Nhanh chóng chuyển từ QR Code sang QR Pay

Thanh toán QR bùng nổ

Ra mắt từ năm 2021, tiêu chuẩn VietQR là nhận diện thương hiệu chung cho dịch vụ chuyển khoản bằng mã QR được xử lý qua mạng lưới NAPAS. Trong 3 năm gần đây, thanh toán quét mã VietQR đã len lỏi vào mọi mặt của đời sống, từ chợ dân sinh đến các hàng quán vỉa hè, gửi xe,…

Chính sự tiện lợi của VietQR đã thúc đẩy thói quen giao dịch không tiền mặt của khách hàng - sử dụng ứng dụng của ngân hàng (mobile app) để thực hiện thanh toán cho mọi loại hình hàng hóa, dịch vụ.

Theo ghi nhận từ NAPAS, tính đến tháng 10/2025 đã có gần 90 triệu tài khoản sử dụng Mobile Banking để quét mã VietQR thực hiện chuyển tiền hằng ngày. Giao dịch chuyển tiền qua mã VietQR được ghi nhận tại hệ thống NAPAS trong 10 tháng đầu năm 2025 tăng hơn 52% về số lượng (đạt 3,6 tỷ giao dịch) và 85% về giá trị (9,2 triệu tỷ đồng) so với cùng kỳ năm 2024.

Thanh toán bằng mã QR bùng nổ mạnh mẽ đem lại nhiều lợi ích cho người dân, doanh nghiệp

Thực tế, thanh toán không dùng tiền mặt nói chung và thanh toán qua mã QR đem lại những lợi ích thiết thực trong đời sống. Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng Phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) phân tích, thanh toán không dùng tiền mặt giúp loại bỏ rào cản vật lý, tăng tốc độ giao dịch, tăng tổng cầu. Thanh toán nhanh chóng làm giảm “độ ma sát” trong quá trình bán - mua, đặc biệt trong các giao dịch nhỏ, tần suất cao. Việc thanh toán đơn giản giúp người tiêu dùng có xu hướng chi tiêu nhiều hơn, giảm tâm lý “sợ trả tiền mặt” chỉ cần “một click” thay vì phải chờ đợi đổi tiền chẵn, tiền lẻ và thúc đẩy mức tiêu thụ ở các ngành bán lẻ, đồ ăn, du lịch, dịch vụ cá nhân.

Nói về chi phí đầu tư cho thanh toán không tiền mặt, ông Lê cho rằng khoản vốn bỏ ra của doanh nghiệp nhỏ. Không cần máy POS, không cần hợp đồng phức tạp. Hộ kinh doanh, quán vỉa hè, taxi, chợ truyền thống… đều có thể triển khai. Khi các điểm bán tăng, tiêu thụ hàng hóa dịch vụ tăng theo cấp số nhân. Chính QR Code tạo sự bùng nổ tiêu dùng tại hệ thống bán lẻ siêu nhỏ; dịch vụ ăn uống; giao thông vận tải; du lịch - lưu trú…

Hơn hết, thanh toán không tiền mặt tạo niềm tin trong giao dịch. Các QR chuẩn (như VietQR, VietQR Pay) hạn chế lừa đảo chuyển khoản sai tài khoản. Minh bạch hóa cho cả bên bán và bên mua. Người tiêu dùng sẵn lòng chi tiêu nếu cảm thấy an toàn. Đồng thời thúc đẩy mô hình bán hàng mới. QR Code mở đường cho hóa đơn điện tử qua QR, QR tĩnh tại quầy, QR động theo từng đơn hàng, QR liên kết thương mại điện tử, QR dẫn tới thông tin sản phẩm (truy xuất nguồn gốc)… Tiêu dùng trở nên thông minh hơn – dễ dàng hơn – minh bạch hơn.

Nhanh chóng chuyển đổi sang mã QR thanh toán

Thanh toán bằng mã QR đã bùng nổ và đã sẵn sàng chuyển đổi sang một giai đoạn mới, từ mã QR chuyển tiền sang mã QR thanh toán. Theo NHNN, nhiều đơn vị hiện có thói quen sử dụng mã QR cá nhân để nhận thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ. Dù hình thức này mang lại sự tiện lợi, nhanh chóng, không mất phí và không cần ký hợp đồng với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, nhưng lại tồn tại hàng loạt rủi ro như: Không thể thống kê chính xác các giao dịch phục vụ công tác quản lý; người tiêu dùng không được bảo vệ trong trường hợp phát sinh khiếu nại và không thể kết nối với hệ thống thanh toán song phương bằng mã QR với các quốc gia khác.

