Vị thế “điểm đến” đầu tư của Việt Nam

Bức tranh FDI sáng trở lại

Nửa đầu năm 2023 chúng ta chứng kiến không ít chỉ số kinh tế suy giảm, trong đó số liệu về thu hút, giải ngân FDI cũng không phải là ngoại lệ. Hết 6 tháng đầu năm, tổng vốn đăng ký FDI giảm 4,6%, trong khi giải ngân chỉ tăng nhẹ 0,5% so với cùng kỳ năm 2022. Tuy nhiên đà giảm của dòng vốn FDI đã dịu dần qua các tháng đầu năm, sau đó chính thức ghi nhận sự phục hồi trong nửa cuối năm 2023. FDI không chỉ tăng trưởng dương trở lại mà là tăng trưởng mạnh. Tổng vốn đăng ký đạt 36,6 tỷ USD, tăng tới 32,1% so với cùng kỳ năm 2022, là mức tăng cao và ấn tượng nhất giai đoạn trong và sau đại dịch Covid-19 (năm 2020 giảm 25,0%; 2021 tăng 9,2%; 2022 giảm 11,0%). Trong đó, vốn đăng ký đầu tư mới đạt gần 20,19 tỷ USD, tăng 62,2% so với năm 2022, phản ánh các nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục quan tâm, tin tưởng vào Việt Nam.

Việc thu hút FDI thành công, cũng là yếu tố quan trọng góp phần làm dòng vốn FDI thực hiện tại Việt Nam đạt 23,2 tỷ USD trong năm 2023. Con số này tuy chỉ tăng 3,5% so với cùng kỳ nhưng lại là năm có quy mô vốn FDI thực hiện đạt cao nhất từ trước đến nay. Thậm chí cho đến những ngày đầu năm 2024 này, nhiều người vẫn chưa hết ngạc nhiên với sự “đảo chiều” tăng ngoạn mục đến vậy của dòng vốn FDI trong năm vừa qua

Sẽ rất khó nói đâu là yếu tố chính, mang tính quyết định trong một năm mà kinh tế toàn cầu nói chung, Việt Nam nói riêng vẫn bị bủa vây bởi các khó khăn, bất định. Nhưng bên cạnh các yếu tố mang tính nền tảng như chính trị ổn định, vị trí địa chính trị thuận lợi - các thành tố mà Việt Nam có và luôn duy trì được lâu nay, thì nhiều yếu tố khác đều ghi nhận sự cải thiện.

Đơn cử theo bà Phí Thị Hương Nga, Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng (Tổng cục Thống kê), đầu tư công đã thực hiện tốt vai trò là nguồn vốn mồi, giúp thu hút FDI cao trong cả năm. Việt Nam đã tham gia rất nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) và trở thành quốc gia đã ký kết FTA với tất cả các đối tác kinh tế lớn trên toàn cầu… đã tạo điều kiện thuận lợi đẩy mạnh việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài mở rộng cơ hội đầu tư. Cùng với đó, kinh tế vĩ mô ổn định; môi trường đầu tư của Việt Nam thông thoáng, an toàn; Chính phủ luôn đồng hành, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn, ổn định và phát triển sản xuất; các chính sách tài khoá, tiền tệ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp đã được thực thi hiệu quả; các hoạt động ngoại giao kinh tế trong năm 2023 đạt nhiều thành quả lớn… “Tất cả các yếu tố như vậy đã giúp củng cố, khẳng định niềm tin, tác động tích cực đến các nhà đầu tư trong việc quyết định đến đầu tư mới, cũng như mở rộng dự án hiện hữu tại Việt Nam”, bà Nga nhận định và cho rằng, sự phục hồi và bắt đầu tăng trưởng trở lại của dòng vốn FDI vào Việt Nam từ nửa cuối năm 2023 không chỉ là động lực rất quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong năm 2023 mà còn trong các năm tiếp theo.

Động lực cho tăng trưởng

Khảo sát Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý IV/2023 của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng cho thấy rõ mức độ “hài lòng” của các doanh nghiệp châu Âu đã tăng lên rõ rệt. Các doanh nghiệp tự tin vào tình hình hiện tại của mình đã tăng từ 24% trong quý III lên 32% trong quý IV/2023. Triển vọng cho quý I/2024 cũng rất tích cực, khi có tới 29% doanh nghiệp đánh giá triển vọng của họ là “xuất sắc” hoặc “tốt”; 31% doanh nghiệp cho biết có kế hoạch mở rộng lực lượng lao động ngay trong quý I này và 34% có ý định tăng mức đầu tư.

