Tìm nguồn vốn thương mại hóa ý tưởng công nghệ

Việt Nam đã và đang khuyến khích mạnh mẽ, chuẩn bị sẵn sàng cho sự phát triển của các DNNVV tiên phong trong lĩnh vực công nghệ, song mới chỉ… trên giấy tờ.

Kết luận này được nhóm chuyên gia của Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) và Trường Chính sách và quản lý công (Viện Phát triển Hàn Quốc) đưa ra, dựa trên thực tế phát triển èo uột của các DNNVV tiên phong trong đổi mới sáng tạo. Trong khi các khung khổ pháp lý khuyến khích hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), các hoạt động công nghệ mang tính đổi mới, sáng tạo và mua công nghệ mới đã được thiết lập từ lâu. Lý do, thị trường cung cấp tài chính cho các DN khoa học và công nghệ tại Việt Nam còn nhiều khiếm khuyết.

TS. Hyung Yung Jin, Quản lý cao cấp, Tổng công ty Tài chính công nghệ Hàn Quốc cho rằng, vấn đề của Việt Nam là khó tập hợp các tổ chức tài chính thị trường. Bởi các NH vẫn đang yêu cầu tài sản thế chấp cho các khoản vay, ưu tiên những ngành đầu tư vào tài sản hữu hình. Các nhà đầu tư mạo hiểm vẫn đang trong giai đoạn trứng nước. Do đó, mặc dù nhận thấy sự hấp dẫn và khả năng sinh lời cao ở các DN khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, song ít tổ chức tài chính dám mạnh dạn đầu tư vào đây.

Ông Nguyễn Tiến Đông, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) cũng khẳng định, cho vay đối với các DNNVV khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ luôn là đối tượng ưu tiên của ngành NH. Tuy nhiên, cũng vì đây là đối tượng tiềm ẩn nhiều rủi ro, lại thiếu các công cụ đo lường chính xác tính khả thi của dự án, nên việc cho vay phải được tiến hành cẩn trọng.

Ông Đông cho biết, hiện nay NHNN đang phối hợp cùng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) để lựa chọn một số dự án khả thi về mặt công nghệ và có tính thương mại cao, sau đó rót vốn thực hiện. Từ quá trình triển khai thực tế sẽ rút kinh nghiệm dần và nhân rộng mô hình này ra. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng quá trình này không thể triển khai ồ ạt.

Còn theo chuyên gia của phía Hàn Quốc, các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) có thể hiểu biết hơn về đổi mới sáng tạo, nhưng cũng không phải là “liều thuốc cho tất cả”. Mặc dù đã có một số quỹ VC đầu tư tại Việt Nam, song tính chất mạo hiểm vẫn chưa được thể hiện rõ. Bởi các quỹ này đang rót vốn chủ yếu vào các ngành mang tính đầu cơ cao, sinh lời nhanh, hoặc tìm kiếm hoạt động kinh doanh có thể mở rộng được, trong khi đầu tư vào các DN công nghệ khởi nghiệp là rất ít.

TS. Tạ Doãn Trịnh, Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách (Bộ KH&CN) cũng chỉ ra rằng, nhu cầu vốn đầu tư vào các DN tiên phong trong lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam là rất lớn, mà chỉ trông chờ vào các VC như hiện nay là không thể đáp ứng đủ. Thực tế tại Hàn Quốc cho thấy, nguồn vốn từ VC chỉ chiếm 12% trong tổng nguồn vốn cho DN công nghệ khởi nghiệp năm 2010. Con số này mới tăng lên 23% trong năm 2013, trong điều kiện thị trường dần cho thấy khả năng sinh lời của các ý tưởng công nghệ đổi mới, sáng tạo.

Do đó, theo ông Trịnh, với nhu cầu phát triển công nghệ mới của đất nước, Việt Nam cần phát triển thị trường vốn vào lĩnh vực này với sự tham gia của nhiều loại hình tổ chức tài chính khác nhau. Song bên cạnh đó, vấn đề quan trọng hơn là xây dựng hệ thống thẩm định công nghệ để khắc phục khiếm khuyết của thị trường cung cấp tài chính cho các DN khoa học công nghệ phát triển.

“Chúng tôi thấy rằng, ở đây vấn đề không phải là thiếu khả năng sáng tạo mà những hỗ trợ, bảo lãnh để thực hiện đổi mới sáng tạo vẫn chưa đủ mức để huy động sự tham gia của DN. Bộ KH&CN đã có tiêu chí đánh giá nhưng chỉ về mặt công nghệ là chính, trong khi chưa có nhóm chuyên gia xác định xem có thể thương mại hoá các ý tưởng được hay không”, ông Trịnh phân tích.

Theo ông, sự hình thành một tổ chức thẩm định công nghệ, như mô hình của Tổng công ty tài chính công nghệ Hàn Quốc (Kotec) đang hoạt động hiện nay là rất đáng để học hỏi. Đây không phải chương trình cấp vốn mà là hệ thống đánh giá chung về khả năng ứng dụng và sinh lời của công nghệ, cho phép các bên khác nhau trong khu vực công và tư có thể hiểu được, làm việc được với nhau để cùng rót vốn đầu tư vào DN.

Mô hình Kotec tiến hành cung cấp tài chính cho các DN có công nghệ được thẩm định, nhưng không có hoặc có rất ít tài sản thế chấp. Hoạt động cung cấp tài chính của tổ chức này được thực hiện dưới dạng bảo lãnh tín dụng và khoản tiền cung cấp có thể coi là nguồn dự trữ để bồi thường và thường có nguồn gốc từ các định chế tài chính.

“Cơ sở hạ tầng pháp lý của Việt Nam đối với việc cấp vốn cho đổi mới đã được chuẩn bị tốt. Tuy nhiên cần có hệ thống đánh giá đơn giản và rõ ràng như Kotec để làm cơ sở quyết định cấp vốn cho các DN kinh doanh sáng tạo”, ông Trịnh khẳng định.