Dẫn chứng ví dụ, một chuyên gia tài chính nêu: Công ty A ký hợp đồng với công ty B nhưng khi thanh toán lại dùng mã QR Code (chuyển tiền) của tài khoản cá nhân. Những thói quen này tồn tại cả chục năm nay nên dù phát triển nhanh và phủ rộng nhưng hình thức thanh toán này chưa phản ánh đúng bản chất thanh toán thương mại. Đây là kẽ hở để trốn thuế, rửa tiền và gian lận...

Một trong những hệ quả nhức nhối của việc dùng QR Code chuyển tiền là dòng tiền cá nhân và tổ chức bị pha trộn, khiến hoạt động giám sát và truy vết gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, khi cơ quan Thuế triển khai lộ trình bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ ngày 1/1/2026 và áp dụng quy định xuất hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền, nhiều hộ đã chủ động lách luật bằng cách yêu cầu khách chuyển tiền vào nhiều tài khoản thanh toán cá nhân; không ghi nội dung giao dịch. Hoặc thực tế cũng có nhiều doanh nghiệp sử dụng tài khoản thanh toán cá nhân để nhận thanh toán hàng hóa, dịch vụ.

Với mục tiêu mở rộng kết nối quốc tế, phòng chống rửa tiền và kiểm soát nguồn thu ngân sách, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần đẩy nhanh lộ trình nâng cấp từ QR chuyển tiền sang QR thanh toán phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu quản lý hiện đại.

Tuy nhiên, điều này cũng sẽ gặp không ít thách thức, đặc biệt là chuyển đổi từ mã QR chuyển khoản cá nhân (P2P) sang mã QR thanh toán (QR Pay/P2M). Bà Phan Thị Thanh Nhàn, Giám đốc Trung tâm Thẻ và Vận hành, BIDV nhận định, thách thức lớn nhất đối với việc phát triển xoay quanh vấn đề chi phí và thói quen người dùng, cùng với các rào cản về kỹ thuật và quy định liên quan đến giao dịch xuyên biên giới.

Bên cạnh đó, việc phối hợp không chặt chẽ và chưa liên thông giữa các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (như ví điện tử và ngân hàng) cũng là một điểm nghẽn. Hay vấn đề rủi ro thanh toán và quản lý rủi ro trong AML (chống rửa tiền) khi triển khai thanh toán QR xuyên biên giới cũng là một vấn đề các ngân hàng thương mại và NHNN phải đối mặt.

Dưới góc độ cơ quan quản lý, ông Phạm Anh Tuấn cũng chỉ ra một số thách thức trong quá trình triển khai thanh toán qua mã QR đó là nhiều đơn vị chấp nhận thanh toán có thói quen sử dụng mã QR cá nhân để nhận tiền thanh toán hàng hóa, dịch vụ từ khách hàng do những ưu điểm của hình thức thanh toán này mang lại (tiện lợi, nhanh chóng, không mất phí, không cần ký kết hợp đồng…).

Bên cạnh đó, các đơn vị phát hành thương hiệu mã QR chưa thực sự hợp tác chặt chẽ với nhau để thực hiện mục đích liên thông trong thanh toán qua mã QR dẫn đến bất tiện cho khách hàng trong quá trình sử dụng dịch vụ thanh toán qua mã QR; người tiêu dùng không được bảo vệ trong trường hợp phát sinh khiếu nại hay không thể kết nối với hệ thống thanh toán song phương bằng mã QR với các quốc gia khác.

Vì vậy, để phát triển mạng lưới đơn vị chấp nhận thanh toán sử dụng QR Pay, các tổ chức cung ứng dịch vụ và trung gian thanh toán cần có giải pháp đủ mạnh để khuyến khích các điểm chấp nhận chuyển đổi, đồng thời bố trí nguồn lực mở rộng hạ tầng.

Ngoài ra, khi việc chuyển đổi từ QR Code sang QR Pay được triển khai, nhiều lĩnh vực sẽ cùng liên quan và thụ hưởng: Từ phát triển thị trường nội địa (Bộ Công Thương), minh bạch doanh số phục vụ tính thu nhập chịu thuế (Cục Thuế - Bộ Tài chính) đến các fintech cung cấp dịch vụ bổ trợ.