Thương mại điện tử: Tăng trưởng mạnh, thách thức lớn

Tăng trưởng mạnh mẽ

Khảo sát từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho thấy, 63% dân số, tương đương 63 triệu người, tham gia mua sắm trực tuyến trong năm 2024, khẳng định mức độ thâm nhập sâu rộng của thương mại điện tử.

Sự phát triển của mạng xã hội đã thay đổi đáng kể hành vi tiêu dùng. Theo Metrix (một nền tảng phân tích dữ liệu giao dịch thương mại điện tử), 62% người tiêu dùng theo dõi livestream để đưa ra quyết định mua sắm, với giá trị trung bình 396 USD/năm. Các nền tảng như Facebook, Zalo, và TikTok ghi nhận một tỷ lệ tương đương, thúc đẩy các giao dịch trực tuyến, nhưng cũng làm gia tăng nguy cơ mua sắm bốc đồng. Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số) cho biết, số lượng tài khoản thương mại điện tử mới tăng mạnh, với hơn 9.000 tài khoản được ghi nhận trong năm 2024. Bộ Công Thương đã cấp phép cho 5.729 website và 195 sàn giao dịch hoặc ứng dụng thương mại điện tử, cho thấy sự sôi động của thị trường.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý

Thách thức trong quản lý

Mặc dù tăng trưởng ấn tượng, thương mại điện tử Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý. Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số nhận định, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm và đảm bảo minh bạch trên các nền tảng là ưu tiên hàng đầu. Các vấn đề nổi cộm bao gồm hàng giả, hàng nhái; khó khăn trong quản lý các sản phẩm đặc thù như thực phẩm chức năng, dược phẩm và sữa.

Hoạt động bán hàng qua livestream trên mạng xã hội cũng đang trở thành một thách thức lớn. Các KOL (người ảnh hưởng) và KOC (người tiêu dùng có sức ảnh hưởng) thường quảng cáo sản phẩm mà không kiểm soát chặt chẽ về chất lượng hoặc nguồn gốc. Bà Lê Thị Hà cho biết, hiện chưa có quy định pháp luật cụ thể để quản lý nội dung quảng cáo và sản phẩm trong các phiên livestream, khiến người tiêu dùng dễ bị lừa dối bởi các tuyên bố không chính xác.

Các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới càng làm phức tạp công tác quản lý. Nhiều nền tảng không có pháp nhân tại Việt Nam, gây khó khăn trong việc giám sát và xử lý vi phạm. Hàng giả, hàng nhái và các sản phẩm bị cấm lưu thông như thực phẩm chức năng, dược phẩm và sữa vẫn được rao bán công khai. Trong năm 2024, Bộ Công Thương đã phối hợp với các sàn giao dịch lớn để gỡ bỏ gần 1.000 sản phẩm vi phạm, chủ yếu là thực phẩm chức năng và sữa. Tuy nhiên, bà Hà nhấn mạnh, đây chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh toàn cảnh, đòi hỏi sự can thiệp mạnh mẽ hơn.

Giải pháp đồng bộ để phát triển bền vững

Để giải quyết các thách thức, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều biện pháp quyết liệt. Trong năm 2024, cơ quan này phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát dữ liệu, gỡ bỏ 120 website và 48 ứng dụng thương mại điện tử không còn hoạt động khỏi hệ thống onlinegov.vn. Hợp tác với Bộ Công an cũng được đẩy mạnh để xác thực thông tin người bán, nâng cao tính minh bạch. Hiện Việt Nam có hơn 55.000 doanh nghiệp và hơn 1.000 sàn giao dịch thương mại điện tử đang hoạt động, đòi hỏi một hệ thống quản lý hiệu quả.

Bộ Công Thương cũng tăng cường phối hợp với cơ quan hải quan để kiểm soát các giao dịch xuyên biên giới. Bà Lê Thị Hà nhấn mạnh, sự hợp tác liên ngành là yếu tố then chốt để giám sát các nền tảng không có hiện diện pháp lý tại Việt Nam. Ngoài ra, Bộ dự kiến sửa đổi Luật Quảng cáo và Luật Thương mại điện tử, quy định rõ trách nhiệm của các nền tảng, cá nhân livestream bán hàng, và các doanh nghiệp tham gia thị trường.

Với mục tiêu dài hạn là phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững, Bộ Công Thương cam kết hoàn thiện hạ tầng pháp lý, tăng cường phân cấp quản lý cho địa phương và xây dựng các chính sách bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Các sáng kiến như xác thực thông tin người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm đang được ưu tiên để đảm bảo thị trường minh bạch và công bằng.