Cổ đông nhỏ: Sao cứ để có chuyện mới nói?

Vài năm qua, khi thị trường chứng khoán diễn biến thuận lợi, những vấn đề liên quan đến cổ đông nhỏ lẻ thường ít được nhắc đến. Nhưng khi doanh nghiệp phải đối mặt với những thách thức, rủi ro, những mâu thuẫn lợi ích giữa cổ đông nhỏ, cổ đông lớn và doanh nghiệp nhiều khả năng sẽ quay trở lại.

Khoảng nửa thập kỷ trước, không ít doanh nghiệp vì những lý do bất khả kháng mà buộc phải tổ chức ĐHCĐ lần thứ 2, thậm chí lần 3, lãng phí thời gian và chi phí tổ chức. Điều này xuất phát từ những nguyên nhân khách quan chẳng hạn công ty ở xa các địa điểm trung tâm, cơ cấu cổ đông phân tán, nhưng mặt khác còn có nguyên nhân chủ quan. Đó chính là việc các cổ đông nhỏ lẻ nhận thấy sự thiếu tôn trọng của doanh nghiệp đối với mình nên cũng không cần tới dự.

Theo chiều ngược lại, chính cổ đông nhỏ đôi khi cũng không ý thức được vai trò “làm chủ” của mình nên cũng không tham gia nhiều trong quá trình xây dựng, phản biện cho hoạt động, chiến lược của doanh nghiệp. Những vấn đề này đã tồn tại nhiều năm, tuy nhiên đến nay, dù vẫn đang được giải quyết, nhưng chưa triệt để, thậm chí bị khựng lại. Vì vậy, không quá khó để dự báo rằng, năm nay cổ đông lãi lớn, vui vẻ vì giá cổ phiếu tăng, nhưng không chừng năm sau đại hội lại căng như dây đàn, các bên lại “đấu khẩu” nảy lửa với nhau.

Giá cổ phiếu không thể tăng mãi, cũng có lúc sụt giảm

Sở hữu cổ phiếu, tất nhiên ai cũng muốn giá tăng để có lợi nhuận, tài sản ngày một nhiều hơn. Nhưng giá cổ phiếu thì không thể tăng mãi, cũng có lúc sụt giảm. Lúc này, chắc chắn cổ đông sẽ quan tâm nhiều hơn đến những quyền lợi của mình liên quan đến vấn đề minh bạch thông tin, cổ tức, thậm chí có các ý kiến giám sát, phản biện.

Không thể phủ nhận, mức độ tôn trọng cổ đông của các doanh nghiệp ngày một được cải thiện hơn, chẳng hạn như thông tin minh bạch hơn, các loại báo cáo như báo cáo thường niên, báo cáo phát triển bền vững, báo cáo tài chính còn được lập theo chuẩn quốc tế với những cái tên đi đầu như Bảo Việt, Dược Hậu Giang, Vinamilk… Tuy nhiên, vẫn còn đó những bấp cập vẫn chưa giải quyết đó là sự gắn kết cũng như tiếng nói của cổ đông nhỏ.

Các chuyên gia đã từng hiến kế, cổ đông nhỏ hoàn toàn có thể liên kết lại với nhau để có tiếng nói mạnh hơn, điều này thực ra không khó vì có thể gặp nhau ngay tại đại hội, hoặc cũng có thể nhờ các đơn vị môi giới, công ty chứng khoán giúp sức.

Dẫu biết rằng, việc các cổ đông nhỏ lẻ có thể liên kết lại để đạt được tỷ lệ sở hữu như cổ đông lớn (5%) là không dễ dàng, vì cơ cấu rất phân tán, nhưng nếu không từng bước thực hiện thì việc liên kết này chỉ nằm ở dạng ý tưởng, thậm chí là viễn tưởng. Về tiếng nói của cổ đông nhỏ, cũng cần nhìn ở nhiều góc độ.

Thực tế, không ít những trường hợp cổ đông dù chỉ sở hữu vài trăm, vài nghìn cổ phiếu, nhưng khi cất tiếng nói phản biện về kế hoạch kinh doanh thì cả đại hội đều vỗ tay tán thành, vì đây là những người có chuyên môn thực sự. Chẳng hạn như câu chuyện tại đại hội cổ đông của REE cách đây 10 năm, khi một cổ đông tính toán tại chỗ hiệu quả đối với các dự án đầu tư ngành năng lượng của công ty này, bà Nguyễn Thị Mai Thanh, Chủ tịch HĐQT đã hết lòng cảm ơn và thậm chí còn mời người này về công ty làm việc.

Nhưng vẫn còn đó những ý kiến thiếu thuyết phục, chưa có sức nặng để có thể gắn kết được số đông, từ đó sinh ra tâm lý ức chế và cuối cùng không đạt được kết quả như kỳ vọng. Về phía doanh nghiệp, dường như việc nhìn thấy giá cổ phiếu tăng có thể khiến các lãnh đạo có phần chủ quan, thậm chí tự mãn với tâm lý cho rằng mình đã hoàn thành trách nhiệm. Về mặt chiến lược, đôi khi sự tự tin thái quá, lại thiếu đi những kênh phản biện cũng khiến doanh nghiệp có thể gặp những thách thức về sau và đến lúc đó lại xảy ra những mâu thuẫn khó hàn gắn với cổ đông nhỏ. Có lẽ đã đến lúc, vai trò cổ đông nhỏ lẻ, cần được cả chính cổ đông nhỏ lẻ lẫn doanh nghiệp nhìn nhận lại, thực hiện một cách nghiêm túc, chuẩn mực thay vì để trôi và phó mặc cho tương lai.