Rau quả xuất khẩu nhiều vẫn bấp bênh

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), hiện nay rau, quả là mặt hàng “tỷ đô”, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Có thị trường tiêu thụ rộng lớn trên 100 quốc gia, nhưng các doanh nghiệp của ngành này vẫn gặp không ít khó khăn do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc phải đối mặt với những yêu cầu kỹ thuật khắt khe ở thị trường nhập khẩu.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Vinafruit cho biết, sau 2 năm 2017, 2018 xuất khẩu rau quả bùng nổ về kim ngạch (3,45 tỷ USD), thậm chí còn vượt cả dầu thô để đứng trong Top 5 mặt hàng xuất khẩu “tỷ đô”, thì đến năm 2019, xuất khẩu rau quả đã chậm lại, kim ngạch thấp.

Cụ thể, tổng giá trị xuất khẩu rau quả 9 tháng đầu năm ước đạt 2,84 tỷ USD, giảm 4,3% so với cùng kỳ năm 2018. Các thị trường nhập khẩu lớn như Hoa Kỳ (Mỹ), Nga, các nước châu Âu (EU)… cũng giảm lượng hàng từ Việt Nam và tăng nhập hàng hóa các nước khu vực châu Mỹ La tinh như Mexico, Peru, Brazil và Ecuador. Riêng Trung Quốc, vốn là thị trường chính nhập khẩu nhiều loại trái cây Việt Nam (chiếm 73% thị phần), đến nay đều giảm số lượng nhập khẩu hàng Việt Nam (nhãn, sầu riêng, dừa, dưa hấu, mộc nhĩ, nấm hương (giảm 46,6%), ớt, khoai lang… đều giảm từ 7% - 40% kim ngạch nhập khẩu trong 9 tháng/ 2019, một phần do nước này nâng tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng nhóm hàng rau quả nhập khẩu, mặt khác lại tăng nhập khẩu sản phẩm từ Thái Lan, Campuchia.

Trước tình hình này, ngành hàng rau quả xem ra rất khó đạt mục tiêu xuất khẩu 4 tỷ̉ USD/năm 2019. Thế nhưng ở chiều ngược lại, Việt Nam lại đang tăng nhanh lượng rau quả nhập khẩu cả về chủng loại lẫn thị trường. Ông Phạm Văn Phụng, Giám đốc Công ty Nông sản thực phẩm Lâm Đồng cho biết, nếu 9 tháng 2019 Việt Nam xuất khẩu trên 2,5 tỷ USD rau quả, thì nhập khẩu mặt hàng này cũng không nhỏ, đến 1,3 tỷ USD, chiếm 0,76% tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước, tăng 11,1% so với cùng kỳ năm 2018.

Không chỉ tăng số lượng, chủng loại rau quả nhập khẩu, mà cả thị trường cũng đa dạng hơn. Cụ thể, trước đây Việt Nam nhập khẩu rau quả từ các nước Đông Nam Á, với tỷ trọng chiếm 430,34%, chủ yếu là Thái Lan, Trung Quốc, Mỹ, Úc, New Zealand… đến nay, đã có thêm trái cây từ Lào, Campuchia, Canada, Chile… và rau từ Malaysia, Myanmar. Trong đó, Campuchia đạt giá trị lớn nhất là 31,72 triệu USD, Lào 7,96 triệu USD và Canada 5,63 triệu USD. Trong 9 tháng đầu năm 2019, kim ngạch nhập khẩu hàng rau quả từ các thị trường đều tăng so với cùng kỳ như Israel tăng nhiều nhất đến 100,99%, Chile và Malaysia đều tăng trên 60%.

Nhìn vào danh mục sản phẩm rau quả mà Việt Nam nhập khẩu có thể thấy, rất nhiều mặt hàng nhập khẩu trùng với hàng sản xuất trong nước. Trái cây thì có xoài, cam, quýt, sầu riêng, măng cụt… Rau quả thì có các loại rau củ gia vị như tỏi ớt, củ hành, gừng… Khi đưa vào thị trường bán lẻ Việt Nam, ngoại trừ hàng có xuất xứ Trung Quốc thì còn lại, rau quả nhập khẩu đều có giá bán cao hơn hàng cùng loại của Việt Nam từ 15% - 50% và mức giá này luôn giữ ổn định.

Ví dụ như, giá khoai lang tím của Úc bán đến 300.000 đồng/kg, trong khi khoai lang Việt chỉ 20.000 đồng/kg. Củ hành Indonesia và Ấn Độ giá 150.000 đồng/kg thì củ hành tím Vĩnh Châu (tỉnh Sóc Trăng) giá bán chỉ 30.000 đồng/kg… Còn nhóm hàng trái cây thì so sánh lại càng chênh lệch (như nho Úc giá từ 190.000 đồng/kg trong khi nho Việt chỉ 45.000 đồng/kg…).

Nhìn vào mức giá này mới thấy, việc tăng kim ngạch nhập khẩu góp phần khiến các doanh nghiệp và nông dân trồng rau quả thêm khó khăn. Và rau quả Việt vẫn luôn chật vật dù ở sân nhà hay thị trường thế giới.