TPP: Đã rất gần tới một thỏa thuận lịch sử
Trong tuần này, 12 Bộ trưởng thương mại của các nước thành viên tham gia đàm phán TPP gặp mặt tại một khu nghỉ dưỡng sang trọng tại đảo Maui, Hawai để nhóm họp về những chi tiết cuối cùng trong Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), thỏa thuận được cho là mang tính lịch sử và sẽ làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt của thương mại toàn cầu. Nếu như mọi chuyện diễn ra suôn sẻ, rất có thể TPP sẽ được công bố ngay cuối tuần này.
Ông Obama tự tin khi thông báo với Quốc hội Mỹ rằng cuộc họp các bộ trưởng TPP lần này rất có thể sẽ là cuộc họp cuối cùng |
Ròng rã trong suốt 5 năm vừa qua, các chuyên gia đàm phán từ Mỹ, Nhật và các nền kinh tế thuộc vành đai Thái Bình Dương đã làm việc không biết mệt mỏi để có thể đưa ra một hiệp định thương mại có độ dài hơn 700 trang và bao gồm 29 chương, được tinh chỉnh đến cả những chi tiết nhỏ nhất.
Hiệp định TPP, trong đó có sự tham gia của 2 trong 3 nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ và Nhật Bản, sẽ bao hàm khoảng 40% GDP toàn cầu. Chỉ tính riêng về quy mô, đây sẽ là hiệp định thương mại lớn nhất mà thế giới được chứng kiến trong vòng hơn 2 thập kỷ qua, và cũng là lớn nhất khu vực từ trước đến nay.
Mặt khác, hiệp định này còn mang ý nghĩa địa chính trị rất quan trọng, do đóng vai trò là xương sống của chiến lược xoay trục của Mỹ về châu Á nhằm đối trọng với vị thế ngày một cao của Trung Quốc.
Sự lạc quan đối với TPP đã tăng rất nhiều trong những tuần vừa qua sau khi Quốc hội Mỹ chính thức trao quyền “đàm phán nhanh” cho Tổng thống Obama. Đây được cho là một bước đột phá đối với quá trình đàm phán TPP. Trước khi Dự luật về quyền đàm phán nhanh TPA được thông qua, các quốc gia khác đã giữ lại những điều khoản tốt nhất do họ e ngại rằng chính quyền của ông Obama sẽ thất bại trước Quốc hội với những thỏa thuận đã đạt được trên bàn đàm phán. Nút thắt này được mở ra sẽ là một động lực mạnh mẽ để hoàn tất và kí kết hiệp định thương mại đầy tham vọng này.
Các bên đàm phán nói rằng họ đã tiến rất gần tới một thỏa thuận cuối cùng và tự tin rằng, công bố chính thức về TPP sẽ được đưa ra sau khi cuộc họp các bộ trưởng kết thúc vào thứ 6 tuần này.
Mỹ và Nhật Bản, hai thành viên chính và lớn nhất của TPP, về cơ bản đã hoàn tất thỏa thuận song phương của riêng mình với những điều khoản thương mại đối với hầu hết các mặt hàng từ phụ tùng ô tô đến thịt bò và gạo. Nội các của ông Obama cũng tỏ ra đặc biệt tự tin khi thông báo với Quốc hội Mỹ rằng cuộc họp các bộ trưởng TPP lần này rất có thể sẽ là cuộc họp cuối cùng.
Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề khá nhức nhối đang tồn đọng và có thể khiến hiệp định bị trì hoãn và cần thêm những lần đàm phán sau. Thủ tướng Shinzo Abe đã nói với các Bộ trưởng trong cuộc họp Chính phủ Nhật Bản thứ 6 vừa qua: “Chúng ta đã đến rất gần, gần đến mức gần như có thể chạm được tới vạch đích. Tuy nhiên những mét cuối cùng vẫn luôn là chặng khó khăn nhất”.
Một trong những rào cản lớn nhất trên bàn đàm phán là các vấn đề về sở hữu trí tuệ và bảo vệ bằng sáng chế cho các loại tân dược. Ngoài ra, các quan chức cũng đang phải nỗ lực để điều chỉnh một điều khoản gây tranh cãi trong đó cho phép các nhà đầu tư kiện các nước thành viên để đòi bồi thường. Điều khoản này, theo các nhà phê bình, có thể sẽ khiến tòa án nước sở tại bị qua mặt và làm giảm khả năng điều tiết chính sách của các chính phủ.
Mặc dù vậy, mối đe dọa trực tiếp nhất đối với hiệp định lại là về chính trị. Canada đang phải chịu sức ép rất lớn để mở cửa thị trường chăn nuôi cho các quốc gia cạnh tranh khác như New Zealand, quê hương của Fonterra, công ty sữa lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, chính quyền của tổng thống Stephan Harper lại đang cố gắng hết sức để né tránh những ảnh hưởng tiêu cực về mặt chính trị trước cuộc tổng tuyển cử vào tháng 10 tới, do đó vẫn chưa có bất kỳ một đề xuất nào trong vấn đề này. Điều này đã dẫn tới một số ý kiến, đặc biệt là từ phía Mỹ, cho rằng Canada có thể sẽ bị loại khỏi TPP.
Trong một bức điện gửi Đại sứ quán Canada tại Washington vào thứ 6 vừa qua, các Thượng nghị sĩ Orrin Hatch và Ron Wyden, hai kiến trúc sư chính của Đạo luật đàm phán nhanh đã nói rằng việc Canada có thể tham gia vào TPP hay không phụ thuộc rất nhiều vào khả năng đáp ứng của họ với các tiêu chuẩn rất cao của Hiệp định này.
Đáp trả lại sự đe dọa này, chính quyền Canada tuyên bố họ sẽ không chịu nhượng bộ trước bất kỳ sự “bắt nạt” nào từ Mỹ hay các nước thành viên và sẽ không chấp nhận cái mà họ gọi là “đàm phán qua báo chí”.
Ngoài ra, Thủ tướng Malaysia, Najib Razak cũng đang vướng phải một số scandal chính trị và các bên đàm phán lo ngại rằng chính quyền của ông có thể quá yếu kém để giải quyết những vấn đề nhạy cảm liên quan tới các công ty quốc doanh và Luật Lao động có phần thiên vị đối với người dân tộc thiểu số tại Malay.
Ngay cả khi một thỏa thuận có thể đạt được tại Maui trong tuần này, Hiệp định này vẫn sẽ phải được ký bởi nguyên thủ và Quốc hội của 12 quốc gia. Tuy nhiên, tất cả sẽ vẫn chỉ là con số 0 nếu như các Bộ trưởng thương mại không thể đáp ứng được kỳ vọng đối với Hiệp định đầy tham vọng này.