Những câu hỏi từ diễn biến bất thường của CPI

Nhiều câu hỏi đã được đặt ra, neo vào con số CPI giảm của tháng này.

Vì sao giá giảm?

Nếu nhìn lại diễn biến CPI trong 6 tháng đầu năm, về cơ bản là xu hướng giảm nhiệt rất nhanh đang hiển hiện. Biểu đồ diễn biến CPI so với tháng trước cho thấy một sự xáo trộn nhỏ ở giai đoạn Tết Nguyên đán, nhưng sau đó, chỉ số giá tiêu dùng đã có nhiều tháng tăng ở mức rất thấp, trước khi giảm vào tháng này.

Diễn biến CPI 6 tháng qua là biểu hiện song hành với thay đổi chính sách, đi cùng sự đổi chiều của rất nhiều nhân tố có quan hệ mật thiết với xu hướng điều chỉnh của chỉ số liên quan đến lạm phát này. Xét ở mặt tác động vĩ mô, việc giảm tổng cầu là nhân tố chính, nhưng cộng hưởng với đó là sức ép giảm giá từ thế giới.

Thông tin trong kỳ họp Chính phủ tháng trước cho thấy, tổng phương tiện thanh toán mới tăng khoảng 4,47%, nhưng đáng chú ý là tín dụng giảm so với cuối năm 2011 và hệ số sử dụng vốn của ngân hàng được cải thiện đáng kể, gần với mức quy định của Ngân hàng Nhà nước.

Trong khi đó, sản xuất cũng khá ảm đạm, khả năng tăng trưởng GDP trong 6 tháng đầu năm nay chỉ đạt khoảng 4,4-4,6% so với cùng kỳ năm trước, mức khá thấp so với các năm gần đây. Tuy nhiên, chỉ số tồn kho tăng cao cho thấy cung cầu còn có khoảng cách, theo hướng cung có biểu hiện dư thừa.

Ở một chiều hướng khác, tác động giảm giá từ thị trường thế giới rất mạnh và diễn biến khá nhanh. Xuất khẩu gạo giảm mạnh về lượng, tồn kho lớn dẫn tới giá bán xuống nhanh. Nhiều mặt hàng nông sản khác cũng chung xu hướng đó.

Nhưng đáng kể nhất là giá một số nguyên liệu đầu vào quan trọng của sản xuất có xu hướng giảm mạnh mẽ, nhất là trong vài tháng gần đây. Giá xăng dầu chỉ từ tháng 5/2012 đến nay đã có 4 lần được điều chỉnh giảm với tổng mức giảm với xăng A92 lên tới 2.600 đồng/lít, tương đương giảm khoảng 11%.

Bồi thêm vào xu hướng giảm giá đó, lãi suất cho vay cũng giảm được vài phần trăm, khiến cho chi phí đầu vào sản xuất thấp xuống.

Có phải giảm phát?

Một câu hỏi lớn đặt ra trong bối cảnh hiện nay là nền kinh tế liệu có đang đi vào giai đoạn giảm phát? Theo quan điểm của người viết, sự đột biến ở CPI tháng 6 có lẽ chỉ nên hiểu là một cảnh báo để ứng xử chính sách phù hợp với tình hình trên thực tế.

Bởi theo lý thuyết, giảm phát là biểu hiện của giá cả đi xuống trong một thời gian dài. Tất nhiên, “thời gian dài” là yếu tố trừu tượng, nhưng với tình hình hiện nay chưa thể khẳng định là nền kinh tế đã đi vào giai đoạn giảm phát.

Điểm quan trọng chứng minh luận điểm trên là CPI so với cùng kỳ dù cũng đã liên tục thấp xuống với tốc độ rất nhanh, nhưng đến tháng này còn tăng 6,9%, thuộc mức cao trên thế giới.

Nhiều quan điểm cho rằng, nền kinh tế Việt Nam chỉ có thể coi là đang giảm phát khi chỉ số giá có khoảng 3-4 tháng giảm liên tiếp.

Trong khi đó, cơ quan thống kê khi dự báo về diễn biến CPI trong thời gian tới vẫn cho rằng sẽ khó có thêm vài tháng giảm tiếp theo, đặt trong bối cảnh nền kinh tế đang có những phục hồi nhất định và chu kỳ kinh doanh cuối năm cũng đang đến gần.

