Việt Nam: Điểm đến hấp dẫn trong dịch chuyển chuỗi sản xuất

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì Lễ đón Tổng thống Joe Biden

Hai bên đã chính thức nâng cấp quan hệ ngoại giao lên “Đối tác chiến lược toàn diện”, một động thái mang tính biểu tượng nhưng rất quan trọng mà theo các chuyên gia, sẽ củng cố niềm tin giữa hai bên khi Mỹ tìm kiếm một đối tác ở châu Á để thúc đẩy tham vọng của nước này đối với các công nghệ quan trọng, chẳng hạn như sản xuất chip.

Đối tác tin cậy

Các công ty từ Apple đến Intel đã tiến sâu hơn vào Việt Nam để đa dạng hóa chuỗi cung ứng, sử dụng tối đa công suất của nhiều nhà máy tại Việt Nam và góp phần giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tiếp tục bất chấp suy giảm toàn cầu. Hôm thứ Hai, Nhà Trắng công bố một “thỏa thuận mang tính bước ngoặt” giữa Boeing và Vietnam Airlines trị giá 7,8 tỷ USD, dự kiến sẽ hỗ trợ hơn 30.000 việc làm tại Hoa Kỳ. Theo đó, Vietnam Airlines mua 50 chiếc máy bay phản lực 737 Max của Boeing. Ông Brad McMullen, Phó chủ tịch cấp cao phụ trách bán hàng và tiếp thị thương mại của Boeing, cho biết: “Đông Nam Á là một trong những thị trường hàng không phát triển nhanh nhất thế giới và 737 MAX là chiếc máy bay hoàn hảo để Vietnam Airlines đáp ứng hiệu quả nhu cầu đó trong khu vực”.

Chuyến thăm của Tổng thống Biden diễn ra sau hội nghị thượng đỉnh G20 ở Ấn Độ. Theo Nhà Trắng, ông Biden đã gặp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và các nhà lãnh đạo khác của Việt Nam để “thúc đẩy sự phát triển của kinh tế Việt Nam tập trung vào công nghệ”, cũng như thảo luận các cách thức để cải thiện sự ổn định trong khu vực.

Trong những năm gần đây, thương mại giữa hai nước đã tăng vọt nhờ mối quan hệ Đối tác toàn diện được xác lập vào năm 2013. Do đó theo ông Ted Osius, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ-ASEAN và là cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam, việc nâng cao quan hệ vừa qua “chỉ là bắt kịp với thực tế đã tồn tại”. Theo dữ liệu của Chính phủ Mỹ, Hoa Kỳ đã nhập khẩu gần 127,5 tỷ USD hàng hóa từ Việt Nam vào năm 2022, so với 101,9 tỷ USD năm 2021 và 79,6 tỷ USD năm 2020. Năm ngoái, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Mỹ, tăng từ vị trí thứ 10 vào hai năm trước đó.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, gần đây đã nhiều lần chỉ ra tầm quan trọng của sáng kiến “friend-shoring” - đặt chuỗi sản xuất tại các quốc gia bằng hữu nhằm tạo ra chuỗi cung ứng đa dạng, linh hoạt và bền vững trong các ngành công nghiệp then chốt. “Thay vì phụ thuộc nhiều vào các quốc gia nơi chúng ta có căng thẳng địa chính trị và không thể tin tưởng vào nguồn cung cấp liên tục, đáng tin cậy, chúng ta cần thực sự đa dạng hóa nhóm nhà cung cấp của mình”, bà Yellen nói trong một bài phát biểu năm ngoái tại tổ chức nghiên cứu Hội đồng Đại Tây Dương.

Vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng sẽ tăng lên

Trên thực tế xu hướng đa dạng chuỗi cung ứng đã xuất hiện từ lâu, đặc biệt khi đại dịch Covid-19 bùng phát, nhiều tập đoàn ngày càng buộc phải xem xét các chiến lược của mình theo hướng mở rộng các trung tâm sản xuất như một cách để giảm sự phụ thuộc vào một cơ sở sản xuất duy nhất.

