Ngành cá tra Việt Nam: Hướng đến mục tiêu xuất khẩu 2,4 tỷ USD
Những tín hiệu tích cực
Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), năm 2018, ngành hàng cá tra đã có sự đột phá về giá trị kim ngạch XK. Theo đó, kim ngạch XK cá tra đạt 2,26 tỷ USD, tăng 26,5% so với năm 2017. Hoa Kỳ vẫn giữ vai trò là thị trường định hướng khi kim ngạch XK đạt 549,45 triệu USD tăng 59,5% so với năm 2017, tiếp theo là Trung Quốc và Hồng Kông, đạt 528,657 triệu USD, tăng 28,7% so với năm 2017. EU giữ vị trí số 3 khi đạt 243,958 triệu USD, tăng 20,2% so với năm 2017.
Cá tra Việt Nam xuất khẩu tới 133 thị trường trên thế giới |
Về kiểm tra chứng nhận chất lượng, an toàn thực phẩm (ATTP) cho lô hàng cá tra XK, Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản cho biết: Năm 2018, số lượng các sản phẩm cá tra XK vào một số thị trường tiêu thụ chính của Việt Nam được kiểm tra và cấp chứng thực là 21350 lô, tăng khoảng 5% so với năm 2017. Đáng chú ý, trong năm 2018, số lô hàng cá tra bị phát hiện không bảo đảm ATTP trong quá trình lấy mẫu thẩm tra ATTP của lô hàng sản xuất và kiểm tra, chứng nhận lô hàng XK là 84 lô, tỷ lệ vi phạm là 0,39, giảm so với năm 2017 là 0,89%.
Nhận định về thị trường cho ngành hàng này trong năm 2019, Cục Chế biến và Phát triển thị trường Nông sản cho biết: Sản lượng thu hoạch có thể tăng nhẹ so với năm 2018 đạt mức 1,45 triệu tấn. Sự thành công của cá tra Việt Nam năm 2018 cũng làm cho một số quốc gia khác như Indonesia, Ấn Độ, Banglades… đẩy mạnh nuôi loại cá này với mục tiêu XK. Mặc dù vậy, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản nhận định, trong ngắn hạn sản phẩm cá tra từ các quốc gia này có thể chưa đáp ứng các yêu cầu XK như màu sắc và sản lượng.
Đồng quan điểm về vấn đề này, đại diện Tổng cục Thủy sản nhận định, mặc dù có các rào cản kỹ thuật, rào cản thương mại ở một số quốc gia nhập khẩu, nhưng không có dấu hiệu nào về sự đi xuống của thị trường tiêu thụ. Ngay cả các biện pháp áp thuế phá giá vừa đưa ra tại Hoa Kỳ cũng là dấu hiệu cho thấy nhu cầu tiêu dùng ở thị trường lớn đó đang gia tăng. Các yêu cầu kiểm soát ATTP tuy có gây khó khăn cho các nhà XK, nhưng là một phần trong thực hiện chiến lược khác biệt hóa làm tăng thêm lợi thế cạnh tranh mà các DN cá tra cần vượt qua.
Cơ hội nhiều, thách thức cũng không nhỏ
Bà Trương Thị Lệ Khanh - Chủ tịch HĐQT Vĩnh Hoàn CORP chia sẻ, khó khăn nhất đối với thị trường Mỹ là các rào cản thương mại và kỹ thuật. Đối với thị trường Trung Quốc – Hồng Kông, từ năm 2015 đến 2018, XK cá tra sang thị trường này tăng trưởng liên tục 30 - 88%. Nhu cầu thị trường vẫn ở mức cao, cá tra có mặt ở hầu hết các phân khúc từ bình dân đến cao cấp. Từ ngày 1/7/2018, thuế nhập khẩu cá tra vào thị trường Trung Quốc đã được điều chỉnh giảm khoảng 3 - 4%. Đây được nhìn nhận là yếu tố thuận lợi tạo thêm cơ hội để DN đẩy mạnh XK cá tra sang Trung Quốc. Tuy nhiên, tại thị trường này cũng đang có nhiều thách thức như việc gia tăng kiểm soát chất lượng cá tra. Bên cạnh đó, Trung Quốc hiện cũng đang phát triển nuôi cá tra với giá thành rất cạnh tranh.
Tại EU, cá tra hiện chiếm 9% thị phần cá thịt trắng NK, và XK sang thị trường này luôn phải đối mặt với hàng rào bảo hộ.
Tuy nhiên, cơ hội cũng là rất lớn cho cá tra của Việt Nam trong năm 2019. Trong 2 năm tới, Trung Quốc tiếp tục là thị trường rộng lớn và tiềm năng. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) cũng là cú hích cho phát triển cá tra tại EU. Riêng đối với Mỹ, năm 2019 được dự báo tiếp tục là thị trường XK lớn nhất tiêu thụ cá tra Việt Nam khi sản phẩm này ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng. Sự tăng trưởng của thị trường Mỹ cũng tạo uy tín cho ngành cá tra Việt Nam, đặc biệt tại thị trường EU khi chứng minh được hệ thống kiểm soát và quản lý ATTP của Việt Nam tương đương với của Mỹ, bà Khanh cho biết thêm.
Bên cạnh những dự báo về triển vọng khá vững chắc của ngành hàng cá tra trong năm 2019, có ý kiến lại cho rằng, tăng trưởng toàn cầu năm 2019 có thể giảm so với năm 2018, sẽ tác động lên các ngành kinh tế trong đó có sản xuất cá tra. Trong khi đó, việc nuôi cá tra tại Việt Nam hiện phải đối mặt với nguy cơ bùng phát dịch bệnh khá cao; chất lượng con giống vẫn chưa được cải thiện rõ rệt; quy mô sản xuất nhỏ lẻ… Đây sẽ là những rào cản khiến ngành hàng này gặp khó.
Trước bối cảnh đó, để đạt được mục tiêu đặt ra, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường khuyến nghị các địa phương, DN cần tiếp tục đẩy mạnh liên kết tất cả công đoạn của chuỗi giá trị để gắn kết sản xuất với tiêu thụ, kịp thời thông tin về thị trường để chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất phù hợp. Các địa phương vùng ĐBSCL cũng cần đánh giá thực trạng liên kết chuỗi ở địa phương, từ đó có giải pháp vận động người dân, DN tham gia chuỗi, không để xảy ra tình trạng tự phát tăng diện tích nuôi vượt kiểm soát.
Nhấn mạnh đến vấn đề con giống có vai trò quan trọng, quyết định hiệu quả sản xuất, Bộ trưởng đề nghị các DN, địa phương cần tiếp tục thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng giống cá tra theo hướng Nhà nước và nhân dân cùng làm. Cần triển khai tốt Đề án liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp chất lượng cao vùng ĐBSCL, khuyến khích các DN lớn tham gia đầu tư vào chọn tạo giống gốc, ứng dụng mô hình ươm các giống 2 giai đoạn, ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến.