Tìm lời giải cho bài toán thanh niên “3 không”

Theo các chuyên gia, lý do khách quan đầu tiên xuất phát từ việc hệ thống giáo dục – đào tạo chưa theo kịp tốc độ vận động của thị trường lao động. Dù đã hoàn thành đại học hoặc các chương trình đào tạo nghề, nhiều lao động trẻ vẫn không đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp.

Việc thiếu một lộ trình định hướng nghề nghiệp hiệu quả cũng góp phần đáng kể vào thực trạng này. Dù các trường học và doanh nghiệp đều tổ chức nhiều chương trình tư vấn, hội thảo hướng nghiệp, nhưng nhu cầu của người học vượt xa khả năng cung cấp, khiến không ít học sinh, sinh viên tiếp cận thông tin muộn. Việc được hướng nghiệp trễ, thường là sau khi đã chọn ngành và vào đại học, dẫn đến tình trạng đào tạo lệch so với mong muốn và năng lực thực tế. Đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều người trẻ “nhảy việc” thường xuyên và mất dần định hướng nghề nghiệp.

Thị trường lao động hiện nay cũng đang trải qua những thay đổi lớn về cấu trúc. Quá trình công nghiệp hóa và chuyển đổi số làm tăng nhu cầu nhân lực có kỹ năng cao, thành thạo công nghệ, trong khi lao động phổ thông ngày càng ít phù hợp. Những người không kịp thích nghi dễ bị đào thải.

Hỗ trợ thanh niên tìm kiếm việc làm phù hợp trong bối cảnh mới

Bên cạnh các yếu tố khách quan, còn tồn tại những nguyên nhân chủ quan. Một bộ phận người trẻ chịu áp lực công việc lớn, dẫn đến căng thẳng kéo dài, ảnh hưởng tinh thần và làm suy giảm động lực. Khi khủng hoảng tâm lý tích tụ, họ dễ rơi vào trạng thái buông bỏ, chểnh mảng và cuối cùng đưa ra quyết định nghỉ việc hoặc dừng học tập, đào tạo.

Câu chuyện của Hoàng Minh Thu, một cử nhân mới tốt nghiệp ở Hà Nội đã phản ánh rõ áp lực mà nhiều lao động trẻ đang đối mặt. Dù ra trường loại khá và sớm có việc tại một công ty truyền thông, Thu nhanh chóng rơi vào vòng xoáy công việc quá tải, deadline dồn dập và đòi hỏi phải liên tục tự học. Thiếu kinh nghiệm ứng phó áp lực, cô rơi vào mất ngủ, lo âu, hiệu suất giảm và chịu thêm kỳ vọng từ cấp trên. Chỉ sau chưa đầy một năm, sự kiệt sức khiến Thu quyết định nghỉ việc để “lấy lại cân bằng”, tạm gác kế hoạch học tập và đối mặt với sự sa sút tự tin vào ngành mình đã chọn.

Bàn về giải pháp, ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. Hồ Chí Minh nhìn nhận, nhóm thanh niên “3 không” này không chỉ là thách thức trước mắt, mà còn ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng nguồn nhân lực quốc gia. Thực trạng này cho thấy thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về chính sách hướng nghiệp, đào tạo kỹ năng và kết nối việc làm dành cho thanh niên.

Cũng theo ông Tuấn cần thay đổi cách tiếp cận về định hướng nghề nghiệp ngay từ cấp học dưới. Việc tăng cường tư vấn, cung cấp thông tin nghề nghiệp thực tế cho học sinh THCS, THPT sẽ giúp các em hiểu rõ năng lực, sở thích và nhu cầu thị trường. Đồng thời, đẩy mạnh phân luồng sau trung học, khuyến khích học nghề ở những lĩnh vực phù hợp với thế mạnh và định hướng phát triển kinh tế của từng địa phương. Vị chuyên gia tin rằng, một đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp sẽ giúp học sinh biết được thế mạnh của mình, vào những công việc ngành nghề gì thì phù hợp để các em không bị “lạc đường” khi chọn nghề.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) nhận định, nếu hơn 1,6 triệu thanh niên vẫn “đứng ngoài cuộc”, thị trường lao động Việt Nam sẽ khó đạt được sự phát triển bền vững. Vì vậy, việc đầu tư mạnh hơn cho đào tạo kỹ năng số, kỹ năng xanh, mở rộng cơ hội học nghề và hỗ trợ chuyển tiếp từ học tập sang việc làm là yêu cầu cấp thiết. Theo đó, ILO đề xuất mô hình Youth Guarantee (bảo đảm việc làm cho thanh niên) để đảm bảo mỗi thanh niên được tiếp cận việc làm, học nghề hoặc đào tạo trong vài tháng sau khi rời trường hoặc mất việc.

Cùng bàn về vấn đề này, ông Lê Quang Trung, nguyên Phó Cục trưởng phụ trách Cục Việc làm cho rằng, cơ quan chức năng cần xây dựng các giải pháp phù hợp cho từng nhóm thanh niên thông qua những chính sách và dự án chuyên biệt. Theo ông, các hỗ trợ phải bao quát cả những bạn trẻ vừa hoàn tất đào tạo, những người còn có nhu cầu bổ sung kỹ năng, thanh niên nông thôn chuẩn bị bước vào thị trường lao động, nhóm thất nghiệp kéo dài, thanh niên có hoàn cảnh khó khăn cũng như những người cần nâng cao tay nghề để tiếp cận cơ hội việc làm tốt hơn.