Xây dựng cơ chế vượt trội cho ngành giáo dục hiện thực hóa tầm nhìn 2045

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực cho giáo dục, đào tạo

Tăng phân cấp, phân quyền

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho biết, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là con đường làm nên sức mạnh và tương lai, vận mệnh của dân tộc, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đặc biệt, tại Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ Khoá XV, Quốc hội tiếp tục thảo luận, xem xét thông qua ba dự án luật về giáo dục, đào tạo; các cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá; đồng thời xem xét chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035. Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là những bước đi quan trọng để cụ thể hóa Nghị quyết 71 - NQ/TW, tạo hành lang pháp lý và cơ chế vượt trội cho giáo dục phát triển mạnh mẽ để thực hiện tầm nhìn đến năm 2045: xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu; phấn đấu có ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam thuộc nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín.

Đa số ĐBQH tán thành việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo nhằm thể chế hóa kịp thời, đầy đủ và hiệu quả các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đột phá được nêu tại Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị; tạo hành lang pháp lý đặc thù, vượt trội để Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương triển khai đồng bộ, quyết liệt ngay từ năm 2026. Đồng thời, tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn lớn về thể chế, nhân lực, tài chính và quản trị, khơi thông và huy động hiệu quả mọi nguồn lực, tạo động lực và không gian phát triển mới cho toàn ngành giáo dục; thúc đẩy tự chủ đại học thực chất, nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực…

Một trong những nội dung đáng chú ý của Dự thảo là trao thẩm quyền tuyển dụng, điều động, thuyên chuyển và biệt phái giáo viên cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo. Đây là động thái thể hiện tinh thần phân cấp mạnh mẽ, nhằm khắc phục tình trạng quản lý phân tán giữa tỉnh - huyện - xã, dẫn đến thừa thiếu cục bộ kéo dài nhiều năm. Thảo luận tại Nghị trường, ĐBQH Trịnh Thị Ngọc Diễm (Cần Thơ) cho rằng, quy định này thể hiện rõ nét việc phân cấp, phân quyền mạnh gắn với đặc thù của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp song thực tế hiện nay cấp xã không có cơ quan chuyên môn giáo dục, chỉ có phòng văn hóa xã hội, có một công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Bên cạnh đó, công tác điều động, thuyên chuyển, biệt phái, bố trí, phân công, thay đổi vị trí việc làm đối với nhà giáo, cán bộ quản lý và nhân viên trong các cơ sở giáo dục công lập không phải chỉ thực hiện khâu thủ tục hay quy trình mà cần gắn với việc đánh giá, quản trị nhân sự giáo dục một cách toàn diện về năng lực chuyên môn, đạo đức, chiều hướng phát triển và khả năng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Trong khi đó, thẩm quyền này hiện tại được giao cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo. Nếu trao toàn bộ thẩm quyền cho UBND cấp xã sẽ dễ phát sinh tình trạng thiếu tính thuyết phục trong công tác cán bộ, công tác đánh giá thiếu triệt để, chặt chẽ và thiếu thông tin chuẩn xác đa chiều. Đồng thời cũng chưa phù hợp với tinh thần Nghị quyết 71 là bảo đảm nguyên tắc gắn trách nhiệm quản lý chuyên môn với quản lý nhân sự và tài chính.

Từ những phân tích trên, đại biểu Trịnh Thị Ngọc Diễm đề nghị, vẫn giao thẩm quyền điều động bố trí nhân sự cho Chủ tịch UBND cấp xã để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời, không tách sự quản lý về chuyên môn và nghiệp vụ, năng lực quản lý giáo dục từ phía ngành giáo dục. Thông qua cơ chế phối hợp chặt chẽ, chỉ phân cấp một phần cho địa phương để có sự nhất quán trong nhìn nhận, đánh giá công tác cán bộ cũng như quản lý toàn diện đội ngũ.

Cần tăng chế độ phụ cấp cho giáo viên

Bên cạnh đó, ĐBQH Phạm Hùng Thắng (Ninh Bình) đề nghị nghiên cứu, xem xét, mở rộng cho cả đối tượng giáo viên mầm non, phổ thông công lập đang công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn được hưởng mức phụ cấp ưu đãi nghề tương xứng hoặc nếu không được mức 100% thì cũng ở mức cao hơn mức 70% để tránh thiệt thòi cho đối tượng này. Một vấn đề khác là mức phụ cấp ưu đãi nghề 30% được áp dụng đối với tất cả các nhân viên công tác tại các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập tại tất cả các vùng. Không có sự khác biệt giữa vùng có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và ngay cả đối với vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn hay vùng biên giới hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi.

“Quy định này chưa hợp lý nên tiếp tục nghiên cứu để có quy định phụ cấp ưu đãi cao hơn của nhân viên công tác tại cơ sở giáo dục mầm non phổ thông công lập ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn so với vùng có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển”, ĐBQH Phạm Hùng Thắng khẳng định.

Cùng chung nhận định này, là một nhà giáo, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) bày tỏ, trong sự nghiệp giáo dục nước nhà, người thầy được quan tâm thực sự bằng chế độ chính sách cụ thể chứ không phải chỉ là tôn vinh bằng lời nói. Việc này thể hiện sự nhất quán trong chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Quốc hội đã ban hành, trong đó quy định lương của giáo viên được xếp cao nhất trong hệ thống thang bảng lương hành chính sự nghiệp. Việc có chế độ phụ cấp cao hơn sẽ giúp giáo viên có thu nhập tốt hơn, ý thức được trách nhiệm của mình với xã hội, với người học sẽ cao hơn và sẽ dồn toàn tâm, toàn ý chăm lo cho việc dạy học ở trong trường. Việc tăng chế độ đãi ngộ đối với giáo viên chỉ là một phần đầu tư nhỏ của xã hội nhưng mang lại lợi ích cho hàng trăm hàng nghìn người học và hiệu quả xã hội rất cao.

Khi đã được quan tâm hơn thì yêu cầu của xã hội đối với người thầy cũng cao hơn, việc giám sát của xã hội với thực hiện chức trách, nhiệm vụ của thầy cũng phải chặt chẽ và sâu sát hơn. Cơ chế này sẽ giúp hình thành được một đội ngũ người thầy chuẩn mực - nhân tố quyết định sự thành công của nền giáo dục nước nhà, đại biểu Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Nhìn về xa hơn đối với cơ chế chính sách đặc thù vượt trội, đại biểu Trịnh Thị Ngọc Diễm đề nghị, cần bổ sung nhiệm vụ và giải pháp cụ thể để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực. Bổ sung chính sách đặc thù để xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam, giáo dục đức, trí, thể, mỹ, giá trị cốt lõi nhất là việc xây dựng văn hóa học đường, kiểm soát tác động tiêu cực của truyền thông, mạng xã hội vào giáo dục, ngăn chặn, đẩy lùi, tiến tới chấm dứt bạo lực học đường, ma túy học đường. Xây dựng các cơ chế, quy hoạch sắp xếp lại mạng lưới trường học từ mầm non đến đại học, tái cơ cấu, sáp nhập đối với các cơ sở có quy mô trường lớp nhỏ, thiếu đội ngũ giáo viên, sáp nhập giải thể đối với các trường không đạt chuẩn, trình đội ngũ chưa đáp ứng nhu cầu.

Đặc biệt là xây dựng các chính sách đặc thù, vượt trội để thực sự quản lý được chất lượng kiểm định, kiểm soát đầu ra toàn hệ thống theo Nghị quyết 71 đạt hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng toàn diện và nâng cao vị thế ngành giáo dục, đại biểu Trịnh Thị Ngọc Diễm nhấn mạnh.