Sớm luật hóa Nghị quyết 42 để xử lý nợ xấu hiệu quả hơn

Nợ xấu có xu hướng giảm nhưng vẫn còn cao

Tuy nhiên, theo Mirae Asset, so với giai đoạn trước năm 2020, chỉ một số ít ngân hàng có thể duy trì được các chỉ tiêu chất lượng tài sản ở mức tương đương. Nợ xấu của 27 ngân hàng niêm yết vẫn cao hơn khoảng 0,42% so với trước, cho thấy vẫn còn nhiều thách thức trong việc xử lý nợ xấu, nhất là trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế.

Thống kê từ Wichart cho thấy, tính đến ngày 31/12/2024, tổng nợ có khả năng mất vốn của 27 ngân hàng đã đạt hơn 131.000 tỷ đồng, tăng hơn 39.500 tỷ đồng so với năm 2023, tương đương mức tăng 43%. Tỷ trọng nợ nhóm 5 trong tổng dư nợ cho vay cũng có xu hướng tăng từ 0,91% vào cuối năm 2023 lên 1,11% vào cuối năm 2024. Đây là một chỉ báo cho thấy các vấn đề liên quan đến nợ xấu chưa được giải quyết triệt để.

Ông Phạm Toàn Vượng, Tổng giám đốc Agribank cho biết, nợ xấu vẫn có xu hướng gia tăng trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế, đặc biệt do ảnh hưởng của cơn bão số 3 trong năm 2024. Do đó, việc thực hiện mục tiêu đưa tỷ lệ nợ xấu, nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu xuống dưới 3% của Agribank gặp rất nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh chỉ còn 1 năm thực hiện phương án cơ cấu lại ngân hàng. Hiện việc xử lý tài sản đảm bảo để xử lý nợ xấu tiếp tục gặp khó khăn, vướng mắc, đặc biệt khi Nghị quyết 42/2017/QH14 (Nghị quyết 42) không được luật hóa gây rủi ro rất lớn cho ngành Ngân hàng.

Trước đó, phát biểu tại một hội nghị, ông Nguyễn Đức Vinh - Tổng giám đốc VPBank chia sẻ, Nghị quyết 42 hết hiệu lực khiến việc thu hồi, xử lý nợ xấu của các ngân hàng gặp khó khăn, gần 200.000 tỷ đồng tài sản tồn đọng, thậm chí con số thực tế còn lớn hơn. Nhiều khách hàng chây ì, chậm trả nợ, ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của các ngân hàng. Giải pháp đòi nợ lớn nhất hiện nay là kiện ra tòa, nhưng trên thực tế, các tòa tiếp nhận chưa đến 30% hồ sơ vì quá tải. Do đó, ngân hàng mong muốn hành lang pháp lý về xử lý nợ xấu sẽ được hoàn thiện.

Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu NHNN khẩn trương xây dựng hồ sơ trình Quốc hội trong kỳ họp tháng 5 để sớm có khuôn khổ pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho công tác xử lý nợ xấu

Cần gỡ cơ chế cho xử lý nợ xấu

Trong bối cảnh như vậy, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam vừa có văn bản gửi NHNN, kiến nghị tháo gỡ một số vướng mắc liên quan đến việc xử lý tài sản bảo đảm và nợ xấu. Theo Hiệp hội, việc Nghị quyết 42 hết hiệu lực từ ngày 1/1/2024 mà không có quy định thay thế trong Luật Các TCTD năm 2024 đã gây khó khăn lớn cho các TCTD trong việc thực thi quyền thu giữ tài sản bảo đảm. Khi không có quy định rõ ràng về vấn đề này, các TCTD chỉ có thể áp dụng cơ chế khởi kiện tại tòa án, dẫn đến tình trạng chậm trễ, tốn kém và gia tăng chi phí xử lý tài sản bảo đảm.

Bên cạnh đó, thực tế cho thấy nhiều khách hàng nhận thức được rằng quyền thu giữ tài sản của các TCTD đã hết hiệu lực nên cố tình chây ì và không hợp tác trong việc xử lý tài sản bảo đảm. Điều này khiến quá trình thu hồi tài sản của ngân hàng càng trở nên khó khăn hơn, kéo dài thời gian xử lý nợ xấu và làm tăng chi phí của các TCTD.

