Xuất khẩu Việt Nam sang ASEAN: Bước chuyển mình mạnh mẽ

Thành viên chủ động, có trách nhiệm

Ngày 28/7/1995, Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đánh dấu quá trình hội nhập khu vực của Việt Nam cũng như tiến trình hợp tác, liên kết của cả khu vực.

Trải qua 25 năm là thành viên của ASEAN, vai trò của Việt Nam đã được các nước trong khu vực và thế giới đánh giá cao bởi sự tích cực, chủ động và có trách nhiệm trong tiến trình xây dựng ASEAN trở thành một trong những tổ chức có uy tín trên trường quốc tế.

Việt Nam là thành viên có nhiều đóng góp tích cực trong cộng đồng ASEAN

Tiến sỹ Frederick Kliem, chuyên gia nghiên cứu thuộc Trung tâm nghiên cứu chủ nghĩa đa phương, Trường nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam cho rằng, Việt Nam là thành viên rất được tôn trọng, đáng tin cậy và có tính xây dựng trong ASEAN.

“Trong 25 năm qua, kể từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã trở thành một phần thiết yếu của tổ chức khu vực này. Việt Nam không phải là nước thành viên ban đầu của ASEAN, nhưng đạt được tiến bộ phát triển rất nhanh trong khu vực. Việt Nam là thành viên rất được tôn trọng, đáng tin cậy và có tính xây dựng trong ASEAN”, ông Frederick Kliem cho hay.

Chuyên gia Nga Grigory Pavlovich Trofimchuk, Chủ tịch Hội đồng chuyên gia Quỹ nghiên cứu Ý tưởng Á-Âu nhận định, Việt Nam đóng vai trò rất to lớn đối với sự phát triển của ASEAN trong 25 năm qua. Việt Nam đã chứng tỏ mình không chỉ là một thành viên có trách nhiệm của ASEAN, mà còn là đầu tàu của tổ chức uy tín này.

Ông Trofimchuk cho biết, dư luận ở Nga và Liên minh Kinh tế Á-Âu đều có chung nhận định, Việt Nam đang góp phần nâng cao vị thế của ASEAN, quảng bá hình ảnh của tổ chức này ra thế giới bên ngoài và trên phạm vi quốc tế.

Đánh giá về những đóng góp tích cực của Việt Nam, Giáo sư Carl Thayer thuộc Đại học New South Wales (Australia) chia sẻ, Việt Nam đã đảm bảo nền chính trị ổn định và một nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng cao, từ đó có nền tảng vững chắc để tạo ra những đóng góp ý nghĩa cho ASEAN và sự phát triển của Hiệp hội.

Thương mại hai chiều nhảy vọt

Trở thành một thành viên của ASEAN đã tạo cơ hội cho kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng với khu vực. Thương mại hai chiều Việt Nam - ASEAN đã có bước tăng trưởng nhảy vọt trong 25 năm qua.

Theo Tổng cục Hải quan, ASEAN đã trở thành khu vực xuất khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam, sau các thị trường Mỹ, EU và Trung Quốc. Năm 2019, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với ASEAN đạt 57,3 tỷ USD, tăng 1,1% so với năm 2018.

Thương mại hai chiều Việt Nam - ASEAN đã có bước tăng trưởng nhảy vọt trong 25 năm qua.

Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam đạt 25,2 tỷ USD, tăng 1,5%, chiếm 9,6% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ ASEAN đạt 32,1 tỷ USD, tăng 0,9%, chiếm 12,7% tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước. Nhập siêu của Việt Nam với khu vực này là 6,85 tỷ USD, giảm 1,3% so với năm 2018.

Cụ thể, các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam bao gồm: sắt thép các loại (đạt 2,5 tỷ USD, tăng 5,2%); điện thoại các loại và linh kiện (đạt 2,3 tỷ USD, giảm 21,2%); máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện (đạt 1,9 tỷ USD, giảm 15,3%); máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác (đạt 1,9 tỷ USD, tăng 4,4%); dệt may (đạt 1,5 tỷ USD, tăng 21,4%)…

Các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang ASEAN chủ yếu là Thái Lan, Malaysia, Singapore, Philippines và Indonesia. Đáng chú ý vài năm gần đây, Thái Lan và Indonesia đã trở thành các thị trường nhập khẩu ô tô lớn nhất của Việt Nam, vượt qua các thị trường truyền thống như Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Đức…

Đánh giá về tác động của việc gia nhập ASEAN đến tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam, ông Vũ Hồ, Vụ trưởng Vụ ASEAN (Bộ Ngoại giao) khẳng định, quá trình hội nhập ASEAN của Việt Nam đã được triển khai hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong hơn 20 năm qua.

