Yếu tố cần cho tăng trưởng bền vững

Khi lắng nghe, mọi vấn đề sẽ được giải quyết

Tăng trưởng kinh tế thuần túy mà tách rời các yếu tố khác sẽ không mang đến sự phát triển bền vững. Bởi thế, việc xem xét đến vấn đề bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên và đặc biệt là phải luôn đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi cuộc thảo luận là những vấn đề rất quan trọng cho một nền kinh tế tăng trưởng bền vững.

Chia sẻ tại Hội thảo “Vai trò khu vực tư nhân và tổ chức xã hội trong tăng trưởng hòa nhập” do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức ngày 9/9 tại Hà Nội, TS. Đỗ Quỳnh Chi, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu VietLabour cho rằng, các tổ chức xã hội dân sự (XHDS) đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển bền vững.

Các đại biểu chia sẻ ý kiến tại hội thảo

Chia sẻ về một nghiên cứu mà VietLabour tiến hành cách đây 4 năm ở một xưởng sản xuất giày rất lớn của Đài Loan tại Việt Nam, bà Chi cho biết: Khi đó xưởng này đã hoạt động ở Việt Nam được 2 năm, tuy nhiên gặp rất nhiều vấn đề về lao động. Tỷ lệ thay thế lao động của họ lên tới gần 20%/tháng và trung bình một năm xảy ra 2 cuộc đình công bất hợp pháp của công nhân ở xưởng này xung quanh vấn đề tiền lương.

Lúc đó ban giám đốc người Đài Loan không chấp nhận đối thoại với người lao động. Nhưng người lao động cũng không có cách nào để đưa ra ý kiến phản hồi, khiếu nại hay thương lượng về lương, về điều kiện lao động nên đã dẫn đến tình trạng phải bỏ việc hoặc đình công bất hợp pháp. Hệ quả kéo theo là năng suất lao động của DN thấp trong khi DN này chịu áp lực rất lớn trong mối quan hệ của họ với các nhãn hàng quốc tế. Và khi các cuộc đình công liên tiếp xảy ra buộc DN đứng trước 2 lựa chọn: hoặc tiếp tục sản xuất nhưng phải thay đổi để đáp ứng các điều kiện của người lao động hoặc phải đóng cửa rút về Đài Loan.

Tình trạng đó kéo dài đến khi người lao động thành lập được công đoàn của riêng họ với Chủ tịch Công đoàn lại chính là một công nhân, từ đó người lao động đã có kênh đối thoại với lãnh đạo DN, các đề nghị, yêu cầu hợp lý của người lao động được giải quyết và DN đã hoạt động ổn định. Bà Chi nhắc lại câu chuyện này để minh chứng vai trò của công đoàn cũng như các tổ chức XHDS đã giúp người dân có quyền tự do nêu ý kiến và được bảo vệ khi thực hiện các quyền của họ.

Từ khuyến khích tham gia xây dựng thể chế

Thực tế trong những năm qua, như khẳng định của ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), phát triển khu vực kinh tế tư nhân là một trong những thành tựu quan trọng nhất trong những năm đổi mới của Việt Nam. Số lượng DN tư nhân đã tăng tới trên 40 lần so với trước khi Việt Nam tiến hành đổi mới đã cho thấy điều này. Hiến pháp mới của Việt Nam lần đầu tiên khẳng định vai trò của doanh nhân trong Hiến pháp và hiện có tới 36 doanh nhân là các đại biểu Quốc hội. Hay từ năm 2004, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định có “Ngày doanh nhân Việt Nam” hàng năm…

Hàng loạt các ví dụ như vậy cho thấy vai trò của khu vực tư nhân đã ngày càng được coi trọng hơn. Đặc biệt, Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) mà không ít lãnh đạo các tỉnh “xem thường” trong những năm đầu mới thực hiện thì đến nay cũng rất được coi trọng. Như ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI kiêm Giám đốc Dự án PCI cho biết, đã có tới gần 50 tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo cải thiện PCI, trong đó có nhiều tỉnh đã thành lập tổ công tác PCI để quyết tâm nâng xếp hạng của tỉnh mình.

Tuy nhiên, thực tế cũng phải thừa nhận để thực sự đạt được sự tăng trưởng bền vững – sự tăng trưởng mà tất cả các thành phần trong xã hội đều được hưởng lợi - còn cần rất nhiều nỗ lực. Trong đó, ba vấn đề nổi lên là cần tập trung cải thiện khung thể chế và pháp luật; nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước và tăng cường sự tham gia của các nhóm dân cư trong xã hội.

Đơn cử về xây dựng khung thể chế, nhiều ý kiến tại hội thảo cho rằng, trong quá trình tham gia xây dựng văn bản, phải đảm bảo tính khách quan và chuyển dần từ các cơ quan chuyên ngành xây dựng pháp luật sang các cơ quan chuyên trách của Quốc hội trên cơ sở nâng cao về số lượng và chất lượng của các đại biểu Quốc hội chuyên trách. Khi xây dựng pháp luật, cần chú ý xây dựng theo hướng thuận lợi nhất cho những người thụ hưởng, chứ không phải là để thuận lợi, thuận tiện cho các cơ quan quản lý.

Các dự thảo văn bản pháp luật đưa ra lấy ý kiến cũng cần đi vào thực chất, tránh tình trạng, xin ý kiến “cho vui”. Mà muốn vậy thì theo ông Fred Burke, Giám đốc điều hành Công ty Baker & Mckenzie Việt Nam, những diễn đàn hay cơ chế lấy ý kiến như vậy cần được hệ thống và thể chế hóa.

Nhưng đồng thời, theo bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam, về phía cộng đồng các DN, các tổ chức phi chính phủ và các hội nghề nghiệp cũng phải có trách nhiệm trong việc tham gia đóng góp kịp thời. Tránh tình trạng lúc cần lấy ý kiến thì không tham gia, khi vướng mắc trong thực thi thì lại quay lại phàn nàn. Quan trọng hơn, khi đã có được các văn bản pháp luật có chất lượng thì cần có sự kiểm tra, giám sát của cơ quan Quốc hội và các cơ quan chức năng để đảm bảo luật thực sự đi vào cuộc sống.

Đỗ Lê