Nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Đề xuất tăng hạn mức chi trả BHTG

Hạn mức trả tiền bảo hiểm, hay số tiền tối đa mà tổ chức BHTG trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm của một người tại một tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm hiện hành ở mức 75 triệu đồng đang được đánh giá là đã trở nên không còn phù hợp. Vào thời điểm bắt đầu áp dụng (năm nào), hạn mức 75 triệu đồng đã bảo đảm bảo vệ toàn bộ đối với hơn 87% người gửi tiền, trong khi thông lệ quốc tế cũng khuyến cáo của Hiệp hội BHTG Quốc tế đều đưa ra mức bảo vệ toàn bộ cần đạt từ 90% đến 95% số người gửi tiền được bảo hiểm. Có thể hiểu rằng tại thời điểm đó, nguồn lực tài chính của tổ chức BHTG tại Việt Nam còn tương đối hạn chế, và hạn mức được đưa ra là một sự cân bằng nhằm vừa nâng cao mức độ bảo vệ đối với người gửi tiền, vừa đảm bảo khả năng đáp ứng khi phát sinh nghĩa vụ chi trả của BHTG Việt Nam (BHTGVN).

Năng lực tài chính của BHTGVN đã có những bước phát triển đáng kể

Với việc hạn mức BHTG có triển vọng sẽ được điều chỉnh lên mức 125 triệu đồng, xét trên tỷ lệ tăng so với hạn mức hiện hành, có thể thấy năng lực tài chính của BHTGVN đã có những bước phát triển đáng kể. Theo lãnh đạo BHTGVN, từ nguồn vốn được cấp ban đầu khá khiêm tốn, tính đến 31/8/2020, tổng tài sản của BHTGVN đã đạt hơn 67 nghìn tỷ đồng, trong đó Quỹ Dự phòng nghiệp vụ đạt hơn 62 nghìn tỷ đồng. Những con số trên là kết quả của việc thực hiện tốt công tác quản lý thu phí BHTG, đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi đảm bảo an toàn và hiệu quả của tổ chức này. Lãnh đạo BHTGVN cũng cho biết, hạn mức 125 triệu đồng đã bảo vệ được 90,94% người gửi tiền được bảo hiểm trên toàn hệ thống.

Một thời gian dài, hạn mức BHTG từng có khoảng giãn cách trước khi được điều chỉnh. Hạn mức 30 triệu đồng được áp dụng từ năm 1999 đến 2005; hạn mức 50 triệu đồng được áp dụng từ năm 2005-2017; hạn mức 75 triệu đồng được áp dụng từ năm 2017 tới nay. Hạn mức mới có thể sẽ được quyết định trong năm 2020. Như vậy, trong thời gian trở lại đây, hạn mức BHTG đã được điều chỉnh một cách nhanh chóng hơn, đáp ứng các điều kiện kinh tế vĩ mô cũng như sự lớn mạnh của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Lãnh đạo BHTGVN khẳng định, trong thời gian tới, cơ quan này sẽ định kỳ rà soát, đánh giá mức độ phù hợp của hạn mức trả tiền bảo hiểm hiện tại để báo cáo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, điều chỉnh nếu cần thiết. Việc rà soát, đánh giá tính phù hợp của hạn mức trả tiền bảo hiểm hiện nay là hết sức cần thiết nhằm phát huy vai trò của chính sách BHTG, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần đảm bảo sự ổn định của các tổ chức tín dụng và đảm bảo sự phát triển an toàn hoạt động ngân hàng.

Tăng cường vai trò của tổ chức BHTG

Hạn mức trả tiền bảo hiểm là thành tố chính sách có quan hệ thiết thực, trực tiếp tới quyền lợi của người gửi tiền. Tuy nhiên, hạn mức này chỉ thực sự phát huy tác dụng khi phát sinh nghĩa vụ chi trả, nghĩa là khi cả tổ chức tham gia BHTG, người gửi tiền và BHTGVN sẽ gặp phải những tổn thất nhất định: tổ chức tham gia BHTG mất khả năng chi trả hoặc phá sản, không thể phục hồi và trở lại hoạt động bình thường; người gửi tiền mất một khoảng thời gian nhất định mới có thể tiếp cận khoản BHTG được chi trả; và BHTGVN bị tổn thất nguồn vốn tích lũy khi thực hiện nghĩa vụ chi trả của mình.

TS. Võ Trí Thành - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia nêu, vai trò của tổ chức BHTG đối với các tổ chức tín dụng thể hiện qua 3 nội dung chính: một là “phòng bệnh”, bởi tổ chức BHTG nằm trong mạng lưới giám sát, đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Hai là “chữa bệnh”: khi tổ chức tham gia BHTG “lâm nạn”, BHTGVN vào cuộc, tham gia quá trình tái cấu trúc, vực dậy và đưa tổ chức đó khắc phục khó khăn, trở lại hoạt động bình thường. Ba là tạo niềm tin cho thị trường, đặc biệt là người gửi tiền thông qua việc chi trả khi cần thiết. Do đó, bên cạnh chức năng chi trả, rất cần thực hiện tốt “phòng bệnh” và “chữa bệnh”.

Do đó, BHTGVN đã được giao nhiệm vụ tham gia cơ cấu lại các tổ chức tín dụng yếu kém gắn với xử lý nợ xấu, trước mắt tập trung đối với quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô, cũng như bảo vệ quyền lợi của tổ chức và cá nhân gửi tiền. Nhiệm vụ này đã được cụ thể hóa trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, bao gồm các nhiệm vụ tham gia kiểm soát đặc biệt, đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi đối với tổ chức tín dụng yếu kém, cho vay hỗ trợ các tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt, mua trái phiếu dài hạn của tổ chức tín dụng hỗ trợ... nhằm bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

Theo Chỉ thị 06/CT-TTg ngày 12/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường giải pháp đảm bảo an toàn hoạt động, củng cố vững chắc hệ thống quỹ tín dụng nhân dân, BHTGVN được giao nhiệm vụ phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước đối với các quỹ tín dụng nhân dân; cho vay đối với quỹ tín dụng nhân dân gặp khó khăn về tài chính, thanh khoản; tích cực tham gia xử lý các quỹ tín dụng nhân dân yếu kém hoặc có dấu hiệu mất an toàn trong hoạt động; nghiên cứu đề xuất việc sửa đổi Luật BHTG để sử dụng nguồn tiền kết dư phí BHTG để xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém.

TS. Võ Trí Thành cho rằng BHTGVN đã được trao nhiệm vụ “xung trận” một cách mạnh mẽ hơn trong quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu bằng những công cụ mới. Đặc biệt, vai trò của BHTGVN ngày càng được nhấn mạnh khi tham gia tái cơ cấu hệ thống QTDND.

Tuy nhiên, trong thời gian tới, để đồng bộ hóa khuôn khổ pháp lý của hoạt động BHTG, sử dụng hiệu quả nguồn lực của BHTGVN nhằm hỗ trợ các tổ chức tham gia BHTG cũng như bảo vệ người gửi tiền, cần phải sớm đánh giá lại, sửa đổi, bổ sung Luật BHTG. Với một cơ chế pháp lý chặt chẽ, hoạt động của tổ chức BHTG chắc chắn sẽ mang lại một góc độ tiếp cận mới, ngày càng hiệu quả và đem lại cho cơ quan quản lý ngành Ngân hàng cũng như Chính phủ những công cụ hữu hiệu để sử dụng trong những tình huống phù hợp.