Xóa văn mẫu: Khó vẫn phải làm
Câu chuyện xóa văn mẫu, bài mẫu trong ngành giáo dục lần này lại được chính Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo (GDĐT) Nguyễn Kim Sơn nêu ra, vì thế dư luận quan tâm và kỳ vọng. Quan điểm của ông là cần sớm “chấm dứt học theo văn mẫu, bài mẫu, dẫn tới triệt tiêu sự sáng tạo của thầy và trò”.
Ý kiến này của ông được nhiều người đồng tình, bởi chuyện văn mẫu, bài mẫu không chỉ riêng ở môn Ngữ văn, mà đã lan sang cả những môn học khác như Toán, Lý, Hóa… Sự “hoành hành” của nạn văn mẫu thậm chí trở thành một thứ bệnh của ngành giáo dục.
Việc xuất bản tràn lan các loại sách văn mẫu đã làm ảnh hưởng tới tư duy của học sinh |
Chị Đặng Bích Thu (Hoàng Mai, Hà Nội), có con gái năm học này bắt đầu lên lớp 2, kể: Cuối học kỳ 2 năm lớp 1, cô giáo chủ nhiệm gửi cho các con mấy đề tham khảo, trong đó một đề yêu cầu tả về người lao động trí óc, đề thứ hai tả về một lễ hội, đề thứ ba kể về một buổi biểu diễn nghệ thuật. “Lẽ ra chỉ dừng lại ở đó, để các con tự viết, tự mô tả theo cách hiểu, cách nghĩ của các con, rồi cô sửa, góp ý cho các con. Nhưng không, kèm theo 3 đề kia là khoảng 3 tờ giấy A4 in hai mặt, trên đó mỗi đề có 3 bài văn mẫu để các con đọc và tự chọn một bài trong mỗi chủ đề mà học thuộc”, chị Thu thở dài. “Bản thân tôi có gợi ý cháu viết theo cảm nhận của cháu về một lần tham dự lễ hội ở quê nội, nhưng cháu bảo sợ sai ý cô”.
Câu chuyện học sinh lớp 1 đã phải làm quen với văn mẫu cho thấy phần nào áp lực mà các thầy cô giáo phải gánh. Nó cũng phản ánh phần nào căn bệnh thành tích của ngành giáo dục. Khi mà học sinh ngày một đông lên, lớp học 30 học sinh chỉ là “lý thuyết”, còn thực tế thường gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi. Cho nên, thầy cô giáo giữ được “tròn vai” thôi đã khó, chớ nên đòi hỏi gì nhiều hơn. Và những bài văn mẫu sẽ giúp các cô hoàn thành công việc một cách thuận lợi hơn, để cuối kỳ, cuối năm kết quả “chung cuộc” sẽ tốt đẹp hơn.
Trong khi đó, anh Phùng Văn Tiến (Hoàn Kiếm, Hà Nội), có con học lớp 10 cũng cho rằng, cách dạy hiện nay đang “bóp nghẹt” tư duy của trẻ. “Thầy cô giáo ra đề “Hãy viết cảm nhận của anh/chị về…”, nhưng khi chấm, thì chấm theo cảm nhận của thầy cô”, anh Tiến bày tỏ.
Từ những bức xúc tiềm ẩn với giáo dục, dễ hiểu vì sao dư luận hiện nay đang quan tâm đến yêu cầu “chấm dứt dạy và học theo văn mẫu, bài mẫu” của Bộ trưởng Bộ GDĐT. Tuy nhiên, việc này không chỉ là một mong muốn, một yêu cầu, mà cần có những kế hoạch hành động một cách khoa học, cụ thể.
Có ý kiến cho rằng, chỉ khi chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo được thực thi một cách nghiêm túc, thì câu chuyện dạy và học văn mẫu mới giảm bớt chứ chưa thể chấm dứt ngay trong năm học 2021-2022 này. Có nghĩa là, để chấm dứt nạn dạy và học theo văn mẫu, thì không chỉ xuất phát từ thầy cô giáo, mà cao hơn, đó là những yêu cầu, chỉ đạo từ ngành giáo dục, từ các nhà trường. Song song với đó, cần dẹp bỏ những nhóm lợi ích trong việc xuất bản, phát hành những cuốn sách “văn mẫu” vốn được bán công khai, dày đặc trong chính hệ thống của ngành giáo dục.
