Tác động của thuế tiêu dùng với nền kinh tế Nhật Bản

Sau hai lần trì hoãn trong vòng bốn năm, thuế tiêu dùng ở Nhật Bản từ ngày 1/10/2019 đã được tăng từ mức 8% lên 10% trong bối cảnh Chính phủ nước này đang phải vật lộn để trang trải chi phí an sinh xã hội đang ngày càng phình to do dân số già và tỷ lệ sinh giảm.

Đợt tăng thuế gần nhất ở Nhật Bản là vào tháng 4/2014 khi thuế tiêu dùng được tăng từ 5% lên 8%. Chính phủ Nhật Bản đã dự định sẽ tiếp tục tăng thuế tiêu dùng lên 10% vào tháng 10/2015. Tuy nhiên, kế hoạch này lại bị trì hoãn vào các tháng 10/2015 và tháng 4/2017 do lo ngại ảnh hưởng tiêu cực tới chi tiêu tiêu dùng và tác động xấu tới toàn bộ nền kinh tế, như đã từng xảy ra ở lần tăng thuế trước.

Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực thực hiện các biện pháp để giảm bớt tác động tiêu cực của đợt tăng thuế

Theo quy định mới, thực phẩm và đồ uống không cồn sẽ tiếp tục chịu mức thuế 8%. Nhưng các mặt hàng sử dụng hằng ngày không phải thực phẩm sẽ chịu thuế 10%. Các mức thuế khác nhau phụ thuộc vào nơi mặt hàng thực phẩm được tiêu thụ. Thí dụ, một bữa ăn tại một cửa hàng hay một nhà hàng sẽ phải chịu thuế 10%, nhưng bữa ăn đó nếu mua mang về sẽ chỉ chịu mức thuế 8%.

Quy định mới về thuế còn bao gồm các điều khoản khuyến khích hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. Cụ thể nếu khách hàng sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, tỷ lệ hoàn tiền sẽ là 5% tại các cửa hàng vừa và nhỏ và 2% tại các chuỗi cửa hàng lớn, bao gồm các cửa hàng tiện lợi. Điểm thưởng dành cho các khoản thanh toán không dùng tiền mặt sẽ được thực hiện trong chín tháng tính đến tháng 6/2020.

Theo đánh giá từ Chính phủ Nhật Bản, đợt tăng thuế tiêu dùng sẽ mang lại một số lợi ích rõ rệt với nền kinh tế. Trước hết, theo ước tính của Chính phủ, việc tăng thuế tiêu dùng lần này sẽ mang lại khoảng 5.700 tỷ Yên (52,8 tỷ USD) cho ngân sách nhà nước. Một nửa số tăng thu ngân sách này sẽ được sử dụng để cải thiện các chương trình an sinh xã hội, tập trung vào giáo dục mẫu giáo miễn phí ngay trong tháng 10 này.

Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản cũng kỳ vọng với các quy định khuyến khích việc thanh toán không dùng tiền mặt, đây được coi là cơ hội tốt để xây dựng một xã hội không dùng tiền mặt ở nước này, từ đó tạo nền tảng phát triển của các công cụ tài chính hiện đại cần thiết cho Nhật Bản để thực hiện cách mạng công nghiệp 4.0 liên quan tới trí tuệ nhân tạo, robot…

Sự hỗ trợ của Chính phủ cho việc chấp nhận tiền điện tử một cách rộng rãi hơn là cơ hội vàng cho các công ty công nghệ muốn có thị phần lớn hơn trên thị trường cung cấp dịch vụ ví điện tử cho người tiêu dùng Nhật Bản. Những công ty như Rakuten và Yahoo Japan có thể thâm nhập vào các dịch vụ tài chính một cách dễ dàng hơn nhờ hệ thống dữ liệu về thói quen chi tiêu và mối quan tâm của người dùng cũng như khuynh hướng của họ đối với các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo cùng với sự hỗ trợ của Chính phủ.

Bên cạnh những tác động tích cực mang lại, cũng có rất nhiều những lo ngại xoay quanh đợt tăng thuế tiêu dùng này. Rủi ro lớn nhất là nguy cơ suy giảm tăng trưởng. Theo đánh giá từ các chuyên gia, việc tăng thuế có thể dẫn tới rủi ro là người dân cắt giảm chi tiêu và cả hai đợt tăng thuế tiêu dùng gần đây nhất, từ 3% lên 5% năm 1997 và lên 8% vào năm 2014, đã đẩy nền kinh tế lớn thứ ba thế giới này rơi vào suy thoái.

Theo ông Martin Schulz, Nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Fujitsu, tiền lương ở Nhật Bản đã không tăng nhiều trong vòng 20 năm qua, điều đó có nghĩa là việc tăng thuế tiêu dùng sẽ trực tiếp làm giảm sức mua.

Trên thực tế, quan sát diễn biến chỉ số tăng trưởng doanh số bán lẻ hàng hóa trong tháng 10 đã thấy chỉ số này ghi nhận mức giảm mạnh 14,4% so với tháng trước, mức suy giảm theo tháng mạnh nhất được ghi nhận từ năm 1992. Điều đó phản ánh thực tế hoạt động tiêu dùng nội địa đã chịu những tác động trực tiếp và ngay lập tức từ đợt tăng thuế tiêu dùng mới.

Với diễn biến kém tích cực của tiêu dùng, các chuyên gia nhận định, việc tăng thuế tiêu dùng lần này có thể khiến tăng trưởng trong quý IV sụt giảm sau khi đã tăng chậm lại ở mức 0,4% trong quý III.

Ngoài ra, các quy định mới cũng có thể tạo ra những xáo trộn đối với hoạt động của hệ thống bán lẻ tại Nhật Bản. Đi kèm với đợt tăng thuế mới, các nhà bán lẻ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt tiền mặt, áp dụng các mức thuế khác nhau và một hệ thống hoàn điểm phức tạp.

Hiện tại, Chính phủ Nhật Bản cũng đang nỗ lực thực hiện các biện pháp để giảm bớt tác động tiêu cực của đợt tăng thuế này đối với người tiêu dùng và các nhà bán lẻ, bao gồm một gói tài trợ nhằm khuyến khích mua nhà và ô tô, hỗ trợ các hộ gia đình có thu nhập thấp và những người có con nhỏ. Gần đây nhất, vào ngày 12/12, Liên minh cầm quyền tại Nhật Bản đã thông qua gói cải cách thuế cho năm tài khóa 2020, trong đó tập trung đầu tư vào các hạ tầng tiên tiến, mạng 5G siêu nhanh cũng như các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới.