Vì sao khó kiểm soát dự án BOT?

	Giám sát các dự án BOT: Bảo đảm hài hòa lợi ích
	Sẽ mở rộng kiểm toán các dự án BOT
	Bất cập BOT giao thông

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành cho biết, trong năm 2016, cơ quan này đã kiểm toán 27 dự án giao thông BOT. Kết quả cho thấy, hầu hết dự án đều chọn NĐT theo hình thức chỉ định thầu, đều có sai sót về khối lượng, định mức, đơn giá… Trong đó có 11 dự án tính toán, xác định tổng mức đầu tư chưa chính xác, làm tăng 465,5 tỷ đồng. Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 1.358 tỷ đồng đối với 27 dự án và kiến nghị giảm thời gian thu phí từ 10 tháng đến 13 năm tùy từng dự án.

Ảnh minh họa

Nêu lên một dẫn chứng về sự rất phi lý của các dự án BOT, ông Thành cho biết theo quy định, vị trí trạm thu phí phải có khoảng cách 70km song thực tế xảy ra tình trạng trạm thu phí cho dự án nhưng đặt trên tuyến đường khác và không gắn với dự án, dẫn đến tình trạng người dân không đi trên đường được đầu tư bằng BOT nhưng vẫn phải trả phí cho NĐT. Bên cạnh đó là khoảng cách giữa các trạm thu phí không đảm bảo tối thiểu 70km nhưng đều được sự chấp thuận làm cho mật độ trạm thu phí càng dày đặc thêm. Hầu hết các dự án trạm thu phí BOT đều theo hình thức chỉ định thầu, gây khó khăn cho quản lý, kiểm tra kiểm soát.

Qua kiểm toán 27 dự án, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Chính phủ chỉ áp dụng hình thức đầu tư BOT cho các dự án xây dựng tuyến đường hoàn toàn mới hoặc cải tạo, nâng cấp những tuyến đường không phải là độc đạo để người dân có quyền lựa chọn. Đồng thời, yêu cầu các dự án giao thông BOT phải tổ chức đấu thầu.

Đối với Bộ Giao thông – Vận tải, Kiểm toán Nhà nước đề nghị chủ động xây dựng danh mục dự án thực hiện BOT; bổ sung các tiêu chí đánh giá năng lực NĐT; đưa ra cơ chế kiểm soát lưu lượng xe minh bạch, hiệu quả thông qua việc thực hiện Đề án thu phí không dừng trên toàn tuyến; quy định về việc thường xuyên công khai, cập nhật lưu lượng phương tiện, doanh thu hoàn vốn, thời gian thu phí hoàn vốn của dự án...

Nguyên Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, ông Hà Văn Hiền cho rằng, những sai sót trong việc đề ra thời gian thu phí quá dài, kiểm toán phải rút ngắn thời gian thu phí từ 10 tháng đến 13 năm thì không thể thanh minh đấy là nhầm. “Các chủ đầu tư luôn đưa ra lộ trình tăng mức phí trong khi lẽ ra lưu lượng giao thông ngày một tăng thì mức phí phải giảm mới hợp lý. Nếu cơ quan quản lý Nhà nước chặt chẽ sẽ không có tình trạng này”, ông Hiền cho biết.

Theo đánh giá của các chuyên gia giao thông, các dự án BOT mang tính chiến lược còn ít, chủ yếu cải tạo nâng cấp trong ngắn hạn. Trong khi việc lập dự án BOT phần lớn do DN làm, cơ quan Nhà nước thẩm định phê duyệt nên dễ dẫn đến sai sót. Cùng quan điểm như vậy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, ông Dương Quốc Anh cũng chưa hài lòng về việc các dự án lớn lại chỉ định thầu và đề nghị cần phải đấu thầu công khai minh bạch.

Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, ông Nguyễn Văn Thanh cho rằng cần xử lý tổ chức, cá nhân để sai sót như báo cáo kiểm toán nêu. Bởi theo ông trong điều kiện nguồn lực ngân sách Nhà nước huy động cho các công trình kết cấu hạ tầng ngày càng hạn chế thì việc huy động nguồn vốn xã hội hóa là một chủ trương đúng đắn nhằm huy động nguồn lực tài chính từ các tổ chức trong và ngoài nước, nguồn vốn từ các NĐT, giảm áp lực cho ngân sách Nhà nước, tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế... “Một chủ trương lớn như thế nhưng lại để nhóm lợi ích thao túng là chưa tròn trách nhiệm với Nhà nước và nhân dân”, ông Thanh cho hay.

Đây cũng là nội dung mà ông Nguyễn Ngọc Long, Phó chủ tịch Hiệp hội Kỹ thuật cầu đường Việt Nam đặt ra tại cuộc họp này khi phát biểu: “Người dân hỏi có ai chống lưng cho “ông” BOT không mà “ông” muốn làm gì thì làm? Trong khi đó, dư luận hết sức bức xúc là các dự án đầu tư BOT rất nhập nhằng trong tăng phí mà không làm rõ là nâng cấp cải tạo hay làm mới. “Lợi nhuận của NĐT từ thu phí trong khi phí phụ thuộc lưu lượng giao thông nhưng các chủ đầu tư cứ tăng ầm ầm, không ai kiểm soát. Để giảm bức xúc cho người dân, Chính phủ cần giám sát các dự án này theo định kỳ 1 năm hoặc 3 năm”, ông Long đề xuất.