“Năm 1995, Việt Nam tham gia Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), đàm phán ký kết Hiệp định Ưu đãi thuế quan của ASEAN (CPT). Nếu không ký kết AFTA thì Việt Nam chưa chắc đã ký được hiệp định thương mại tự do (FTA) với EU hay hiệp thương mại với Mỹ (BTA) năm 2000. Rõ ràng, gia nhập ASEAN là Việt Nam tham gia sân tập trước khi ra sân chơi khác rộng lớn hơn”, ông Vũ Hồ nhận định.

Ông Vũ Hồ nhấn mạnh, kể từ khi tham gia AFTA, Việt Nam đã có nhiều ưu thế để tăng trưởng thương mại, kinh tế, đồng thời tạo động lực phát triển sản xuất - kinh doanh.

Theo ông Phạm Bình An, Giám đốc Trung tâm Hội nhập kinh tế TP. Hồ Chí Minh, ASEAN là một thị trường lớn, đông dân với dân số gần 600 triệu dân, tầng lớp trung lưu ngày càng tăng. Người dân ASEAN có nhiều nét tương đồng về lối sống, văn hóa và sinh hoạt. Hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và ASEAN rất thuận lợi do khoảng cách địa lý gần.

“Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) mang lại nhiều cơ hội cho Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng, nâng cao năng lực sản xuất, cạnh tranh cung ứng nguyên liệu, vốn, công nghệ kỹ thuật cao”, ông An lưu ý.

Đẩy mạnh các nhóm hàng chủ lực

Theo Bộ Công Thương, do sự gần gũi về địa lý, dư địa để tăng trưởng xuất khẩu của nhiều hàng hóa trong nước sang khu vực ASEAN còn rất lớn.

Những năm qua, xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN chủ yếu là nông sản, thủy sản và khoáng sản. Những mặt hàng này hầu hết được hưởng thuế nhập khẩu ưu đãi theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Cụ thể, xuất khẩu nông, thủy sản sang ASEAN năm 2019 đạt 2,69 tỷ USD, tăng 0,9%, trong đó xuất khẩu rau quả tăng 68,8%, thủy sản tăng 2,3%, gạo tăng 8,6%, chè tăng 16,9%.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, ASEAN hiện là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của ngành thủy sản. Do được hưởng những ưu đãi từ AFTA và các hiệp định liên quan, một số mặt hàng xuất khẩu thủy sản như tôm, cá ngừ, cá tra… đang tăng cả về sản lượng và giá trị.

Bên cạnh thủy hải sản, dệt may cũng là nhóm hàng xuất khẩu tiềm năng của Việt Nam sang ASEAN. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang ASEAN đạt đạt 1,5 tỷ USD, tăng 21,4%; xơ sợi tăng 8,4%, đạt 310 triệu USD.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho biết, nhóm hàng dệt may còn nhiều khả năng tăng xuất khẩu sang ASEAN trong những năm tới, khi các dòng thuế tiếp tục được cắt giảm nhờ các FTA và lợi thế về khoảng cách địa lý, độ tương đồng về văn hóa.

Đánh giá về cơ hội thâm nhập thị trường ASEAN của các nhóm hàng chủ lực, bà Lê Thị Mai Anh, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương) cho rằng, Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng để xuất khẩu sang ASEAN các nhóm mặt hàng như hàng chế biến, chế tạo, điện thoại các loại và linh kiện, máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, nông thủy sản, cà phê, chè, vật liệu xây dựng…

“Đặc biệt mặt hàng gạo, thị trường ASEAN chiếm hơn 50% sản lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam. Hiện Việt Nam đã dự thầu cung cấp tối đa 300.000 tấn gạo G2G cho Philippines; chúng ta cũng dự kiến ký kết MOU về gạo song phương với Singapore, hàng tháng phía bạn sẽ mua 7.000 - 8.000 tấn gạo trong vòng 2 năm, do vậy triển vọng xuất khẩu gạo vào thị trường trong ASEAN là rất lớn”, bà Mai Anh lưu ý.