Chung tay chống hạn

Khát trên diện rộng

Khô hạn ảnh hưởng nghiêm trọng

Khu vực Nam Trung bộ được đánh giá là một trong những khu vực bị ảnh hưởng hạn hán nặng nề nhất cả nước. Như đã đề cập ở bài trước, tình trạng thiếu nước sinh hoạt và sản xuất đang ở mức báo động, kéo dài từ đầu năm 2015 đến nay vẫn chưa có dấu hiệu được cải thiện.

Do lượng nước của các hồ chứa bị thiếu hụt, đến nay Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận có gần 23 nghìn ha đất lúa phải dừng sản xuất. Dự kiến, nếu hạn hán tiếp tục kéo dài đến vụ hè thu 2016, các địa phương này có khoảng 40 nghìn hecta đất lúa phải dừng sản xuất.

Những con bò đang phải ăn lá mía

Tại khu vực này, Ninh Thuận chịu hậu quả nặng nề từ đợt hạn hán trong năm 2015, hiện tổng lượng nước của 20 hồ thủy lợi toàn tỉnh chỉ còn khoảng 80/192 triệu m3.

Để cân đối và dự phòng nguồn nước trong vụ đông xuân năm nay, vụ hè thu 2016 dự kiến sẽ lùi thời gian sản xuất khoảng 45 ngày để kiên cố hóa hệ thống kênh Bắc và kênh Chàm. Như vậy, ít nhất 4.481 ha đất sản xuất dọc kênh Bắc, 2.895 ha dọc kênh Chàm phải ngưng sản xuất và khoảng 280.000 con gia súc, gia cầm sẽ thiếu nước uống.

Sự ảnh hưởng do diễn biến tiêu cực của thời tiết cũng gây ra tình trạng thiếu nước tưới trầm trọng tại khu vực Tây Nguyên. Tại Gia Lai, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Võ Ngọc Thành vừa ký Quyết định số 203/QĐ/UBND về việc công bố hạn hán xảy ra trong vụ Đông Xuân 2015-2016 trên địa bàn, với cấp độ rủi ro hạn cấp 1.

Tại những địa phương trong khu vực như Kon Tum, Đăk Lăk, Đăk Nông, nhiều người dân đã đào giếng mới hoặc nạo vét giếng nước cũ để lấy nước sinh hoạt và đang tìm mọi biện pháp để cứu vãn diện tích cà phê, hồ tiêu và các loại cây công nghiệp khác đang bị thiếu nước tưới.

Theo ông Trần Trung Thành, Phó giám đốc đài Khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên, mùa mưa năm 2015 kết thúc sớm hơn khoảng 20 ngày, lượng mưa cũng chỉ bằng khoảng 50%-70% so với trung bình nhiều năm. Riêng lượng mưa ở vùng phía Bắc Tây Nguyên chỉ đạt khoảng 50% so với trung bình các năm, trong khi nhiều khả năng mùa mưa năm 2016 sẽ tới muộn. Các tỉnh Gia Lai, Kon Tum đang ở rủi ro cấp 2 trong 3 cấp rủi ro về hạn hán.

Trong khi đó, tại Tây Nam bộ thì do ảnh hưởng biến đổi khí hậu, tình trạng nước biển xâm thực vào sâu trong đất liền đã diễn ra tại 8 tỉnh là Bến Tre, Kiên Giang, Long An, Tiền Giang, Sóc Trăng, Cà Mau. Mới đây, có thêm 2 địa phương Vĩnh Long và Trà Vinh công bố thiên tai hạn mặn.

Chính quyền vào cuộc chống hạn

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ cuối năm 2014, El Nino đã ảnh hưởng đến Việt Nam, làm nhiệt độ tăng cao, thiếu hụt lượng mưa. Đây được cho là nguyên nhân gây ra hạn hán, xâm nhập mặn, gây thiệt hại nặng nề và tiếp tục đe dọa đến sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân.

Các khu vực ảnh hưởng nặng nhất là đồng bằng sông Cửu Long, Nam Trung bộ, Tây Nguyên và Đông Nam bộ. Theo dự báo, El Nino tiếp tục ảnh hưởng và kéo dài đến giữa năm 2016, trở thành đợt El Nino có ảnh hưởng dài nhất tại Việt Nam.

