Phát huy vai trò, vị thế của tổ chức bảo hiểm tiền gửi

Dự án Luật BHTG (sửa đổi) - sự cần thiết ban hành

Về cơ sở chính trị, pháp lý, NHNN cho biết, dự án Luật BHTG (sửa đổi) được xây dựng trên cơ sở bám sát quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, Quốc hội về phát triển kinh tế, đổi mới hoạt động ngân hàng, cụ thể hóa các nhiệm vụ được đề ra trong các văn bản quan trọng như:

Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã đề ra nhiệm vụ tổ chức nghiên cứu, rà soát để kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc nghiên cứu, xây dựng mới các văn bản luật, pháp lệnh, nghị quyết, trong đó có nhiệm vụ “Nghiên cứu, rà soát Luật BHTG”.

Nghị quyết số 191/NQ-CP về phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 6 năm 2025, trong đó, Chính phủ quyết nghị thống nhất sự cần thiết ban hành Luật BHTG; cơ bản thống nhất nội dung 5 chính sách do NHNN đề xuất. NHNN chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Thành viên Chính phủ tại Phiên họp Chính phủ để hoàn thiện các chính sách của Luật BHTG theo quy định, bảo đảm hoạt động của tổ chức BHTG chủ động, hiệu quả, an toàn, gia tăng nguồn thu, nâng cao năng lực tài chính, hạn chế rủi ro.

Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 08/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 xác định một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu đối với BHTGVN là tăng cường năng lực tài chính, nâng cao năng lực hoạt động, hoàn thiện mô hình tổ chức, nâng cao trình độ cán bộ, áp dụng công nghệ hiện đại nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát, kiểm tra, tham gia kiểm soát đặc biệt (KSĐB), phát hiện, cảnh báo sớm những rủi ro tiềm ẩn đối với tổ chức tham gia BHTG; tham gia tái cơ cấu có hiệu quả đối với các tổ chức tín dụng (TCTD) yếu kém; tính và thu phí BHTG, quản lý nguồn vốn đầu tư, tuyên truyền chính sách BHTG, chi trả bảo hiểm theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và các quy định của pháp luật Việt Nam.

Quyết định số 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đưa ra giải pháp chủ yếu về hoàn thiện cơ sở pháp lý là sửa đổi, bổ sung Luật BHTG và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHTG; hoàn thiện quy định về chế độ tài chính của tổ chức BHTG; tăng cường năng lực tài chính thông qua việc cho phép tổ chức BHTG đa dạng hóa hình thức và danh mục đầu tư; bổ sung hình thức vay từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong trường hợp nguồn vốn của tổ chức bảo hiểm tiền gửi không đủ để trả tiền bảo hiểm.

Quyết định số 689/QĐ-TTg ngày 08/6/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025”, một trong các giải pháp cơ cấu lại là: Bổ sung chức năng, nhiệm vụ của BHTGVN được tham gia cơ cấu lại TCTD yếu kém.

Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 12/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường giải pháp đảm bảo an toàn hoạt động, củng cố vững chắc hệ thống quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), trong đó yêu cầu: Tăng cường vai trò và giao nhiệm vụ BHTGVN trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với các QTDND; nghiên cứu đề xuất việc sửa đổi Luật BHTG để sử dụng nguồn tiền kết dư phí BHTG để xử lý các TCTD yếu kém.

Thông báo số 311/TB-VPCP ngày 20/6/2025 thông báo Kết luận của Thường trực Chính phủ tại cuộc họp về chính sách của Luật BHTG (sửa đổi), trong đó yêu cầu nghiên cứu, hoàn thiện, báo cáo rõ về các nội dung: Có cơ chế huy động nguồn lực tài chính từ các TCTD, tổ chức tham gia BHTG, đảm bảo cho hoạt động nghiệp vụ của tổ chức BHTG; Báo cáo làm rõ cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn, lý luận về việc dùng BHTG cho vay đặc biệt và tái cơ cấu ngân hàng yếu kém, tổ chức BHTG được tham gia, sử dụng nguồn lực vào quá trình xử lý, tái cơ cấu TCTD yếu kém; đồng thời đảm bảo kịp thời chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền; Quy định hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG đảm bảo chủ động, hiệu quả, an toàn, hạn chế rủi ro, gia tăng nguồn thu, nâng cao năng lực tài chính của tổ chức BHTG; NHNN có trách nhiệm quản lý nhà nước, kiểm tra, giám sát; thiết kế các công cụ để tổ chức BHTG có thể tham gia vào hoạt động kiểm tra của NHNN và tăng cường trách nhiệm của tổ chức BHTG trong quá trình tái cơ cấu, xử lý TCTD yếu kém.

Cơ sở thực tiễn

Theo thông tin từ cơ quan soạn thảo, Luật BHTG sau 12 năm triển khai đã đạt được một số kết quả nhất định. Luật thể chế hóa quan điểm, chủ trương và chính sách của Ðảng và Nhà nước về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, thể hiện tính đặc thù của hệ thống tài chính - ngân hàng Việt Nam, phù hợp thể chế chính trị của Việt Nam; phù hợp điều kiện kinh tế, xã hội ở Việt Nam.

