Sử dụng phân bón hợp lý là chìa khóa cho nền nông nghiệp bền vững

Lạm dụng phân bón gây ra hệ lụy lâu dài

Thực tế, phần lớn diện tích đất nông nghiệp của Việt Nam có độ phì nhiêu thấp, do đó phân bón đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung dưỡng chất cho cây trồng. Tuy nhiên, nhiều nông dân hiện nay vẫn có thói quen “bón nhiều cho chắc ăn”, dẫn đến việc sử dụng quá liều lượng, thiên lệch về phân vô cơ, trong khi bỏ qua phân hữu cơ hoặc vi sinh.

Mỗi năm Việt Nam tiêu thụ trên 10 triệu tấn phân bón

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm Việt Nam tiêu thụ trên 10 triệu tấn phân bón, nhưng tỷ lệ phân hữu cơ chỉ chiếm chưa tới 15%. Điều này cho thấy sản xuất nông nghiệp vẫn phụ thuộc nặng nề vào phân hóa học, làm gia tăng tình trạng rửa trôi, ô nhiễm nguồn nước và phát thải khí nhà kính.

Ông Nguyễn Đình Hùng, chuyên gia nông hóa thổ nhưỡng nhận định, chúng ta không thể phủ nhận vai trò to lớn của phân bón, nhưng nếu tiếp tục bón thừa và không cân đối thì năng suất trước mắt có thể tăng, song về lâu dài đất sẽ bạc màu, cây trồng suy kiệt, chi phí đầu vào ngày càng lớn. Đây là một vòng luẩn quẩn cần được tháo gỡ sớm.

Một trong những nguyên nhân khiến việc sử dụng phân bón chưa hiệu quả là do nông dân còn thiếu kiến thức khoa học. Phần lớn bà con bón phân theo kinh nghiệm, nghe theo người quen hoặc quảng cáo, thay vì tuân thủ khuyến cáo kỹ thuật.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp phân bón vẫn tập trung chủ yếu vào bán hàng, chưa thực sự đồng hành với nông dân trong khâu hướng dẫn sử dụng. Điều này dẫn đến tình trạng “cung nhiều nhưng chưa đúng”, gây lãng phí và kém hiệu quả.

Đại diện doanh nghiệp sản xuất phân bón tại Đồng Nai chia sẻ, ngành phân bón hiện nay không chỉ cần sản phẩm tốt mà còn cần dịch vụ kỹ thuật đi kèm. Doanh nghiệp phải có trách nhiệm hướng dẫn bà con cách dùng đúng liều lượng, đúng thời điểm, nếu không thì lợi ích của phân bón sẽ không được phát huy hết.

Để thay đổi thực trạng này, giới chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân. Nhà khoa học giữ vai trò nghiên cứu, đưa ra quy trình bón phân chuẩn theo từng loại cây trồng, vùng sinh thái, trong khi doanh nghiệp đóng vai trò cầu nối, đưa kiến thức và sản phẩm phù hợp đến tận tay người sản xuất.

Hướng tới nền nông nghiệp xanh

PGS.TS. Trần Minh Tùng - Viện Thổ nhưỡng Nông hóa cho biết, hiện nay chúng ta có thể ứng dụng công nghệ số, bản đồ dinh dưỡng đất và cảm biến để đưa ra khuyến cáo chính xác cho từng vùng trồng. Nếu được áp dụng rộng rãi, nông dân sẽ không còn bón phân theo thói quen mà theo đúng nhu cầu của đất và cây.

Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều đơn vị cũng đã bắt đầu thay đổi. Các dòng phân bón “thông minh” như phân chậm tan, tan chậm, phân chuyên dùng cho từng loại cây trồng đang được đưa ra thị trường, giúp giảm thất thoát, nâng cao hiệu quả sử dụng. Một số doanh nghiệp còn triển khai mô hình trình diễn và bao tiêu sản phẩm để khuyến khích nông dân áp dụng quy trình canh tác an toàn.

Cần thêm các cơ chế hỗ trợ như giảm thuế, trợ giá hoặc tín dụng ưu đãi để phân hữu cơ có sức cạnh tranh trên thị trường

Nhà nước thời gian qua cũng đã có nhiều chính sách nhằm khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ, vi sinh. Tuy nhiên, theo phản ánh từ nhiều hợp tác xã, giá phân hữu cơ hiện vẫn cao hơn nhiều so với phân vô cơ, khiến nông dân khó tiếp cận. Do đó, cần thêm các cơ chế hỗ trợ như giảm thuế, trợ giá hoặc tín dụng ưu đãi để phân hữu cơ có sức cạnh tranh trên thị trường.

Bên cạnh đó, việc quản lý thị trường phân bón cũng cần được siết chặt. Tình trạng phân bón giả, kém chất lượng vẫn xuất hiện, gây thiệt hại cho nông dân và làm mất niềm tin.

Chính vì vậy, việc sử dụng phân bón hợp lý, an toàn và hiệu quả không chỉ là yêu cầu để nâng cao năng suất, mà còn là điều kiện tiên quyết cho một nền nông nghiệp xanh, bền vững. Đây là xu hướng tất yếu khi Việt Nam đang hướng đến các tiêu chuẩn xuất khẩu cao hơn, đặc biệt là thị trường châu Âu, Mỹ và Nhật Bản, vốn rất khắt khe về dư lượng hóa chất.

Sự vào cuộc mạnh mẽ của nhà khoa học, doanh nghiệp cùng với chính sách đồng bộ từ Nhà nước sẽ giúp thay đổi thói quen bón phân của nông dân, từng bước xây dựng vùng nguyên liệu sạch, nâng cao giá trị nông sản Việt Nam.