Michael Every, chiến lược gia toàn cầu của Rabobank, tác giả báo cáo cho biết, nhìn từ góc độ ngành công nghiệp, Việt Nam thực tế đã bùng nổ trong nhiều năm qua. Mức lương tương đối thấp hơn và dân số trẻ đã mang lại cho Việt Nam lực lượng lao động và cơ sở người tiêu dùng vững chắc, thúc đẩy hoạt động đầu tư vào quốc gia này. Cùng quan điểm, bà Alicia García-Herrero, kinh tế gia trưởng tại Natixis, cho rằng Việt Nam có lợi thế vì là quốc gia đầu tiên trong khu vực đã xây dựng được năng lực chuỗi cung ứng “cho nhiều, nhiều lĩnh vực” từ nhiều năm trước.

Ngay sau khi Tổng thống Biden đến Việt Nam vào Chủ nhật, Nhà Trắng đã công bố mối quan hệ đối tác bán dẫn mới. “Hoa Kỳ công nhận tiềm năng của Việt Nam có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng chuỗi cung ứng trong việc xây dựng chuỗi cung ứng chất bán dẫn linh hoạt, đặc biệt là mở rộng năng lực ở các đối tác đáng tin cậy, những nơi không thể tái bố trí sang Hoa Kỳ và thúc đẩy hơn nữa sự phát triển sản xuất và công nghiệp trong nước theo Đạo luật chíp của Hoa Kỳ”, Nhà Trắng cho biết trong một tuyên bố.

Cựu Đại sứ Ted Osius cho biết, Hoa Kỳ cần một đối tác đáng tin cậy để cung cấp chip và Việt Nam có thể làm được điều này. Tập đoàn Intel cũng nhìn nhận sự việc theo cách đó. Nhà sản xuất chip có trụ sở tại California đã cam kết đầu tư 1,5 tỷ USD vào một khuôn viên rộng lớn nằm ngay bên ngoài TP. Hồ Chí Minh, nơi Intel cho biết sẽ là cơ sở thử nghiệm và lắp ráp đơn lẻ lớn nhất trên thế giới. Ông Ted Osius kỳ vọng sẽ có thêm nhiều khoản đầu tư vào lĩnh vực này sau khi Washington và Hà Nội nâng cấp quan hệ. “Tầm quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng đó sẽ tăng lên. Chúng ta sẽ thấy sự tăng tốc khi nói đến hợp tác trong lĩnh vực công nghệ”, ông Ted Osius dự đoán.

IMF dự báo tăng trưởng của Việt Nam sẽ chậm lại, từ 8% năm ngoái xuống còn 5,8% trong bối cảnh nhu cầu từ nước ngoài với hàng xuất khẩu giảm. Nhưng mức tăng trưởng đó vẫn “ổn” hơn khá nhiều khi dự báo tăng trưởng toàn cầu chỉ là 3% và cao hơn đáng kể ở nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới. Natixis cho biết trong một báo cáo nghiên cứu gần đây: “Khi phần còn lại của châu Á bị ảnh hưởng nặng, Việt Nam vẫn sẽ là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất”.

Và chính điều đó trở nên hấp dẫn đối với các tập đoàn đang tìm kiếm những “điểm sáng” trong một môi trường toàn cầu ảm đạm hiện nay. Sự quan tâm như vậy đã được ghi nhận vào tháng 3 vừa qua, khi Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN dẫn đầu một phái đoàn kinh doanh lớn nhất từ trước đến nay tới Việt Nam. Phái đoàn bao gồm 52 công ty Mỹ, trong đó có các tập đoàn lớn như Netflix và Boeing. Tất nhiên, các công ty vẫn còn có những e ngại về các yếu tố, như các quy định về công nghệ hay cơ sở hạ tầng của Việt Nam vẫn còn kém xa so với một cường quốc thương mại lâu đời như Trung Quốc.