Thúc đẩy thanh toán điện tử khu vực hành chính công

Hành lang pháp lý tiếp tục được hoàn thiện

Bám sát chủ trương nhất quán, xuyên suốt của Chính phủ, hành lang pháp lý, cơ chế chính sách về thanh toán không dùng tiền mặt tiếp tục được hoàn thiện, hỗ trợ, thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công. Theo đó, NHNN, Bộ, ngành liên quan nghiên cứu, tham mưu trình Quốc hội, Chính phủ ban hành và ban hành theo thẩm quyền nhiều cơ chế chính sách, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực thanh toán.

Cụ thể, Chính phủ ban hành Nghị định quy định về định danh và xác thực điện tử; Nghị định quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân; Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công: thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội; Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025; Quyết định phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile-Money...).

Về phía ngành Ngân hàng, NHNN Việt Nam ban hành Thông tư hướng dẫn mở tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng bằng phương thức điện tử (eKYC); Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Kế hoạch của ngành Ngân hàng triển khai Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06). NHNN và Bộ Công an đã ký Kế hoạch phối hợp về việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ tại Đề án “Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030” của Bộ Công an và NHNN.

Thanh toán điện tử trong khu vực hành chính công

Đối với Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng quốc gia (TTĐTLNH), NHNN tiếp tục quan tâm, nâng cấp. Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử do Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia (Napas) tổ chức vận hành tiếp tục đẩy mạnh tích hợp, kết nối sản phẩm, dịch vụ, nền tảng với các ngành, lĩnh vực khác để cung cấp dịch vụ công qua Cổng dịch vụ công Quốc gia (DVCQG), tập trung vào các lĩnh vực y tế, giáo dục, giao thông...

Về phía các TCTD, tổ chức trung gian thanh toán đã chú trọng phát triển mạnh hệ sinh thái số với các sản phẩm dịch vụ, phương thức thanh toán mới, an toàn, tiện lợi, đem lại lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp. Nhiều dịch vụ, phương thức thanh toán mới như mở tài khoản/mở thẻ bằng eKYC, thanh toán, chuyển tiền, rút tiền tại ATM bằng mã QR, thanh toán thẻ chíp phi tiếp xúc (contactless chip), xác thực thanh toán sinh trắc học, mã hóa thông tin thẻ (tokenization) đã được các ngân hàng, tổ chức TGTT tích hợp vào trong sản phẩm, dịch vụ để nâng cao tiện ích, an toàn bảo mật. Qua đó góp phần thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công.

Việc phối hợp thu NSNN qua NHTM tiếp tục được chú trọng và tăng cường. Bộ Tài chính đã chủ trì, phối hợp với NHNN đẩy mạnh công tác phối hợp thu NSNN với các NHTM. Hệ thống TTĐTLNH của NHNN đã được kết nối với toàn bộ 63 Kho bạc Nhà nước (KBNN) cấp tỉnh trong cả nước, đáp ứng được nhu cầu thu, chi ngân sách của người dân và doanh nghiệp một cách nhanh chóng, kịp thời. NHNN đã chỉ đạo các TCTD chủ động đầu tư cơ sở hạ tầng và công nghệ kết nối với các cơ quan liên quan (Thuế, Hải quan, KBNN) cải tiến, đa dạng hóa các kênh thu, nộp thuế, tạo nhiều tiện ích và thuận lợi cho doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế.

Đơn cử, trong lĩnh vực hải quan, tỷ lệ thu qua các NHTM phối hợp thu và KBNN tăng từ 53% (2014) lên 62,86% (2015), 87,63% (2016) và 99,8% (2022); cơ quan hải quan chỉ thu bằng tiền mặt đối với cá nhân có hoạt động xuất nhập khẩu. Đối với lĩnh vực thuế, từ tháng 4/2023, cơ quan thuế đã phối hợp với hệ thống ngân hàng, KBNN triển khai nộp thuế theo mã định danh khoản phải nộp nhằm đơn giản, hiện đại hóa phương thức thu nộp thuế...