Vì vậy, Chính phủ cũng như các bộ, ngành và địa phương phải tập trung cao độ, huy động các nguồn lực, triển khai thực hiện hiệu quả, đồng bộ các giải pháp phòng chống hạn, xâm nhập mặn với mục tiêu cuối cùng là giảm được tối đa thiệt hại do hậu quả của hạn hán, xâm nhập mặn gây ra.

Trước tình hình diễn biến tiêu cực của thời tiết, các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương đã nhanh chóng vào cuộc tìm giải pháp chống hạn, để cải thiện hoạt động sản xuất của bà con nông dân; đồng thời dùng mọi biện pháp để giúp người dân không “khát” nước sinh hoạt.

Đơn cử, tỉnh Ninh Thuận đã chủ động hướng dẫn các nông hộ chuyển đổi phần lớn diện tích lúa trên địa bàn sang các loại cây trồng cạn như đậu, ngô… Theo ngành nông nghiệp địa phương này, hiện toàn địa bàn đang trong thời điểm hạn hán ngày càng gay gắt, thiếu nước tưới cho cây trồng, nhất là lúa…

Do đó, chính quyền hướng dẫn người nông dân chuyển đổi sang các cây trồng ít sử dụng nước, và đây được xem là giải pháp tối ưu nhất. Trong vụ đông - xuân này, toàn tỉnh chuyển đổi 1.196 ha, trong số này chuyển từ đất lúa 933 ha, đất màu 263ha và 3 cây trồng chủ lực được chọn trồng là đậu xanh, bắp, cỏ chăn nuôi. Riêng diện tích đậu xanh là gần 890 ha, nhiều nhất ở huyện Thuận Nam với 375 ha, Thuận Bắc 232 ha…

Nếu thực hiện đúng theo kế hoạch, với năng suất bình quân 2 tấn/ha thì nông dân địa phương sẽ thu hoạch đạt sản lượng gần 1.780 tấn đậu xanh. Như thế ít ra cũng đảm bảo được thu nhập để trang trải đời sống.

Ông Lưu Xuân Vĩnh, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận khẳng định, nhiệm vụ trọng tâm nhất trong thời điểm hiện nay là các cấp, ngành tập trung cứu hạn. Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận yêu cầu lãnh đạo các sở, ngành, huyện, thành tập trung quyết liệt thực hiện tốt phương án chống hạn gắn với chuyển đổi cơ cấu cây trồng đạt hiệu quả, xác định công tác chống hạn là nhiệm vụ lâu dài trong quá trình biến đổi khí hậu. Làm sao để người dân tại các xã bị hạn kéo dài có đủ nước sinh hoạt, sau đó mới tính đến chuyện nước phục vụ cho sản xuất.

Trong khi đó, các địa phương khác để chủ động “sống chung với hạn”, chính quyền đã kịp thời vào cuộc chỉ đạo các ngành chức năng thực hiện nghiêm kế hoạch chống hạn đã xây dựng; tuyên truyền người dân sử dụng nguồn nước tiết kiệm, hiệu quả. Cùng với đó, huy động và hỗ trợ người dân sử dụng máy bơm hộ gia đình bơm nước từ ao, hồ tự nhiên để chống hạn, khoan giếng cấp nước sinh hoạt cho nhân dân trong khu vực bị khô hạn…

Tuy nhiên, để phát huy có hiệu quả nguồn vốn đầu tư, cũng như kịp thời cứu hạn, các chuyên gia cho rằng, các địa phương cần tập trung đẩy nhanh tiến độ, thi công dứt điểm các công trình thủy lợi, công trình nước sinh hoạt để đưa vào khai thác sử dụng, tăng nguồn cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt. Đồng thời; có kế hoạch vận hành cụ thể đối với từng công trình thủy lợi để nâng cao hiệu suất sử dụng nước.

Bên cạnh đó, là cơ cấu lại và chuyển đổi cây trồng phù hợp với khả năng đáp ứng của các nguồn nước. Đối với những diện tích trồng lúa nước có nguy cơ hạn hán, nhiễm mặn chủ động chuyển đổi sang các cây trồng cạn, hoặc chuyển sang trồng cỏ phục vụ chăn nuôi, hoặc nuôi trồng thủy sản. Đặc biệt, phải ưu tiên cung cấp nước cho sinh hoạt, sản xuất cho người dân.