Thể chế linh hoạt - “chìa khóa vàng” để Việt Nam bứt phá thành trung tâm công nghệ khu vực

Toàn cảnh Hội thảo “Quản trị công nghệ trong kỷ nguyên số: Những chính sách nổi bật tại Việt Nam”

Tại Hội thảo “Quản trị công nghệ trong kỷ nguyên số: Những chính sách nổi bật tại Việt Nam” diễn ra sáng 27/5, nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đã cùng khẳng định: Để nền kinh tế số phát triển bền vững, thể chế phải đi trước một bước - linh hoạt, mở rộng và kịp thời cập nhật nhằm vừa tạo động lực phát triển, vừa kiểm soát rủi ro.

Bà Citra Nasruddin, Giám đốc Chương trình thuộc Viện Nghiên cứu Công nghệ vì Cộng đồng (TFGI), nhận định: “Chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện là động lực tăng trưởng chủ đạo của nền kinh tế toàn cầu. Công nghệ không chỉ tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới, mà còn mở rộng thị trường và nâng cao hiệu quả phát triển”.

Với riêng Việt Nam, tiềm năng phát triển kinh tế số là rất lớn. Trong năm 2023, lĩnh vực này đã đóng góp tới 18,3% GDP. Chính phủ đặt mục tiêu đầy tham vọng: Đến năm 2025, tỷ trọng kinh tế số đạt 25% GDP là một con số mang tính bước ngoặt nếu đạt được. Để hiện thực hóa điều đó, bà Citra cho biết, Việt Nam đang triển khai hàng loạt chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, đặc biệt là phát triển hạ tầng công nghệ.

Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành cùng thách thức. Sự bùng nổ của công nghệ mới cũng kéo theo những rủi ro về pháp lý, an toàn số và tác động xã hội. Đó là lý do vì sao các chuyên gia nhấn mạnh vai trò trung tâm của thể chế, như một “hệ điều hành” cần được cập nhật liên tục để theo kịp thực tiễn.

Trình bày báo cáo của TFGI về quản trị công nghệ tại 6 quốc gia kinh tế số lớn ở Đông Nam Á (SEA-6), gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam, ông Keith Detros cho biết: “Khu vực SEA-6 đang chứng kiến quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ. Chính phủ các nước đã và đang nhanh chóng điều chỉnh khung pháp lý để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ, đồng thời tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo”.

Ông Keith Detros trình bày nội dung cơ bản của Báo cáo nghiên cứu của quản trị công nghệ tại 6 quốc gia Đông Nam Á

Theo ông Keith, báo cáo không chỉ cung cấp cái nhìn chuyên sâu về thực trạng quản trị công nghệ tại các quốc gia, mà còn hướng tới thúc đẩy đối thoại chính sách giữa các nước trong khu vực. Trong bối cảnh các cuộc đàm phán về Hiệp định Khung Kinh tế số ASEAN (DEFA) dự kiến hoàn tất cuối năm nay, đây sẽ là nền tảng quan trọng để hình thành hợp tác khu vực thực chất, tăng cường tính tương tác và kết nối.

Từ góc độ chính sách quốc nội, TS. Nguyễn Minh Thảo - Trưởng phòng Nghiên cứu chính sách Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược) khẳng định: Việt Nam đã có những bước tiến tích cực trong phát triển kinh tế số, nhưng vẫn còn đối mặt với không ít rào cản như thiếu hụt nhân lực số, năng lực đổi mới sáng tạo hạn chế, và sự chưa đồng bộ trong chính sách khuyến khích đầu tư R&D.

“Muốn đi nhanh và bền vững, thể chế phải đi trước công nghệ. Chúng ta cần mở rộng không gian thử nghiệm chính sách, thúc đẩy mô hình sandbox và xây dựng các chính sách mềm để hỗ trợ doanh nghiệp, đồng thời phải đảm bảo kiểm soát được an toàn số và các rủi ro hệ thống”, bà Thảo nhấn mạnh.

Theo bà Thảo, Nghị quyết 57-NQ/TW là một bước ngoặt mang tính chính trị khi lần đầu tiên xác định chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ là ba đột phá chiến lược trong phát triển đất nước. Mục tiêu được đặt ra rất rõ ràng: đến năm 2030, Việt Nam lọt top 3 ASEAN về năng lực nghiên cứu AI; đến 2045, kinh tế số đóng góp tối thiểu 50% GDP.

Đặc biệt, năm 2025 sẽ là năm bản lề với nhiều chính sách đột phá như Nghị quyết 193/2025/QH15 thí điểm cơ chế đặc biệt cho ngành bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số; cùng với đó là Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị định 88/2025/NĐ-CP tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đầu tư nghiên cứu phát triển trong khu vực tư nhân.

Những chính sách này nếu được triển khai hiệu quả sẽ tạo ra một môi trường thể chế mềm dẻo, thích ứng và thực sự dẫn dắt quá trình chuyển đổi số quốc gia. Đó không chỉ là chìa khóa giúp Việt Nam vượt qua rào cản phát triển công nghệ, mà còn là nền móng để vươn lên thành trung tâm công nghệ của khu vực.