Ngoài ra, NHNN đã chỉ đạo các NHTM, các tổ chức trung gian thanh toán tích cực đầu tư ứng dụng công nghệ, nghiên cứu, có giải pháp kết nối với Cổng DVCQG để thực hiện thanh toán trực tuyến cho các dịch vụ đã được tích hợp trên Cổng DVCQG, áp dụng chính sách miễn, giảm phí dịch vụ thanh toán đối với các giao dịch thanh toán trên Cổng DVCQG.

Trong thời gian qua, thanh toán không dùng tiền mặt đối với các dịch vụ giáo dục, y tế, điện, nước,...; chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp thất nghiệp cũng được đẩy mạnh. Đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo: 100% cơ sở giáo dục đại học trên địa bàn đô thị chấp nhận thanh toán học phí thông qua hệ thống ngân hàng; hầu hết cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông đã trang bị sẵn sàng phương tiện phục vụ thanh toán không dùng tiền mặt, thực hiện thông báo và khuyến khích học sinh và gia đình người học nộp học phí bằng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt. Còn đối với lĩnh vực y tế đã có 87,9% các bệnh viện trực thuộc Bộ và thuộc các trường Đại học Y, Dược đã triển khai thanh toán không dùng tiền mặt...

Đồng bộ khuôn khổ pháp lý để khuyến khích phát triển thanh toán điện tử

Hành lang pháp lý trong lĩnh vực thanh toán không dùng tiền mặt cần tiếp tục được nghiên cứu, hoàn thiện để phù hợp với các sản phẩm, dịch vụ mới, nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực thanh toán.

Việc thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ như viện phí, học phí, tiền điện,nước ở một số tỉnh, nhất là các tỉnh miền núi còn thấp; phạm vi triển khai chủ yếu tập trung vào nhóm đối tượng khách hàng tại khu vực thành thị, điều kiện kinh tế phát triển, thu nhập ổn định, đối tượng khách hàng là công chức, viên chức (cá biệt có tỉnh Đắk Nông còn chưa có khoản thu liên quan đến viện phí qua ngân hàng)…

Để triển khai hoàn thành các mục tiêu của Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021-2025 nói chung, mục tiêu về phát triển thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công, NHNN xác định một số định hướng, giải pháp trong thời gian tới.

Thứ nhất, tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ chế, chính sách cho hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán điện tử, nhằm tạo lập khuôn khổ pháp lý đầy đủ, đồng bộ nhằm khuyến khích phát triển thanh toán điện tử, hạn chế sử dụng tiền mặt và đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán; trong đó tập trung sửa đổi Luật Các TCTD, rà soát Luật NHNN, hoàn thiện trình Chính phủ ban hành Nghị định mới về thanh toán không dùng tiền mặt; Nghị định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng và xây dựng, ban hành các văn bản hướng dẫn.

Thứ hai, chỉ đạo nâng cấp, phát triển Hệ thống TTĐTLNH, hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử, hệ thống thanh toán của các ngân hàng đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả và có khả năng kết nối, tích hợp với các hệ thống khác, mở rộng hệ sinh thái thanh toán số để phục vụ thanh toán trực tuyến.

Thứ ba, tiếp tục ứng dụng, phát triển các sản phẩm, dịch vụ thanh toán trên thiết bị di động, như: thanh toán qua QR Code, mã hóa thông tin thẻ (Tokenization), thanh toán di động (Mobile Payment), thanh toán phi tiếp xúc (Contactless), Ví điện tử tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Thứ tư, tiếp tục triển khai có hiệu quả Đề án “Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030” nhằm từng bước làm sạch cơ sở dữ liệu khách hàng… để phát triển các ứng dụng nhằm thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ, dịch vụ hành chính công.

Thứ năm, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực chính phủ, dịch vụ hành chính công, nhất là trong công tác phối hợp thu ngân sách nhà nước, trong lĩnh vực y tế, giáo dục.

Thứ sáu, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, đào tạo, hướng dẫn nâng cao nhận thức về hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó có bảo vệ, quyền lợi ích hợp pháp của người sử dụng phương tiện, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt.y