Tăng sức mạnh cho VAMC để xử lý nợ xấu

Ảnh minh họa

Điều kiện của các khoản nợ xấu được VAMC mua theo giá trị thị trường

Theo quy định tại điểm c, d khoản 3 Điều 7 Nghị định 53, khoản nợ xấu được VAMC mua theo giá trị thị trường phải được đánh giá có khả năng thu hồi đầy đủ số tiền mua nợ xấu, đồng thời phải có tài sản bảo đảm có khả năng phát mại và khách hàng vay có triển vọng phục hồi khả năng trả nợ. Quy định chặt chẽ này dẫn đến hạn chế số lượng các khoản nợ VAMC có thể mua theo giá trị thị trường.

Thực tiễn cho thấy chỉ cần khoản nợ đáp ứng một trong hai tiêu chí: (1) tài sản bảo đảm có khả năng phát mại; hoặc (2) khách hàng vay có triển vọng phục hồi khả năng trả nợ và khoản nợ xấu được đánh giá có khả năng thu hồi đầy đủ số tiền mua nợ xấu là đã đảm bảo hạn chế rủi ro cho VAMC vì VAMC có thể bán tài sản bảo đảm để thu hồi số tiền thu hồi nợ hoặc khách hàng vay có khả năng phục hồi sẽ có nguồn trả nợ cho VAMC.

Để khắc phục bất cập này, Nghị định 34/2015/NĐ-CP đã sửa đổi điều kiện mua nợ xấu theo hướng khoản nợ được mua theo giá trị thị trường chỉ cần đáp ứng một trong hai điều kiện “Tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu có khả năng phát mại“hoặc “khách hàng vay có triển vọng phục hồi khả năng trả nợ” thay vì phải đáp ứng đồng thời cả 2 điều kiện này như quy định tại Nghị định 53.

Tăng cường năng lực tài chính cho VAMC

Thực tiễn hoạt động của VAMC trong hơn một năm qua cho thấy, mức vốn điều lệ 500 tỷ đồng là không đủ để VAMC triển khai các hoạt động mua bán nợ theo giá trị thị trường, tái cơ cấu các khoản nợ xấu đã mua, do đó, làm giảm hiệu quả hoạt động xử lý nợ xấu của VAMC.

Việc tăng vốn điều lệ cùng với năng lực tài chính của VAMC được củng cố, niềm tin của các nhà đầu tư khi thực hiện mua, bán nợ với VAMC sẽ tăng lên, góp phần nâng cao uy tín của VAMC, tạo điều kiện thuận lợi cho VAMC trong việc mua, bán nợ xấu theo giá trị thị trường và thực hiện các biện pháp hỗ trợ khách hàng vay, đảm bảo uy tín và cam kết của VAMC trong hoạt động.

Đồng thời, để đảm bảo nguyên tắc hoạt động bền vững của VAMC, tạo nguồn thu đủ bù đắp các chi phí hoạt động, bảo đảm nguyên tắc hoạt động của VAMC là không vì mục tiêu lợi nhuận, Nghị định 34/2015/NĐ-CP đã tăng vốn điều lệ cho VAMC từ 500 tỷ lên 2.000 tỷ đồng và cho phép VAMC được thu một số tiền theo tỷ lệ nhất định tính trên số dư còn lại cuối kỳ của khoản nợ mà VAMC đã mua bằng trái phiếu đặc biệt.

Số tiền này được thu hằng năm theo tỷ lệ do NHNN quy định sau khi thống nhất với Bộ Tài chính. Số tiền TCTD trả cho VAMC được tính vào chi phí của TCTD. NHNN sẽ phối hợp với Bộ Tài chính quy định cụ thể nguồn thu này của VAMC để đảm bảo không tạo gánh nặng chi phí lớn cho TCTD bán nợ.

Tạo nguồn tiền cho VAMC mua nợ xấu theo giá trị thị trường

Nghị định 34 bổ sung quy định cho phép VAMC được phát hành trái phiếu để mua nợ theo giá trị thị trường. Theo Nghị định 34/2015/NĐ-CP, VAMC được phát hành trái phiếu để mua nợ xấu theo giá trị thị trường theo kế hoạch được NHNN phê duyệt.

Trái phiếu do VAMC phát hành không phải tuân thủ các quy định của pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp và giới hạn huy động vốn bằng trái phiếu đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn. Trái phiếu của VAMC phát hành do TCTD nắm giữ được sử dụng để tham gia nghiệp vụ thị trường mở và tái cấp vốn tại NHNN.

Thời hạn trái phiếu đặc biệt, tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro cho trái phiếu đặc biệt

Thực tiễn thực hiện Nghị định 53/2013/NĐ-CP vừa qua cho thấy do ảnh hưởng của khó khăn chung của nền kinh tế nên khả năng sinh lợi của các TCTD thấp hơn so với dự kiến trước đây, đồng thời, nhiều TCTD đang phải thực hiện tái cơ cấu toàn diện. Trong khi đó, nguồn lực xử lý nợ xấu dựa chủ yếu vào nguồn lực của chính các TCTD thông qua việc trích lập và sử dụng dự phòng.