Việt Nam nằm trong số 10 điểm đến đầu tư toàn cầu hàng đầu (theo Khảo sát BCI quý IV/2023 của EuroCham)

Vị thế “điểm đến” đầu tư của Việt Nam cũng tăng lên đáng kể trong mắt các nhà đầu tư. Theo khảo sát BCI trên, một con số ấn tượng là có tới 62% số người được hỏi đã xếp hạng Việt Nam trong số 10 điểm đến đầu tư toàn cầu hàng đầu, trong đó 17% xếp Việt Nam ở vị trí cao nhất. Tương quan trong ASEAN, 29% xếp Việt Nam vào danh sách “các quốc gia cạnh tranh hàng đầu” tại khu vực và 45% coi Việt Nam là đối thủ cạnh tranh mạnh, mặc dù vẫn còn một số thách thức nhất định.

“Niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam đang ngày càng tăng, dữ liệu năm 2023 củng cố điều này. Năm 2023, đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng 32,1% so với năm 2022. Đây là minh chứng rõ ràng cho niềm tin ngày càng tăng vào nền kinh tế Việt Nam”, ông Gabor Fluit - Chủ tịch EuroCham, nhấn mạnh. Theo Chủ tịch EuroCham, những số liệu thống kê và khảo sát như vậy báo hiệu động lực tăng trưởng mạnh mẽ và cơ hội cho Việt Nam trong năm 2024.

“Mặc dù đây là những con số đầy hứa hẹn, nhưng trước sự cạnh tranh ngày càng tăng trong khu vực, Việt Nam vẫn nên thận trọng. Điều quan trọng là cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách và chiến lược của mình để thu hút và duy trì dòng vốn FDI. Trong đó, một lĩnh vực quan trọng cần tập trung là đơn giản hóa thủ tục hành chính, bởi đây vẫn là một trở ngại lớn đối với các doanh nghiệp. Đồng thời, đầu tư vào cơ sở hạ tầng để giảm chi phí hậu cần và nâng cao trình độ của lực lượng lao động cũng rất quan trọng. Điều này sẽ giúp đất nước duy trì tính cạnh tranh và quỹ đạo tăng trưởng”, ông Gabor Fluit khuyến nghị.

Cùng với đó theo các chuyên gia, vấn đề liên kết doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI cũng tiếp tục là một tồn tại hạn chế kéo dài đến nay. Mục tiêu phát triển các liên kết và chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước chưa đạt được. Đề cập cụ thể đến một trong những giải pháp nhằm gia tăng hàm lượng nội địa hoá, TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách VEPR cho biết, tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành công nghiệp vẫn còn rất thấp và có thể khẳng định, doanh nghiệp nội địa của Việt Nam vẫn chưa tham gia được vào hệ sinh thái và chuỗi giá trị của các doanh nghiệp đầu chuỗi, doanh nghiệp FDI.

“Sự liên kết còn yếu và rời rạc, chủ yếu là loại liên kết theo chuỗi sản xuất và cung ứng (liên kết dọc), trong khi liên kết theo hướng R&D để tạo ra những công nghệ và giải pháp mới, sản phẩm mới có chất lượng cao để đủ sức cạnh tranh còn chưa cao. Đây là nguyên nhân chính không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp, mà còn giảm năng lực cạnh tranh, hiệu quả xuất khẩu và tham gia các FTA thế hệ mới”, TS. Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh. Và trong lúc chờ đợi có những chiến lược đột phá hơn, cần tập trung hơn nữa vào việc đánh giá lại và hoàn thiện các thể chế và chính sách nhằm thúc đẩy tính hiệu quả cạnh tranh của ngành công nghiệp phụ trợ trong nước thông qua việc xây dựng, thực thi hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn phù hợp với quy định chung. Tăng cường phát triển các ngành công nghiệp hạ nguồn như sản xuất, lắp ráp các sản phẩm hoàn chỉnh, tiến tới việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của ngành công nghiệp hỗ trợ.