Hơn nữa, xét ở các chiều tác động, từ việc chính sách thắt chặt tạo nên xu hướng giảm sức cầu chung thì những động lực từ thế giới và trong nước cũng đã ảnh hưởng rất lớn đến việc chỉ số giá tiêu dùng đi xuống suốt 6 tháng qua. Nhưng, việc CPI giảm ở tháng này có sự đóng góp lớn của diễn biến giá xăng dầu, cũng là một đột biến không dễ kéo dài mãi.

Hành xử thế nào?

Ở góc nhìn điều hành, chỉ số giá tiêu dùng giảm có lẽ không phải quá bất ngờ, sau khi chính sách thắt chặt đã đi được một quãng đường dài.

Ngay sau Tết Nguyên đán, nhiều động thái chính sách tiền tệ đã được ban hành, đáng chú ý là việc tăng tiền trong lưu thông để cải thiện thanh khoản cho hệ thống ngân hàng, đồng thời liên tục ép lãi suất huy động xuống thấp khiến cho chi phí vốn giảm.

Nhưng ở chiều ngược lại, hành động hút tiền khỏi lưu thông qua thị trường mở và phát hành tín phiếu là khá “khôn ngoan” để dung hòa cầu tiêu dùng và đầu tư, không để tăng đột biến.

Trong khi đó, nhìn về phía chính sách tài khóa, đáng chú ý là tốc độ giải ngân đầu tư những tháng đầu năm khá thấp so với kế hoạch. Với tác động nhanh hơn đến nền kinh tế của chính sách tài khóa, việc CPI giảm sâu và nhanh cũng là điều dễ hiểu.

Qua 6 tháng, việc cơ cấu lại đầu tư theo hướng hiệu quả hơn, xử lý thanh khoản và nợ xấu ngân hàng… đã đi được những bước đầu ấn tượng. Ở giai đoạn này, hành xử chính sách trong thời gian tới cũng là một câu hỏi lớn, khi mà tình hình vĩ mô cho thấy tăng trưởng thấp xuống và lạm phát đột biến giảm.

Trên thực tế, sự “giật cục” của nền kinh tế trong mấy năm vừa qua đã khiến cho nhiều doanh nghiệp khó có cách hành xử hợp lý và hiệu quả, không ít doanh nhân đã thiếu sự chuẩn bị cho một kịch bản thay đổi gấp gáp của chính sách.

Giai đoạn đầu tư mở rộng đi cùng giá vốn rẻ đã khiến cho nhiều khoản tiền bị chôn vào các dự án mà đến nay không có khả năng vực dậy. Trên nhiều diễn đàn, quan ngại về khả năng nới lỏng chính sách quá sớm lại dấy lên. Cứu ai và cứu vì cái gì chính là điều mà Chính phủ phải cân nhắc.

Theo các chuyên gia, những thay đổi theo hướng đảo ngược tình hình gấp gáp sẽ dễ mang đến phản ứng tiêu cực của thị trường, mà việc “trú chân” tài sản vào các kênh đầu cơ như vàng, ngoại tệ, bất động sản đã được nhìn thấy nhiều lần ở quá khứ.

Trong tâm lý tiêu dùng, nếp lo ăn sâu về một thực trạng lạm phát triền miên của nền kinh tế Việt Nam sẽ không dễ thay đổi khi mà chỉ số giá tiêu dùng (CPI) mới có tháng đầu tiên giảm.

Cho nên, việc ban hành gói hỗ trợ doanh nghiệp với giá trị tài chính không quá lớn, khoanh vùng đối tượng như vừa qua được cho là đủ liều ở tình thế này. Chính sách tiền tệ cũng sẽ mở rộng trong 6 tháng tới nhưng chỉ là một sự điều chỉnh linh hoạt hơn chứ chưa phải nới lỏng.

Ở giai đoạn nửa cuối năm, nền kinh tế thường có xu hướng tăng trưởng cao hơn. Với sự hỗ trợ nhất định đối với sản xuất, tạo thêm cơ sở cho tiêu dùng và đầu tư được cải thiện.

Còn với câu hỏi về khả năng thiểu phát của nền kinh tế, khi mà tăng trưởng quý 2/2012 cũng đã cải thiện hơn quý 1 trước đó thì có lẽ cũng chưa đến mức phải quá băn khoăn.

Vũ Anh Quân