Năng lượng tái tạo: "Chìa khóa vàng" cho phát triển bền vững

Quang cảnh Diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới”

Ngày 29/7/2025, Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy - VietNam Economic Times tổ chức Diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới” nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện cơ hội, thách thức và đề xuất các giải pháp đột phá cho ngành năng lượng.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Đào Quang Bính - Phó Chủ tịch Hội đồng biên tập, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam cho biết, nền kinh tế Việt Nam đang phát triển với tốc độ nhanh. Nhu cầu năng lượng cho sản xuất, kinh doanh và đời sống người dân ngày càng tăng cao.

Theo dự báo của Bộ Công Thương, nhu cầu điện năng sẽ tăng trưởng khoảng 8-10%/năm trong những năm tới. Trong khi đó, các nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống đang dần cạn kiệt và gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường.

Do đó, việc tìm kiếm và ứng dụng các giải pháp công nghệ năng lượng mới, đặc biệt là năng lượng tái tạo, không chỉ là nhiệm vụ quan trọng mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) thẳng thắn nhìn nhận, ngành năng lượng của chúng ta hiện nay đang đối mặt không ít khó khăn và thách thức. An ninh năng lượng vẫn là một thách thức lớn khi nguồn cung sơ cấp trong nước ngày càng cạn kiệt, phụ thuộc nhiều vào năng lượng nhập khẩu. Nhu cầu năng lượng, đặc biệt là điện năng, được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao trong những năm tới để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Hiện quá trình chuyển dịch năng lượng sang các nguồn năng lượng sạch hơn, bền vững hơn, tuy có những kết quả ban đầu, nhưng việc phát triển nóng năng lượng tái tạo trong thời gian qua đã gây áp lực lớn lên hệ thống truyền tải điện, gây ra tình trạng quá tải cục bộ và đòi hỏi các giải pháp linh hoạt, hiệu quả.

Theo TSKH. Phan Xuân Dũng, trình độ khoa học công nghệ trong nước, đặc biệt là khả năng nội địa hóa các thiết bị cho ngành năng lượng tái tạo, vẫn còn hạn chế. Chúng ta vẫn phụ thuộc phần lớn vào công nghệ và chuyên gia nước ngoài. Điều này không chỉ làm gia tăng chi phí đầu tư mà còn tiềm ẩn rủi ro về an ninh công nghệ và phát triển bền vững lâu dài của đất nước.

Những thách thức này đặt ra cho chúng ta bài toán lớn là làm thế nào vừa bảo đảm an ninh năng lượng cho phát triển, vừa thực hiện thành công cam kết đưa mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 như Thủ tướng Chính phủ đã tuyên bố tại Hội nghị các bên về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP26).

TSKH. Phan Xuân Dũng cho rằng, trong bối cảnh đó, vai trò khoa học và công nghệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đảng ta đã khẳng định phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội. Đối với ngành năng lượng, khoa học và công nghệ chính là chìa khóa để giải quyết đồng bộ các thách thức, biến khó khăn thành cơ hội. Nếu thiếu khoa học công nghệ của chính mình, chúng ta không thể nào đạt được khát vọng/tầm vóc của dân tộc.

"Chuyển dịch năng lượng là một hành trình đầy thách thức, nhưng đó là xu thế không thể đảo ngược và là con đường tất yếu để Việt Nam hướng tới một tương lai thịnh vượng, bền vững. Để thành công, chúng ta cần chung sức đồng lòng của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là sự đóng góp trí tuệ, sáng tạo của đội ngũ trí thức nước nhà", TSKH. Phan Xuân Dũng chia sẻ.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng: “Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cùng với những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và cạn kiệt tài nguyên, đòi hỏi một cuộc chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ. Việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và công nghệ hiện đại không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường”.

Tại Hội nghị lần thứ 26, các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, chúng ta đã có những bước đi quan trọng về hoàn thiện thể chế, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đã đề ra một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu là “Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng”.

Quốc hội đã thông qua các luật như Luật Điện lực (2024), Luật Năng lượng nguyên tử (2025), và Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi 2025), Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025). Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 937/NQ-UBTVQH15 ngày 13/12/2023 về giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021. Thủ tướng Chính phủ đã thông qua Quy hoạch điện VIII và Bản điều chỉnh sau đó; trong đó đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: tỷ lệ năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện) đạt 28-36% vào năm 2030 và 74-75% vào năm 2050.

Để hiện thực hóa tầm nhìn trên, ông Tạ Đình Thi đề xuất cần tập trung vào điện gió, điện mặt trời và điện sinh khối, thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế thông qua cơ chế ưu đãi, minh bạch.

Về công nghệ năng lượng tương lai, nghiên cứu ứng dụng hydro xanh, amoniac xanh, lưu trữ năng lượng (pin, thủy điện tích năng) và công nghệ thu giữ carbon (CCS).

Việt Nam cần tháo gỡ "điểm nghẽn" trong cơ chế giá điện, ưu đãi đầu tư và tài chính xanh, nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước, đào tạo nhân lực chất lượng cao, hướng tới xuất khẩu công nghệ.