Trên nhiều diễn đàn giáo dục, không chỉ các nhà văn, nhà thơ, hay những chuyên gia giáo dục chỉ ra nguyên nhân sâu xa của “căn bệnh” mang tên văn mẫu, mà bản thân nhiều thầy cô trực tiếp giảng dạy cũng nêu ra những trải nghiệm của họ. Cô Trần Thành, giáo viên dạy Ngữ văn, Trường THCS - THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) cho biết, nhiều năm dạy và chấm thi cô bắt gặp nhan nhản bài làm văn của học trò sao chép y nguyên bài mẫu. Ngay trong một lớp học, học sinh cũng có những bài kiểm tra viết na ná nhau. “Nguyên nhân đầu tiên là do quá trình dạy học, giáo viên, nhà trường chạy theo bệnh thành tích. Muốn học sinh đạt điểm cao, giáo viên bằng mọi cách luyện cho học sinh viết dài, học thuộc để đạt điểm 10 mà không chú trọng đến việc dạy học sinh đọc văn, cảm thụ tác phẩm. Tiếp đến là do học sinh đi học thêm, được luyện trong các lò luyện thi”, cô Thành nêu quan điểm.
GS. Trần Đình Sử cũng cho rằng, dạy và học theo văn mẫu là tâm lý ngắn hạn, cần nhanh chóng xóa bỏ. Việc Bộ trưởng Bộ GDĐT mở cuộc chiến chống tệ nạn dạy “văn mẫu” vào thời điểm này, là rất đúng lúc. Vì chúng ta đang bước vào thực thi chương trình giáo dục mới. Bốn năm nữa là xong thời hạn viết sách giáo khoa (SGK) mới, dạy theo chương trình mới và SGK mới. Bốn năm tới sẽ là 4 năm tập dượt. Đây là thời điểm vàng để thực hiện triệt để theo chương trình mới.
Chuyện dạy và học “văn mẫu” không chỉ gây bức xúc cho dư luận xã hội, mà còn làm “tan nát cõi lòng của chúng tôi, những người tham gia vào biên soạn chương trình và SGK đổi mới giáo dục nhiều năm qua”, GS. Trần Đình Sử bày tỏ.
Theo GS, “văn mẫu” chính thức trở thành nạn sao chép học thuộc là khi ai đó quy định, giới hạn bài thi tốt nghiệp hoặc thi đại học vào các bài văn học ở lớp 11 và 12 THPT, quanh đi quẩn lại chỉ một số tác phẩm văn học như “Đây thôn Vỹ Dạ”, “Đây mùa thu tới”, “Tống biệt hành”, “Tây tiến”, “Hai đứa trẻ”, “Chữ người tử tù”, “Đất nước”, “Vợ nhặt”, “Sóng”… “Như vậy nhân tố tạo thành “văn mẫu” không do chương trình, không ai quy định cái gọi là “mẫu”, mà do sự thu hẹp chương trình ôn thi và do các lò luyện thi”, GS. Trần Đình Sử nhận định.
Đồng tình với quan điểm cần chấm dứt việc dạy và học theo văn mẫu, bài mẫu, song một số ý kiến khác cũng cho rằng, cần đưa ra những lộ trình chứ không thể nói xóa là xóa ngay được. Cũng đừng kỳ vọng có thể thay đổi ngay trong năm học mới này.
Một yêu cầu đương nhiên khác, việc ra đề thi cũng phải thay đổi, để tránh tình trạng học thuộc, học vẹt… Cách ra đề thi hiện nay đang khuyến khích lối học thuộc, đáp án thường là đếm ý cho điểm, học sinh nêu được các ý trong đáp án coi như điểm cao.
Chỉ khi có sự vào cuộc đồng bộ và quyết liệt, thì câu chuyện xóa văn mẫu, bài mẫu mới thu được kết quả tích cực. Nếu không sẽ chẳng khác gì chuyện “ném đá ao bèo”…