Ngoài ra, cơ chế xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm còn nhiều vướng mắc đã dẫn tới việc xử lý nợ xấu chậm và mang lại nhiều rủi ro cho TCTD. Từ các thực tế này, quy định thời hạn của trái phiếu đặc biệt không quá 5 năm và tỷ lệ trích lập dự phòng hàng năm đối với trái phiếu đặc biệt tối thiểu 20% là không khả thi và vượt quá khả năng chịu đựng của một số TCTD.

Để xử lý vướng mắc này, hỗ trợ quá trình tái cơ cấu các TCTD yếu kém, đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu, Nghị định 34/2015/NĐ-CP đã cho phép xem xét phát hành trái phiếu đặc biệt với thời hạn tối đa không quá 10 năm trong trường hợp phát hành trái phiếu đặc biệt để mua nợ xấu của TCTD đang thực hiện tái cơ cấu hoặc gặp khó khăn về tài chính.

Như vậy, mức trích lập dự phòng rủi ro đối với trái phiếu đặc biệt trong trường hợp này cũng sẽ được giảm bớt tương ứng phù hợp hơn với năng lực tài chính của từng TCTD, tạo điều kiện giúp các TCTD giảm bớt áp lực trong việc trích lập dự phòng rủi ro đối với trái phiếu đặc biệt hằng năm.

Xử lý vướng mắc trong quá trình tố tụng, thi hành án

Thời gian qua, có nhiều khoản nợ đã bị TCTD khởi kiện và được Tòa án thụ lý giải quyết hoặc đang trong quá trình thi hành án trước khi bán sang VAMC. Nhiều Tòa án khi nhận được thông tin khoản nợ bị bán sang VAMC đã yêu cầu TCTD rút đơn để VAMC thực hiện khởi kiện lại từ đầu, điều này làm chậm tiến độ xử lý nợ xấu của VAMC do việc khởi kiện lại gây tốn kém thời gian và công sức.

Đồng thời, quá trình VAMC thực hiện ủy quyền cho TCTD bán nợ khởi kiện ra Tòa án thời gian qua cũng gặp nhiều khó khăn do Nghị định 53 chưa có quy định cụ thể về quyền của VAMC trong việc ủy quyền cho TCTD khởi kiện mặc dù Quyết định số 843/QĐ-TTg ngày 31/5/2013 có quy định.

Do đó, khi TCTD khởi kiện trên cơ sở Hợp đồng ủy quyền của VAMC đã bị nhiều Tòa án địa phương từ chối với lí do cách hiểu của một số thẩm phán là bên được ủy quyền phải là cá nhân chứ không phải là pháp nhân.

Để khắc phục bất cập, vướng mắc nêu trên, Nghị định 34/2015/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định có liên quan của Nghị định 53 như:

Thứ nhất, cho phép VAMC được kế thừa quyền, nghĩa vụ chủ nợ của TCTD bán nợ, gồm cả quyền nghĩa vụ tố tụng, quyền bên được thi hành án trong quá trình thi hành án. Quy định này cho phép VAMC không phải làm lại các thủ tục tố tụng, thi hành án của các vụ việc đang được xừ lý trước khi bán nợ;

Thứ hai, cho phép VAMC ủy quyền hoặc chuyển giao quyền cho TCTD bán nợ khởi kiện để thu hồi nợ; ủy quyền hoặc chuyển giao quyền trong thi hành án cho TCTD bán nợ. Các quy định này làm rõ quyền của VMAC được ủy quyền khởi kiện, thi hành án cho TCTD bán nợ (được ủy quyền cho pháp nhân).

Xử lý bất cập trong quá trình xử lý nợ, tài sản bảo đảm của VAMC

Nghị định 34/2015/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định về quyền xử lý nợ, tài sản bảo đảm của VAMC đối với khoản nợ đã mua, cụ thể: (1) Cho phép VAMC được bán nợ cho tổ chức, cá nhân là người không cư trú theo quy định của NHNN; (2) Trao quyền cho VAMC được xử lý tài sản bảo đảm của các khoản nợ đã mua theo thỏa thuận giữa bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm thay vì thỏa thuận với cả TCTD bán nợ như quy định tại Nghị định 53/2013/NĐ-CP; (3) Cho phép VAMC được lựa chọn tiếp tục bán đấu giá tài sản hoặc trực tiếp thỏa thuận với bên mua sau 1 lần bán đấu giá không thành.

Ngoài các trường hợp hiện hành, Nghị định 34/2015/NĐ-CP cũng bổ sung thêm 2 trường hợp được coi là đấu giá không thành gồm không có người tham gia đấu giá và không có người trả giá tại cuộc đấu giá; (4) Cho phép TCTD được mua lại các khoản nợ xấu đã bán cho VAMC trước thời điểm đến hạn của trái phiếu đặc biệt của TCTD sở hữu trái phiếu đặc biệt.