Cùng với đó, khung pháp lý, cơ chế, chính sách về BHTG không ngừng được hoàn thiện. Sau khi Luật BHTG có hiệu lực, các văn bản dưới Luật cũng đã được ban hành nhằm hướng dẫn chi tiết và cụ thể hóa một số nội dung tại Luật BHTG để triển khai thực hiện. Các văn bản này tạo nên khung pháp lý tương đối đầy đủ và toàn diện cho hoạt động BHTG và tổ chức BHTG.

Luật BHTG bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, hiệu quả của hệ thống pháp luật về tài chính ngân hàng, tạo điều kiện tăng cường sự phối hợp, hoạt động hiệu quả của các cấu phần trong mạng lưới an toàn tài chính quốc gia.

Luật BHTG được ban hành trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia và hướng dẫn phát triển hệ thống BHTG hiệu quả của các tổ chức quốc tế, bảo đảm sự phù hợp nhất định với các chuẩn mực quốc tế về BHTG.

Luật BHTG là văn bản pháp lý cao nhất và toàn diện về BHTG, trong đó quy định đầy đủ các nội dung về hoạt động BHTG ở Việt Nam, xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ của tổ chức BHTG, cụ thể hóa quyền và nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG, người được BHTG, quy định cụ thể về tiền gửi được bảo hiểm, thời điểm chi trả bảo hiểm, số tiền bảo hiểm được trả, xử lý số tiền vượt hạn mức trả tiền bảo hiểm… qua đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động BHTG, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người gửi tiền, góp phần quan trọng đảm bảo sự phát triển an toàn, ổn định, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

“Với những bước tiến trong quy định của Luật BHTG, BHTGVN đã phát huy được vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD), bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng” - NHNN nhấn mạnh.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Luật BHTG và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết để nâng cao hơn nữa vai trò của tổ chức BHTG, để chính sách BHTG thực sự đem lại hiệu quả, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD, bảo đảm sự phát triển an toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng, như:

Thứ nhất, quyền và nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG, tổ chức BHTG cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật có liên quan và thực tiễn triển khai;

Thứ hai, vấn đề về phí BHTG cần được sửa đổi, bổ sung để khắc phục những bất cập trong thực tiễn triển khai;

Thứ ba, mức trả tiền bảo hiểm, thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm cần được quy định phù hợp và đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật khác, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

Hạn mức trả tiền bảo hiểm (số tiền bảo hiểm tối đa tổ chức BHTG chi trả cho 01 khách hàng tại 01 một tổ chức tham gia BHTG khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản) hiện tại là 125 triệu đồng. Với hạn mức này, tỷ lệ số dư tiền gửi được bảo hiểm toàn bộ trên tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm ở Việt Nam mới chỉ đạt 8,38%, thấp hơn nhiều so với trung bình trên toàn cầu là 47%; Tỷ lệ người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ/tổng số người gửi tiền được bảo hiểm của toàn hệ thống là 92,43%. Tuy nhiên, nếu loại trừ lượng người gửi tiền có số dư từ 1-50.000 đồng thì tỷ lệ này chỉ ở mức 87,89%, thấp hơn so với được IADI khuyến nghị là 90-95%;

Thứ năm, quy định về thời điểm chi trả tiền gửi được bảo hiểm hiện nay chưa đảm bảo tính kịp thời, chưa có cơ sở để BHTGVN thực hiện chi trả tiền gửi sớm hơn, ngay khi TCTD xảy ra sự kiện có nguy cơ gây mất an toàn hệ thống. Việc tổ chức BHTG chỉ có thể thực hiện chi trả tiền gửi sau khi TCTD đã có quyết định phá sản sẽ không đảm bảo được vai trò của BHTGVN trong việc ổn định tâm lý người gửi tiền, ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ, bảo vệ tốt nhất quyền lợi người gửi tiền.

Bên cạnh đó, ngày 18/01/2024, Quốc hội đã thông qua Luật Các TCTD. Luật Các TCTD năm 2024 đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, nghĩa vụ của BHTGVN tham gia vào quá trình can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt TCTD. Tuy nhiên một số nội dung Luật Các TCTD không quy định chi tiết mà dẫn chiếu thực hiện theo pháp luật về BHTG.

“Điều này đặt ra yêu cầu sửa đổi, bổ sung Luật BHTG để thống nhất với quy định của Luật Các TCTD và có cơ sở để BHTGVN thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao, góp phần vào việc duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD” - NHNN nhấn mạnh.

NHNN cho rằng, việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) là yêu cầu cấp thiết để Luật BHTG được triển khai hiệu quả trong thực tiễn, thống nhất với các quy định pháp luật khác có liên quan và là cơ sở pháp lý cho hoạt động của BHTGVN phát huy được vai trò, vị thế của tổ chức BHTG.