phật, thờ Lý Thần Tông, Huyền Quang tôn giả, Minh Không thiền sư.

Nhà báo Ngọc Hùng chia sẻ: “Chúng tôi thường đến đây để tìm cảm giác thư thái. Sau khi thăm động chính, men theo vách núi cheo leo lên miếu Tiên, chúng tôi lại được tận hưởng cảm giác khoan khoái khi đắm mình vào thiên nhiên cây cỏ, phóng tầm mắt xuống làng mạc, sông nước bao la. Ở miếu Tiên có phiến đá trên kẻ một bàn cờ. Tương truyền, nơi đây vào mùa Thu, các vị tiên trên trời lại hạ giới đánh cờ, thưởng ngoạn cảnh đẹp”.

Nhưng Kinh Môn không chỉ có vậy, Kinh Môn còn có nhiều di tích đền chùa gắn với các động nổi tiếng khác như: hệ thống chùa và khu di tích khảo cổ hang Nhẫm Dương, khu hang động chùa Mộ (xã Duy Tân); hang chùa Mộ (xã Tân Dân), hang Đốc Tít, động Hoàng Long (xã Minh Tân); đình Ngư Uyên (xã Long Xuyên); chùa Linh Ứng (xã Thăng Long)… tất cả được “bố trí” hài hòa trên nhiều xã, tạo cho khách thập phương một sự hứng thú kỳ lạ trong hành trình hành hương.

Những dãy núi đá Kinh Môn là nơi đã diễn ra các cuộc chiến đấu của ông cha ta chống giặc ngoại xâm như thời vua Trần Nhân Tông đã đóng quân ở núi Kính Chủ để chống quân Nguyên. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Pháp đã diễn ra các cuộc chiến đấu rất oanh liệt của quân dân Kinh Môn tại các khu núi đá với các địa danh: Kính Chủ, Áng Sơn, Thung Sanh… mãi mãi còn ghi đậm dấu tích kiên cường trong ký sức của người dân Kinh Môn.

Chắc lẽ, chỉ trong một ngày không thể khám phá hết vẻ đẹp của một miền trầm tích, nhưng cũng đủ hun đúc trong tâm hồn khách xa những cảm xúc và ấn tượng đẹp.

Bài và ảnh Thục Miên