Một vấn đề khác mà các TCTD gặp phải là các cơ quan đăng ký đất đai ở địa phương có cách hiểu khác nhau về việc chuyển nhượng tài sản bảo đảm, khiến các TCTD không thể thực hiện quyền sở hữu tài sản hoặc chuyển nhượng tài sản bảo đảm theo đúng quy định. Điều này gây ra rủi ro tranh chấp pháp lý và làm giảm tính linh hoạt trong việc xử lý nợ xấu.

Trước những khó khăn trên, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đã đề xuất luật hóa một số quy định quan trọng từ Nghị quyết 42/2017/QH14 để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các TCTD trong quá trình xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm. Cụ thể, Hiệp hội đề xuất bổ sung quyền thu giữ của TCTD trong trường hợp đã được thỏa thuận tại Hợp đồng bảo đảm và/hoặc trong Biên bản thỏa thuận và/hoặc trong Biên bản làm việc.

Việc luật hóa quy định này, theo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, là hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự. Theo đó, mọi cam kết, thỏa thuận không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội sẽ có hiệu lực thực hiện đối với các bên và phải được chủ thể khác tôn trọng; đồng thời, bổ sung quy định về trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp và cơ quan công an trong việc phối hợp, tạo điều kiện cho TCTD thu giữ tài sản bảo đảm. Việc bán nợ xấu cũng cần được mở rộng, không chỉ giới hạn ở các nghiệp vụ cho vay và bảo lãnh như hiện nay.

Đồng thời, Hiệp hội cũng kiến nghị ban hành quy định cho phép Tòa án áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm với các điều kiện được nêu tại Điều 8 Nghị quyết số 42 được hướng dẫn thực hiện bởi Nghị quyết số 03/2018/NQ-HĐTP mà không cần phải đáp ứng các điều kiện tại Điều 317 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015; mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm và tranh chấp tín dụng thay vì chỉ áp dụng đối với “tranh chấp về nghĩa vụ giao tài sản bảo đảm hoặc tranh chấp về quyền xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu” như Nghị quyết 42 trước đây quy định.

Nhận thấy tầm quan trọng của việc luật hóa các quy định của Nghị quyết 42, trong hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD trình Chính phủ, NHNN đã đề xuất các biện pháp này nhằm tiếp tục hỗ trợ quá trình xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho các TCTD. NHNN cho biết, sau 6 năm thực hiện, thực tiễn đã chứng minh những hiệu quả tích cực mà Nghị quyết số 42 đã đem lại khi trao cho TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ các biện pháp cần thiết và hữu hiệu nhằm rút ngắn thời gian xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm góp phần khơi thông nguồn vốn tín dụng trong nền kinh tế.

Vấn đề này cũng đang được Chính phủ chỉ đạo rốt ráo. Tại hội nghị làm việc với các NHTM hồi giữa tháng 2, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu NHNN khẩn trương xây dựng hồ sơ trình Quốc hội trong kỳ họp tháng 5 tới để sớm có khuôn khổ pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho công tác xử lý nợ xấu.

Năm 2025 được xác định là năm tăng tốc của nền kinh tế, với mục tiêu đạt mức tăng trưởng ít nhất 8%. Để thực hiện mục tiêu này, Chính phủ đã đề ra các giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng và ổn định vĩ mô, trong đó có việc luật hóa Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu.

Việc tiếp tục luật hóa các quy định của Nghị quyết 42 sẽ không chỉ giúp giải quyết các vướng mắc pháp lý mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTD trong việc xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm, đồng thời hỗ trợ ổn định hệ thống tài chính và tạo ra môi trường tín dụng minh bạch và hiệu quả hơn. Đây là bước đi cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành Ngân hàng và nền kinh tế trong tương lai.

Chủ tịch HĐQT VIB Đặng Khắc Vỹ chia sẻ, VIB cũng như các ngân hàng tin tưởng, khi quyền hợp pháp của chủ nợ được đảm bảo, các TCTD sẽ mạnh dạn cho vay khách hàng cá nhân và doanh nghiệp với lãi suất phù hợp hơn. Điều đó đồng nghĩa với việc chi phí tín dụng của người vay sẽ được tiết giảm, tăng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt và của nền kinh tế.